Nhật Bản và Nga tăng cường quan hệ

Chuyến thăm chính thức Nhật Bản ba ngày mới đây của Thủ tướng Nga V. Putin đã thổi "một luồng gió mới" vào mối quan hệ hợp tác vốn chỉ ở mức độ "rất khiêm tốn" giữa Nhật Bản và Nga. Trong thời gian ở thăm Nhật Bản, Thủ tướng Nga V. Putin đã hội đàm với người đồng cấp nước chủ nhà T. Aso, thảo luận vấn đề tranh chấp bốn hòn đảo nhỏ mà phía Nga đang quản lý nằm ở ngoài khơi đảo Hokkaido, miền bắc Nhật Bản. Phía Nga gọi đây là quần đảo nam Kurils, còn Nhật Bản gọi là vùng lãnh thổ phương bắc. Ngoài ra, hai bên cũng thảo luận các biện pháp nhằm tăng cường hợp tác kinh tế song phương, các vấn đề liên quan CHDCND Triều Tiên, tình hình suy thoái kinh tế thế giới và dịch cúm A (H1N1). Thủ tướng Putin cũng có các cuộc gặp nhiều nhà chính trị Nhật Bản; tham dự một diễn đàn kinh tế, với sự tham dự của các chuyên gia kinh tế hai nước; gặp lãnh đạo của ba tổ chức kinh tế của Nhật Bản, trong đó có ông F. Mitarai, Chủ tịch Liên đoàn các tổ chức kinh tế Nhật Bản (Keidanren).

Về vấn đề tranh chấp lãnh thổ liên quan bốn hòn đảo ở phía bắc Nhật Bản và hiện do Nga quản lý, trong cuộc hội đàm giữa Thủ tướng Nhật Bản T. Aso và Thủ tướng Nga V. Putin, hai bên nhất trí rằng tại cuộc hội đàm giữa lãnh đạo hai nước bên lề Hội nghị cấp cao Nhóm các nước công nghiệp phát triển (G-8) ở Italy vào tháng 7 tới, Nga và Nhật Bản sẽ thảo luận "mọi khả năng có thể" nhằm giải quyết tranh chấp này. Phát biểu ý kiến với giới báo chí, Thủ tướng Nhật Bản T. Aso cho biết, ông được khích lệ vì Thủ tướng Putin có "ý chí mạnh mẽ" để đạt được giải pháp cuối cùng cho vấn đề tranh chấp kéo dài nhiều thập kỷ qua.

Chuyến thăm chính thức Nhật Bản lần này của Thủ tướng Nga V. Putin còn đánh dấu những bước phát triển đáng khích lệ trong quan hệ hợp tác Nhật Bản-Nga. Theo đó, hai bên đã ký ba hiệp định hợp tác quan trọng trong các lĩnh vực hạt nhân dân sự, hải quan và tư pháp. Hiệp định hợp tác hạt nhân dân sự cho phép Nhật Bản tiếp cận nguồn cung cấp nhiên liệu hạt nhân ổn định của Nga và ở những nước thứ ba, đồng thời mở ra khả năng hợp tác khai thác quặng urani tại Nga, nước có nguồn cung urani lớn nhất thế giới. Mặt khác, văn bản này cũng là cơ sở pháp lý cho các hoạt động chuyển giao công nghệ hiện đại của Nhật Bản liên quan việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân tại Nga, qua đó giúp nâng cấp ngành năng lượng hạt nhân của nước này. Giám đốc Cơ quan năng lượng nguyên tử Nga (Rosatom), ông S. Kiriyenko cho biết, thỏa thuận hợp tác năng lượng hạt nhân Nga-Nhật Bản sẽ "dọn đường" cho các hợp đồng thương mại trị giá nhiều tỷ USD. Trong khi đó, phía Nhật Bản nhấn mạnh việc chuyển giao công nghệ cho Nga tuân thủ các quy định không phổ biến hạt nhân.

Theo hiệp định hợp tác và tương trợ trong lĩnh vực hải quan, Nhật Bản và Nga sẽ tăng cường trao đổi thông tin hải quan nhằm chống tình trạng buôn bán ma túy, vũ khí và các hàng hóa vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, đồng thời phối hợp đơn giản hóa thủ tục hải quan, nhằm thúc đẩy thương mại song phương. Theo hiệp định tương trợ tư pháp trong lĩnh vực hình sự, các cơ quan điều tra của hai nước sẽ trao đổi và chia sẻ thông tin trực tiếp, không phải qua các kênh ngoại giao như trước đây.

Trong khuôn khổ chuyến thăm của ông Putin, Tập đoàn dầu khí và kim loại quốc gia của Nhật Bản và Công ty dầu mỏ Irkutsk của Nga đã ký thỏa thuận hợp tác khai thác hai mỏ dầu lớn tại khu vực đông Siberi của Nga, với trữ lượng ước tính hàng trăm triệu thùng dầu. Phía doanh nghiệp Nhật Bản giữ 49% số cổ phần trong dự án và đối tác Nga giữ phần còn lại. Vốn đầu tư giai đoạn đầu của dự án là khoảng 152,6 triệu USD. Với mục tiêu đi vào sản xuất từ đầu năm 2013, dự kiến các bên sẽ bắt đầu tiến hành khảo sát và khoan thăm dò vào năm 2010. Dự án này sẽ góp phần đa dạng hóa các nguồn cung cấp năng lượng cho Nhật Bản.

Ðánh giá về những chuyển động mới trong quan hệ Nga-Nhật Bản, Thủ tướng Nga V. Putin bày tỏ vui mừng trước việc tạo dựng được "bầu không khí tin cậy" giữa hai nước. Phát biểu ý kiến tại một diễn đàn doanh nghiệp chung với sự tham gia của khoảng 100 nhà lãnh đạo doanh nghiệp hai nước, Thủ tướng Putin cho biết, kim ngạch buôn bán giữa Nga và Nhật Bản cũng như vốn đầu tư trực tiếp đang tăng lên, các dự án lớn, trong đó có các dự án trong lĩnh vực năng lượng, đang được triển khai. Thủ tướng Putin cho biết, giai đoạn đầu của "siêu dự án" xây dựng đường ống dẫn dầu từ Siberi tới Thái Bình Dương đã hoàn tất và Nga đang tìm kiếm các nguồn vốn đầu tư của Nhật Bản để thực hiện giai đoạn hai của dự án này. Ông Putin khuyến khích các doanh nghiệp Nhật Bản tăng cường hoạt động tại Nga, khẳng định "hiện nay không ai nghi ngờ triển vọng lâu dài của các doanh nghiệp Nhật Bản hoạt động tại Nga". Thủ tướng Putin nhấn mạnh, thành tựu to lớn hơn mà hai bên đạt được là "tạo dựng được bầu không khí tin cậy lẫn nhau". Ông bày tỏ hy vọng điều này sẽ góp phần giải quyết vấn đề tranh chấp lãnh thổ đang gây phương hại quan hệ song phương.

Trong chuyến thăm Nhật Bản lần này, tại Thủ đô Tokyo, Thủ tướng Nga V. Putin đã giới thiệu cuốn sách "Học Judo với Vladimir Putin" mà ông là đồng tác giả. Thủ tướng Putin cho biết, ông hy vọng cuốn sách viết về môn võ nhu đạo của Nhật Bản này có thể giúp cải thiện quan hệ Nga-Nhật Bản và tăng cường hiểu biết song phương.