Mùa men trong nắng

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Hàng trăm khuôn mặt thiếu nữ đỏ bừng trong nắng níu kéo nhau trôi trong hội, mùa kết duyên không rõ có phải khởi đầu từ đây để tới lễ lồng tồng trong Tết sẽ kết nụ?

Những cung đường Đông Bắc ngập trắng sương mù mùa đông và cháy bỏng nắng mùa hạ. Thung lũng từ trên cao nhìn xuống xinh xắn như tranh, dẫu khi xuống gần ta mới nhìn rõ sự khắc nghiệt ông Trời dành riêng cho miền Đông Bắc. Đó là hàng triệu triệu mỏm đá tai mèo nhọn hoắt nhô lên từ đất, là ngàn vạn mảng tường chỉ dựng lên từ đá xếp chồng lên nhau.

Vậy mà cũng chỉ ở đây con người mới có những mùa men nồng nàn khó quên. Phải chăng càng khắc nghiệt thiên nhiên, lòng người càng cần tới những ngày tưng bừng để tìm niềm vui sống?

Không hẳn đó là những lễ hội diễn ra trước và sau Tết. Đành rằng càng gần Tết, những ngày lễ miền cao vốn được tụ họp dưới chợ, ven đường, trên bãi cỏ trước bản làng càng rộn ràng khoe sắc. Không phụ thuộc vào mùa lúa nước như dưới đồng bằng, nhưng tập tục chung ngàn đời của đất Việt đã gắn kết các dân tộc lại theo một lịch chung, và vì vậy, Tết dưới xuôi thơm nức vị mứt, khói hương, thì trên vùng cao những bếp lửa cũng bập bùng thâu đêm để đun nồi bánh chưng dân giã và các loại bánh gói lá riêng hữu của từng dân tộc. Song đôi khi người đồng bằng phải ngẩn ngơ khi lạc bước tới một phiên chợ độc đáo, một mùa vui vầy quần tụ cơ man bước chân người theo vó ngựa đổ về từ những triền núi xa xôi tụ họp, hoàn toàn chẳng phải Tết Nguyên đán, mà được ấn định từ thuở xa xưa nào vào những ngày giữa năm. Khi nắng, khi mưa, đành rằng thời tiết rừng núi đỏng đảnh và khắc nghiệt đôi khi mang lại nỗi nhọc nhằn vô kể cho người dự hội, song thường những hội lớn này vẫn nhóm họp dưới nắng tràn trề. Người bản địa chỉ đơn giản gọi đó là hội phiên, còn những tâm hồn phiêu du lãng tử miền xuôi thích ví von đó là những mùa men trong nắng.

Bởi phiên chợ Yên Minh mỗi sáng chủ nhật nhóm họp trong khoảng đất trống ven thị trấn có lúc nào thiếu vắng bát rượu ngô sóng sánh chuyền tay? Mà đó mới chỉ là phiên chợ sáng chủ nhật định kỳ, còn khi lạc bước tới hội phiên Bảo Lạc chỉ nhóm họp mỗi năm 2 lần, tâm hồn và cả vị giác của khách viễn du mới hoàn toàn thấm đẫm vị nồng cay của chất rượu ngô gắt bỏng. Họp vào hai ngày 1.4 và 15.8 âm lịch, phiên chợ này thu hút không biết cơ man người đến từ khắp mọi bản làng xung quanh. Những ngày nắng chói chang đầu hè thiêu đốt không làm chùn bước chân, cơn gió hiếm hoi dưới thung lũng không đủ xua tan làn hơi ngột ngạt bốc lên từ hàng ngàn tấm lưng áo thổ cẩm không làm giảm nỗi hân hoan của những đám sơn nữ theo chúng bạn đổ về khoảng đất ven dòng sông chảy giữa thị trấn Bảo Lạc quanh năm buồn hiu hắt.

Và những bát rượu tràn trề men cay. Đương nhiên rồi, lễ hội miền cao có khi nào thiếu chảo thắng cố sôi sùng sục và những khuôn mặt đỏ gay ngả nghiêng trên băng ghế gỗ xung quanh. Trời càng nóng, cánh trai trẻ người Mông càng uống khoẻ, bát nọ tiếp bát kia những muốn dốc nghiêng cả mặt đất vào bát rượu cầm tay. Khách miền xuôi dự hội rất dễ bị lôi tuột vào giữa đám đàn ông Mông, ở đó có chàng cười nói huyên thuyên, có chàng gật gù bên lồng hoạ mi, có chàng lảo đảo thổi khèn trong điệu vũ xoay tròn, tất nhiên số còn lại rất thích vây tròn ép khách mới quen uống rượu. Rượu Bản Phố lừng danh chỉ lưu truyền quanh vùng Lào Cai, còn trên Hà Giang, mỗi nơi có một loại rượu khác nhau nhưng đều được nấu từ ngô, nặng gắt như lửa và gây cảm giác bồng bềnh ngay từ ngụm đầu tiên.

Sặc sỡ và trôi như đám mây đa sắc là những vạt váy Mông, Lô Lô, Dao... Hàng trăm khuôn mặt thiếu nữ đỏ bừng trong nắng níu kéo nhau trôi trong hội, mùa kết duyên không rõ có phải khởi đầu từ đây để tới lễ lồng tồng trong Tết sẽ kết nụ? Phụ nữ đi chợ không mấy để tâm chảo thắng cố, họ thích ngắm nghía và mua sắm những món đồ chẳng mấy khi tìm thấy trong phiên chợ gần nhà. Vài vóc, chăn màn, thuốc, pin đèn... những món đồ từ trăm năm trước đã được mua bán thông dụng nay càng phổ biến hơn trên miền cao. Đặc sắc hơn là dãy hàng thuốc với các loại miền xuôi không mấy khi bắt gặp. Tảng mỡ trăn trắng muốt từng cục, từng cục vón trên lá chuối, tảng sáp khổng lồ ẩn hiện ấu trùng trong sáp vàng tươm mật. Xôi, kem, bánh rán... Có vẻ phụ nữ và trẻ em miền cao rất thích những món ăn vặt rẻ tiền này. Ngộ nghĩnh những thiếu nữ Lô Lô đen, họ không có bộ trang phục sặc sỡ như Lô Lô đỏ, nhưng phong cách ăn mặc thì hẳn nhiều nhà tạo mốt thành thị cũng phải kinh ngạc với cạp áo hở bụng đầy khêu gợi. Nhưng trong tâm thức Lô Lô, điều đó chẳng mang chút tạp niệm nào.

Mùa hè với những cơn mưa nguồn khiến suối dâng cao, dòng nước trong veo chảy từ thượng nguồn mang theo các loại cá, chúng là món ăn độc đáo của riêng vùng núi Hà Giang. Tại Lai Châu, Sơn La, Nghệ An... nơi nào cũng có cá suối, nhưng chỉ riêng tại đây mới tồn tại thứ cá thân to, thịt nạc trắng và có vị thơm mê ly. Dọc hai bên bờ sông Gâm, người dân dựng cá suối phơi khô thành dãy, mỗi sóc tre có khoảng 10 chú cá khô giương đôi mắt thao láo nhìn trời cao và ngắm nghía những sắc áo váy bập bềnh trôi. Có quần tụ vào giữa đám mây thổ cẩm kia, có níu kéo lôi nhau trong đám đông quần tụ trôi từ ngoài vào giữa chợ mới thấy hết sức sống mãnh liệt của người miền núi. Một sức sống ẩn tàng như mầm ngô mọc lên từ đá núi khô cằn.

Trài dài từ mạn Vị Xuyên qua Yên Minh tới Đồng Văn, Mèo Vạc, trập trùng theo rặng núi chót vót và sâu thăm thẳm dòng Nho Quế uốn khúc dưới sâu thung lũng, những lễ hội nhỏ rải rác vẫn đều đặn được tổ chức theo lịch, chỉ duy hai phiên chợ Bảo Lạc và phiên Khâu Vài mới tạo nên âm sắc độc đáo của mùa tụ họp trong nắng, dưới mưa. Càng nắng gắt, người bản địa càng ham đến chợ, còn mưa dầm cũng vẫn thúc dục bước chân quần tụ mau về dưới mái lá, ở đó men tuôn tràn trề đốt lửa trong tâm can. Phụ nữ không uống nhưng nhẫn nại tụ họp bán mua trao đổi đợi chồng, trẻ em cũng theo chân bố mẹ tung tẩy giữa chợ đợi quà, người mua đợi người bán, bạn hữu tay bắt mặt mừng trao bát sóng sánh men... Chắc hẳn khó nơi nào tạo nên cảm xúc mạnh mẽ về tình cảm gặp gỡ như trong hội miền cao, những ngày hội được ấn định từ thưở xa lắc xa lơ và cứ tiếp diễn đều đặn theo từng mùa mưa nắng.

(Theo Sở Vương // SGTT Online)