Bi kịch Somalia: Nội chiến vô nghĩa

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Somalia rơi vào tình trạng nội chiến từ năm 1991. Nhưng cuộc nội chiến bùng phát năm 2009 mới cho thấy rõ các phe đối địch đang chiến đấu một cách vô nghĩa

Sheikh Sharif Sheikh Ahmed, đương kim tổng thống Somalia, được nhiều người biết đến từ năm 2003 nhờ một vụ án hình sự khá phổ biến thời ấy. Một nhóm vũ trang chống chính phủ lúc bấy giờ ở Mogadishu bắt cóc một bé trai 12 tuổi để tống tiền. Nạn nhân là cựu học sinh của thầy giáo dạy môn địa và giáo lý (Hồi giáo) Sheikh Ahmed. Theo luật Shariah (của Hồi giáo), bắt cóc là một trọng tội. Dùng ảnh hưởng của mình trong tổ chức Liên hiệp Tòa án Hồi giáo (ICU), với tư cách là một thành viên, thầy Ahmed huy động lực lượng truy nã bọn bắt cóc buộc trả tự do cho con tin.

Từ trái sang: Tổng thống Sheikh Ahmed, Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Ahmet Davutoglu và Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc Ban Ki-moon tại hội nghị Istanbul. Ảnh: Reuters

Những sai lầm lớn

Sự kiện nói trên đã tạo một bước ngoặt trong sự nghiệp chính trị của thầy giáo Sheikh Ahmed. Năm 2004, ông trở thành một trong những nhân vật hàng đầu của ICU.

Sheikh Ahmed thành lập tòa án Hồi giáo các cấp, từ thành phố đến nông thôn nhờ sự hậu thuẫn của thanh niên vũ trang. Nhóm này tự xưng là al-Shabaab (thanh niên). Trong số đồng minh của Sheikh Ahmed, có hai nhân vật quan trọng là Sheikh Hassan Dahir Aweys, một trong những nhà sáng lập ICU và Aden Hashi Farah “Eyrow”, một người mà Mỹ cho rằng có quan hệ với Al-Qaeda, từng chiến đấu ở Afghanistan.

Tháng 6-2006, trong vòng vài tuần, lực lượng al-Shabaab và đồng minh của Sheikh Ahmed, lúc này là tổng tư lệnh của ICU, đánh chiếm thủ đô Mogadishu và các đô thị miền Nam Somalia, vùng quan trọng nhất của Somalia. Chỉ có các vùng miền Bắc như Puntland và Somaliland nằm ngoài tầm kiểm soát của ICU. Tòa án Hồi giáo của Sheikh Ahmed xử rất nghiêm bọn cướp biển và bọn bắt cóc tống tiền. Thế lực ICU rất mạnh khiến Mỹ lo ngại Somalia trở thành một nước Hồi giáo cực đoan.

Sau sự kiện 11-9-2001 ở Mỹ, nhiều phần tử Al-Qaeda bị Mỹ truy nã ráo riết chạy đến Somalia ẩn náu. Mỹ yêu cầu Sheikh Ahmed tảo thanh các phần tử này nhưng ông Sheikh Ahmed án binh bất động. Đó là sai lầm lớn nhất của ông.

Có thời gian Sheikh Ahmed còn kề vai sát cánh với các phần tử Al-Qaeda trên sa mạc. Họ không biết người Mỹ đang theo dõi họ. Mỹ định cho máy bay pháo kích tiêu diệt họ nhưng vào giờ chót kế hoạch này bị đình hoãn vì một số quan chức có ảnh hưởng ở Washington muốn bảo vệ Sheikh Ahmed mặc dù Mỹ không ưa ICU.

Tháng 12-2006, lực lượng ICU bị quân đội Ethiopia được Mỹ hậu thuẫn và lực lượng của chính phủ Liên bang Chuyển tiếp Somalia (TFG) của Thủ tướng Nur Hassan đánh bật ra khỏi Mogadishu và nhiều thành phố khác ở miền Nam Somalia. Sau thất bại này, ICU phân rã thành nhiều nhóm khác nhau.

Các nhóm theo chủ nghĩa cực đoan al-Shabaab và Hizbul Islam tiến hành chiến tranh du kích chống lại TFG. Các nhóm ôn hòa sống lưu vong ở Eritrea và Djibouti thành lập Liên minh Tái giải phóng Somalia (ARS) ở Djibouti.

Riêng Sheikh Ahmed chạy về phía biên giới Kenya, bỏ lại vợ và hai con trai trong một ngôi nhà khiêm tốn ở Mogadishu. Ngày 21-1-2007, ông bị cảnh sát Kenya bắt cùng với ba người Somalia khác. Sau đó, ông gặp đại sứ Mỹ tại Kenya bàn chuyện hợp tác với TFG.

Trong hai năm 2007 và 2008, al-Shabaab và các nhóm đồng minh bao gồm cả tổ chức khủng bố Hizbul-Islam liên tục giành thắng lợi buộc quân Ethiopia rút khỏi Somalia vào tháng 1-2009. Chính phủ TFG được 5.000 quân gìn giữ hòa bình của Liên hiệp châu Phi (gọi tắt là AMISOM) với đa số là lính Burundi và Uganda chống trả một cách yếu ớt. Đưa quân Ethiopia vào Somalia được coi là sai lầm lớn nhất của chính sách ngoại giao Mỹ.

Liên minh lỏng lẻo

Năm 2008, Liên Hiệp Quốc (UN) tổ chức hòa đàm ở Djibouti. Sheikh Ahmed, với tư cách là người đứng đầu ARS, tham gia các vòng đàm phán mà ông mô tả “ căng thẳng nhất trong đời tôi”. Kết quả của cuộc hòa đàm là ARS liên minh với Thủ tướng Nur Hassan của TFG. Liên minh này được thành lập ở Djibouti được Mỹ và UN công nhận và hậu thuẫn. Al-Shabaab bác bỏ hòa ước giữa ARS và TFG, tiếp tục chiến đấu chống lại liên minh.

Sau khi quân Ethiopia rút đi, al-Shabaab và các nhóm Hồi giáo quá khích đánh chiếm hơn phân nửa miền Nam Somalia. Chiếm tới đâu, họ cai quản theo luật shariah hà khắc tới đó.

Tháng 1-2009, Liên minh ARS-TFG tổ chức bầu cử tổng thống. Sheikh Ahmed đắc cử nhưng phải làm lễ nhậm chức tại Djibouti vì lý do an ninh. Ngày 7-2, Sheikh Ahmed trở về Mogadishu thì ngày hôm sau, al-Shabaab và các nhóm Hồi giáo đồng minh cũ của Sheikh Ahmed bắt đầu tổng tấn công quân chính phủ và AMISOM.

Mặc dù Tổng thống Sheikh Ahmed có trong tay gần 9.000 quân nhưng trên thực tế ông chỉ nắm được một số ít đơn vị. Phần lớn lính đào ngũ vì nhiều lý do: không có sĩ quan chỉ huy, không có doanh trại an toàn và thường không có lương. Một số binh lính bán vũ khí cho đối phương để kiếm sống.

Do đó, lực lượng TFG của Sheikh Ahmed chỉ giữ được 6/16 quận của Mogadishu. Ngay cả trong các quận này, phiến quân al-Shabaab muốn giết hoặc bắt cóc du khách quốc tế tùy thích.

Cũng may lực lượng al-Shabaab cũng không quá mạnh để có thể lật đổ TFG. Mới đây nhất, ngày 23-5, phiến quân tấn công dinh tổng thống bằng súng cối làm ít nhất 14 người chết và 25 người bị thương.

Tổng thống Sheikh Ahmed lúc đó đang ở Thổ Nhĩ Kỳ - nơi 55 nước châu Âu, châu Phi, Cận Đông và 12 tổ chức quốc tế, dưới sự bảo trợ của Liên Hiệp Quốc, họp bàn cách tăng cường lực lượng quân sự của TFG và giúp Somalia thoát khỏi tình trạng bất ổn hiện nay.

Ông Sheikh Ahmed tiếp tục được cộng đồng quốc tế ủng hộ hết mình. Lực lượng AMISOM cũng được tăng lên 6.000 người.

Tuy nhiên, trong tình hình hỗn loạn hiện nay ở thủ đô Mogadishu và thực lực của TFG quá yếu, thật khó lòng tìm thấy ánh sáng ở cuối đường hầm.

Kỳ tới: Địa ngục Mogadishu

(Theo NGUYỄN CAO // Nguoilaodong Online)