Khủng hoảng ở Zimbabwe diễn biến phức tạp

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Tình hình Zimbabwe diễn biến phức tạp do bất đồng giữa tổng thống và thủ tướng nước này về các vị trí trong chính phủ chia sẻ quyền lực, đẩy nước này lún sâu vào cuộc khủng hoảng kinh tế-chính trị, có thể khiến các chương trình viện trợ nước ngoài cho Zimbabwe bị đình trệ.

Vừa qua, phái đoàn cấp cao liên hiệp Châu Âu (EU) lần đầu tiên trong bảy năm kể từ khi khối này áp đặt lệnh trừng phạt Zimbabwe đã tới thủ đô Harare thảo luận với các nhà lãnh đạo nước này nhằm nới lỏng quan hệ căng thẳng giữa hai bên trước lo ngại việc ngừng viện trợ sẽ đẩy nền kinh tế nước này đến bờ vực sụp đổ. Các nhà lãnh đạo Châu Phi hối thúc Nam Phi, nước duy nhất ở khu vực Nam Sahara là thành viên nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi (G20) đưa vấn đề Zimbabwe tại hội nghị cấp cao G20 tổ chức vào cuối tháng 9 tại Mỹ nhằm kêu gọi phương Tây ngừng cấm vận Zimbabwe.

Tổng thống Zimbabwe R.Mugabe, 85 tuổi, lên nắm quyền từ khi nước này giành độc lập năm 1980. Zimbabwe rơi vào cuộc khủng hoảng chính trị và kinh tế trầm trọng kéo dài một thập kỷ qua. Tranh chấp trong cuộc bầu cử tổng thống Zimbabwe tháng 6 năm ngoái đã làm 200 người chết, 5.000 người bị bắt và 200 nghìn người mất nhà ở. Ứng cử viên Tsvangirai, thủ lĩnh Phong trào Thay đổi dân chủ (MDC) đối lập  đã rút khỏi cuộc bầu cử vì cáo buộc Tổng thống Mugabe được sự hậu thuẫn của lực lượng an ninh tiến hành các chiến dịch bạo lực chống phe đối lập. Các nước phương Tây đã áp đặt cấm vận và cắt viện trợ đối với chính quyền của Tổng thống Mugabe vì cáo buộc vi phạm nhân quyền, gian lận bầu cử. Hiện cả Liên hiệp châu Âu (EU) và Mỹ vẫn duy trì lệnh cấm đi lại và phong tỏa tài sản đối với Tổng thống Mugabe, vợ ông và nhiều quan chức. Zimbabwe rơi vào tình trạng siêu lạm phát, tới hơn 230 triệu% vào tháng 7-2008, dẫn tới đồng đô-la của nước này hầu như không còn giá trị. Trước sức ép của LHQ và Liên minh châu Phi (AU), hai bên đã ngồi vào bàn đàm phán và ký Thỏa thuận chính trị toàn cầu (GPA) vào tháng 9-2008, dưới sự trung gian hòa giải của Tổng thống Nam Phi lúc đó là T.Mbeki. Theo đó, thành lập chính phủ liên hiệp chia sẻ quyền lực giữa Ðảng Mặt trận yêu nước-Liên minh dân tộc Phi Zimbabwe (ZANU-PF) của Tổng thống Mugabe và đảng MDC của Thủ tướng Tsvangirai hồi tháng 2 nhằm chấm dứt cuộc khủng hoảng kéo dài ở đất nước đầy tiềm năng của châu Phi này.

 Tuy nhiên, trong chính phủ liên hiệp sáu tháng tuổi của Zimbabwe vẫn tiềm ẩn những căng thẳng và bất đồng sâu sắc chưa thể giải quyết giữa các bên, khiến cuộc khủng hoảng chưa có dấu hiệu được cải thiện. Căng thẳng gần đây lại nổi lên chung quanh việc bổ nhiệm một số quan chức cấp cao vào các vị trí thống đốc ngân hàng T.Ư và Tổng Chưởng lý, được cho là đồng minh đảng ZANU-PF của Tổng thống Mugabe, khiến MDC bất bình. Việc cảnh sát Zimbabwe bắt giữ mười nghị sĩ QH thuộc MDC đối lập vì cáo buộc họ có cách hành xử sai trái, mặc dù họ được thả ngay sau đó, nhưng cũng đã gây căng thẳng giữa các phái trong chính phủ. Ðảng ZANU-PF gây sức ép với MDC, đảng nắm giữ các bộ phận về kinh tế, phải phát động chiến dịch nhằm chấm dứt cấm vận tài chính Zimbabwe giúp phục hồi nền kinh tế. Tương lai nước này phụ thuộc phần lớn vào các khoản viện trợ và đầu tư nước ngoài. Trong khi đó, các nguồn viện trợ truyền thống bị đình trệ do căng thẳng chính trị dẫn tới điều hành yếu kém. Tháng 1 năm nay, Zimbabwe buộc phải dỡ bỏ lệnh cấm sử dụng ngoại tệ nhằm ngăn chặn siêu lạm phát. Quyết định này dẫn tới hàng hóa rớt giá và ế thừa tràn ngập thị trường nước này. Trong khi đó, Chính phủ Zimbabwe chịu sức ép đe dọa đình công đòi tăng lương từ công nhân viên Nhà nước, với mức lương trung bình phải trả 170USD/tháng. Chính phủ nước này nỗ lực nâng việc sử dụng công suất công nghiệp từ 10 đến 20% trong thời gian qua lên 60%, tuy nhiên họ mới chỉ đi được nửa chặng đường.

 Trong nỗ lực nhằm giải quyết căng thẳng chính trị tại Zimbabwe, các nhà lãnh đạo Cộng đồng Phát triển miền nam châu Phi (SADC) hối thúc Nam Phi, nước đóng vai trò trung gian hòa giải, đưa vấn đề của Zimbabwe ra Hội nghị cấp cao của G20 dự kiến tổ chức vào cuối tháng 9 này nhằm kêu gọi các nước phương Tây chấm dứt cấm vận Harare. SADC đồng thời cũng kêu gọi tổ chức một hội nghị cấp cao đặc biệt của khu vực để tìm giải pháp cho cuộc khủng hoảng ở Zimbabwe. Hiện đã khiến hàng triệu người Zimbabwe sang nước láng giềng Nam Phi để tìm việc làm. Vì vậy, giải quyết cuộc khủng hoảng ở Zimbabwe cũng là vấn đề  quan trọng và cần thiết đối với Nam Phi cũng như các nước trong khu vực miền nam châu Phi. Chính phủ Zimbabwe cho biết, nước này cần mười tỷ USD viện trợ tái thiết nước ngoài, trong khi đó các nước phương Tây đang do dự viện trợ cho Zimbabwe vì nước này chưa giải quyết được cuộc khủng hoảng kinh tế và chính trị. Ngày 12-9 vừa qua, phái đoàn cấp cao EU lần đầu tiên trong bảy năm kể từ khi khối này áp đặt lệnh trừng phạt Zimbabwe đã có cuộc gặp Tổng thống R.Mugabe tại thủ đô Harare nhằm nới lỏng quan hệ ngoại giao căng thẳng giữa hai bên. Phái đoàn EU ghi nhận những tiến bộ bước đầu trong tiến trình chính trị tại Zimbabwe, song cho rằng vẫn còn nhiều vấn đề cần giải quyết. EU còn đề nghị Zimbabwe chấm dứt những vụ bạo lực mang động cơ chính trị và trao quyền kiểm soát các cơ quan an ninh cho chính phủ, yêu cầu nước này củng cố luật pháp, tăng tính minh bạch trong hệ thống tài chính và cải cách ngân hàng trung ương. Theo các nhà phân tích, tình hình Zimbabwe còn diễn biến phức tạp và nếu không được viện trợ tài chính có thể sẽ là "thảm họa" đối với Chính phủ Zimbabwe trong sáu tháng tới.

(Theo Hồng Cầm // Báo Nhân dân điện tử)