Khám phá Sambor Preikuk và Preah Vihear

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Di sản văn hóa lâu đời của Cambodia không chỉ có Angkor. Giờ đây, du khách còn được dịp khám phá thêm vẻ đẹp huyền hoặc của hai di tích khác của Đế quốc Angkor xưa là Sambor Preikuk và Preah Vihear.

Khởi hành từ Sài Gòn, chúng tôi chọn cửa khẩu Xamat- Trapeang Plong để nhập cảnh vào Cambodia. Từ của khẩu đi 12km gặp quốc lộ 7, rẽ trái chạy thẳng chừng 60km là đến thị xã Kampong Cham, quê hương của thủ tướng Hunsen, nép mình bên dòng Mekong kiêu hãnh. Hai bên đường là ngút ngàn cao su và cây ăn quả. Vùng đất bazan trù phú của tỉnh có số dân đông nhất Cambodia này hấp dẫn với nhiều loại trái cây như sầu riêng, chôm chôm, dâu da, bơ…và cá sông Mekong.

Chúng tôi ghé tham quan núi Nàng (Phnom Srey) nổi tiếng với sự tích đua tài của hai bên nam- nữ “Thi đắp núi”. Dọc đường, chúng tôi gặp rất nhiều bò: bò đang ăn cỏ, băng qua đường, thậm chí đứng- nằm giữa đường nghỉ ngơi. Xứ này toàn bò trắng, trong khi người thì đen; còn người da trắng thì chỉ có con lai Hoa, Việt hay châu Âu thôi. Chúng tôi ghé ăn trưa tại Kampong Thom, tỉnh trung tâm của Cambodia, quê hươngcủa Pon Pot, được xem là vựa côn trùng của người Khmer, từ dế, nhện, cào cào, cà cuống, điên điển, bò cạp, nhái bén, đến trứng kiến, nhộng (được người địa phương chiên lên ăn với mắm gừng)…Vào đầu mùa mưa có đêm cả thị xã bắt được mấy tấn dế để xuất khẩu.

Kampong Thom có Sambor Preikuk, kinh đô của người Khmer (Lục Chân Lạp) từ thế kỷ thứ 6-8. Qua khỏi thị xã chừng 15km, có ngã ba đường đất đỏ. Đi tiếp 22km nữa qua làng Atsau, nơi có ngôi trường cùng tên khang trang được xây dựng từ nguyện vọng của một người lính Nhật trước lúc chết trận ở đây trong thế chiến thứ 2.

SAMBOR PREIKUK

Đón chúng tôi tại trạm dừng xe là anh Bun Teang, 31 tuổi, ba đời làm nghề hướng dẫn viên, từ ông nội đến cha và giờ đến mình. Bun Teang thuộc nằm lòng từng chi tiết cả khu đền như chính nhà mình vậy.

Quần thể Sambor Preikuk (tạm dịch là: Rừng rậm giàu có phì nhiêu) rộng gần 30km² với 280 ngôi đền lớn nhỏ. Do thời gian và đặc biệt là chiến tranh phá hoại của Mỹ vào 1973, hiện chỉ còn 64 ngôi đền có thể tham quan. Nhiều ngôi đền bị sụp đổ, hoặc bị cây “bóp cổ”, nằm ngổn ngang cạnh những hố bom B52 .

Quần thể được chia làm ba khu: Phía Nam- khu Trung Tâm- khu Bắc. Mỗi khu đều có hai bức tường thành bằng đá ngăn cách. Các bức tường đều được xây dựng từ cuối thế kỷ thứ 6 ( đời vua Isaravarman) gồm ba loại: Đền hình chữ nhậtthờ thần Brasma, đền hình bát giác thờ thần Visnu và đền hình vuông thờ thần Shiva. Vào thế kỷ thứ 7 có khoảng 20.000 dân sinh sống ở vùng ngoài, cách đền chừng 2km. Chỉ khi tế lễ dân mới vào tham dự, xong lại quay trở về nhà.

Vật liệu để xây dựng đền được cho là gạch nung được kết dính bởi một loại nhựa cây trộn đường Thốt Nốt. Cửa đền làm bằng sa thạch xanh. Cả sa thạch và gạch nung đều được điêu khắc tinh xảo. Khu Nam hiện còn 8 đền lục giác giống nhau. Dưới góc chân đều có chim thần Garuda nâng đỡ. Prasat Yeai Poeun ( đền bà Poeun) cao 18m. Phía trên có thần Brasma cưỡi voi, hai bên dưới là Garuda và hai con rồng Naga nối đuôi vào nhau. Các đền đều quay về hướng Đông, hướng biểu tượng cho sự sống theo quan niệm của người Cambodia. Hướng Tây biểu tượng cho cái chết nên thường không có cửa hoặc đóng cửa. Hoa văn cổng chính thường là thần Visnu ngồi trên chim thần Garuda, một bên là Lasmea (vợ thần Visnu), một bên là các cung nữ, phía dưới là các quân sư, các nhà chiêm tinh. Các hoa văn ở cửa đền đều có hình lá Cỏ Hôi, một loại cây họ bụi mọc rất nhiều ở đây. Tam cấp vào đền đền làm bằng cánh sen, chỉ dành cho vua đứng tế lễ, ba bậc tiếp theo tượng trưng cho Đất- Nước- Trời.

Các đền ở khu Bắc thờ thần Shiva mà biểu tượng là Linga (thần Shiva) và Yoni (thần Uma, vợ thần Shiva). Tương tryền Linga được làm bằng vàng, Yoni bằng đá, có rãnh. Khi làm lễ người ta sẽ tưới sữa hoặc nước lên đầu Linga và theo rãnh của Yoni chảy xuống. Mọi người hứng uống, rửa mặt để cầu xin sức mạnh và bình an.

Hiện các Linga đã bị đánh cắp, Yoni bị đặt mìn để tìm vàng bên dưới. Các bệ Yoni mới được đắp lại sau này từ các mảnh vỡ. Khu vực này còn có đền Kimshara thờ thần Galagin đầu ngựa, mình người, hậu duệ thứ 5 của thần Visnu, tượng gốc hiện đang nằm trong viện bảo tàng Paris, Pháp.

Những di tích ở Sambor Preikuk thường khiến du khách liên tưởng đến Mỹ Sơn với nhiều nét tương đồng về vật liệu xây dựng và một số họa tiết. Ở đây có những cây K’nia cổ thụ đường kính mấy người ôm. Những cây đa “bóp cổ” mà rễ chụp kín cả ngôi đền hoặc tạo ra những mái lều nhỏ. Đi giữa rừng già lặng lẽ, cạnh những đền đài cô quạnh, đổ nát, trời chiều se sắt, gió mong manh, xào xạc lá cứ như lạc vào thủa sơ khai, hư – thực với bao dâu bể.

Chúng tôi vội ra xe, thẳng hướng Preah Vihear. Đường xấu, đầy ổ gà ổ voi, có đoạn lắc lư hơn cả nhảy “discotheque”. Toàn bộ các cầu đang được làm lại, chuẩn bị trải nhựa vào đầu năm tới. Chiếc xe Mercerdes 16 chỗ vẫn kiên cường vượt thử thách. Tới 21g đêm, chúng tôi có mặt tại thị xã Tabengmienchay – thủ phủ của tỉnh Preah Vihear. Hướng dẫn viên địa phương là Sokha đón và đưa chúng tôi về nhà nghỉ. Cả thị xã chưa có khách sạn, toàn nhà khách, hầu như không có nước nóng, không có internet, đèn đóm thì lù mù. Giá phòng 15 – 17 USD/đêm, ngủ mấy người cũng được. Mỗi ngày chỉ có một chuyến xe đi – về Phnom Penh, khởi hành lúc 07g15.

Từ đây lên biên giới- nơi có đền Preah Vihear- còn hơn 90 km. Trước đây du khách chỉ đi qua ngả Thái Lan nên thị xã đìu hiu như người sốt rét. Mãi tới khi xảy ra xung đột biên giới, người Khmer mới mở đường lên đền, đồng thời đóng cửa các đường vào từ đất Thái.

PREAH VIHEAR

Preah Vihear là di sản văn hóa thế giới vừa được Unesco công nhận – điểm nóng tranh chấp giữa Cambodia và Thái Lan. Preah Vihear được xây dựng từ cuối thế kỷ thứ 9, trải qua 7 đời vua, khởi đầu là Yasovarman I, người sau đó đã cho dời đô về Angkor và xây đền Lolei, đền Phnom Bakheng (khu vực 5). Cácvua kế vị tiếp tục xây đền Pearh Vihear theo các đền tương ứng như: Koker (khu vực 4), Prerup, Phimeanakas (khu vực 3), Takeo và Bantey Srey (khu vực 2), Baphoun, Angkor Wat, Beng Mealea…(khu vực 1).

Preah Vihear chia làm 5 khu vực, trên một trục thẳng hình chữ nhật, từ thấp tới cao, dài 800m, rộng 400m. Hình ảnh Pearh Vihear được thấy trên các pano dựng khắp nơi ở Cambodia chính là cổng đền của khu vực 5. Trình tự tham quan đi từ khu vực 5 đến khu vực 1. Các kiến trúc ở đây là tổng hòa sự sắc sảo, tinh tế và độc đáo của quần thể Angkor gộp lại. Chỉ có sự khác biệt là đá lót nền hình vuông, mỏ đá lộ thiên nên chất lượng đá có chỗ không đều và được xây trên đỉnh núi. Có đoạn vách đền thẳng đứng với vách núi hun hút, chỉ cách mấy tấc. Đứng dựa vách đền đã thấy hoa mắt, run chân. Chẳng hiểu cả ngàn năm trước làm sao có thể kiến tạo cả công trình đồ sộ như vậy. Vẫn là lối kiến trúc đá chồng đá và điêu khắc tinh xảo đến kinh ngạc.

Trước đây, du khách đến Preah Vihear chỉ có thể đi từ Thái Lan. Vé vào cửa đền là 6USD, chia mỗi bên một nửa. Người Thái còn hưởng thêm phần dịch vụ ăn, nghỉ và mua sắm của du khách.

Hiện nay thì ngược lại, chỉ có thể đi từ Cambodia. Các loại xe có thể chạy sát chân núi rồi đổi xe 2 cầu bán tải để lên đền. Đường đúc bê tông xi măng, dốc, hiểm trờ, nhiều tay lái lạ nửa chừng phải quay lại. Đoạn đường 15 km cheo leo, róc rách thác, len lỏi giữa rừng và vực, thi thoảng gặp mấy chú sóc, chú chồn ngạc nhiên nghía khách hoặc phóng vội qua đường. Dưới chân núi có nhiều quán xá và nhà trọ, có thể thủ sẵn lương thực dã ngoại để ăn trưa trên đền.

Ngoài các hướng dẫn viên du lịch tại chỗ, anh em bộ đội Cambodia cũng luôn sẵn lòng hỗ trợ khách du lịch tham quan. Biết chúng tôi là đoàn du khách Việt Nam đầu tiên lên thăm đền lại mang theo quà ủng hộ chiến sĩ, Trung Tướng Svanna- Tư lệnh Mặt Trận- đã thân mật tiếp đoàn và cám ơn. Trước năm 1989, quân tình nguyện Việt Nam từng sát cánh với bộ đội Cambodia bảo vệ đền. Các chiến sĩ đặc công Cambodia còn chỉ cho chúng tôi các công sự chiến đấu, cột cờ của bộ đội Việt Nam trước đây. Dọc theo các giao thông hào, chúng tôi đến thăm và tặng quà các đơn vị hỗn hợp đang làm nhiệm vụ rồi chụp ảnh chung tại bàn “đàm phán”.

Bịn rịn chia tay các chiến sĩ, chúng tôi hẹn gặp lại vào một ngày không xa. Cùng với Angkor, Preah Vihear sẽ là điểm đến kỳ thú của du khách Việt Nam. Xuống núi trong cảnh hoàng hôn thật ấn tượng. Sau bữa ăn tối dướichân núi khá thịnh soạn, có gà nướng, canh chua cá, thịt cheo…, chúng tôi chuẩn bị “hành quân” đêm, trực chỉ về lại Anglongveng – tử địa của Ponpot.