Xóa sổ CIA ở Afghanistan

Hiện trường vụ án là phòng tập thể dục của trại Chapman, nằm trong một căn cứ quân sự Mỹ ở tỉnh Khost, miền Nam Afghanistan. Trại nằm trong khu vực bãi đáp máy bay cũ của Hồng quân Liên Xô mà Mỹ chiếm đóng gần 8 năm nay.

Số thương vong, theo nhật báo Mỹ The Washington Post được xác định là 7 sĩ quan CIA chết tại chỗ, trong đó có một chuyên gia hàng đầu về Al-Qaeda. Đó là một phụ nữ 45 tuổi từng công tác 10 năm ở Trung tâm Chống khủng bố của CIA, phụ trách các chiến dịch tình báo ở vùng biên giới Pakistan-Afghanistan.

Sharif Ali Bin Zeid, đại úy Tổng cục Tình báo Jordan, có quan hệ họ hàng với Quốc vương Abdullah II, sếp trực tiếp của hung thủ, cũng tử vong. Ngoài ra, trong số 10 người bị thương có ít nhất 6 đặc vụ CIA, bao gồm phó trạm trưởng CIA ở Afghanistan.

Kể từ năm 1983, chưa bao giờ CIA chuốc lấy thất bại thảm hại như vậy. Đau nhất là CIA bị chính cộng tác viên của mình sát hại. CIA biết rõ hung thủ là điệp viên hai mang, vừa cộng tác với Tổng cục Tình báo Jordan vừa cộng tác với CIA. Nhưng điều bất ngờ nhất là hung thủ còn cộng tác với Al-Qaeda và trên thực tế là người của Al-Qaeda.

Điệp viên ba mang

Humam Khalil Abu Mutal al-Balawi (tên đầy đủ của hung thủ, gọi tắt al-Balawi) là người Jordan xuất thân từ dân du mục Bedouin ở Tabuk, miền Tây Ả Rập Saudi. Sinh ra ở Kuwait năm 1977, al-Balawi tốt nghiệp tú tài hạng xuất sắc ở Amman, thủ đô Jordan, lấy bằng bác sĩ ở Thổ Nhĩ Kỳ và lấy vợ người địa phương.

Trở về Jordan, al-Balawi thực tập tại Bệnh viện Trường Đại học Jordan rồi sau đó làm việc trong bệnh viện của trại tị nạn người Palestine Al-Roussaifah, gần thành phố Zarqa,

Tháng 3 năm ngoái, al-Balawi bị bắt. Theo đài truyền hình Mỹ NBC, al-Balawi bị bắt vì những lời lẽ quá khích trên các website Hồi giáo cực đoan.

Tuy nhiên, theo đài BBC của Anh, người thân của al-Balawi tin rằng y bị bắt vì muốn vào Dải Gaza để cứu giúp những người Palestine bị lính Israel bắn trọng thương trong một chiến dịch quân sự hồi tháng giêng năm ngoái. Hãng tin Mỹ AP, dẫn nguồn tin phản gián Jordan cho biết al-Balawi chỉ ở tù 3 ngày. Thông tin chính thống của Jordan giải thích rằng al-Balawi được thả vì thiếu chứng cứ buộc tội.

Quốc vương Abdullah II (giữa) dự đám tang đại úy Bin Zeid ngày 2-1. Ảnh: EPA

Ra tù, al-Balawi tuyên bố với gia đình và bạn bè rằng y sẽ đi Thổ Nhĩ Kỳ tu nghiệp nghề bác sĩ và đoàn tụ với vợ, một nhà báo Thổ Nhĩ Kỳ. Thực tế, al-Balawi bí mật đến Afghanistan thực hiện một nhiệm vụ bí mật chống Al-Qaeda cho Tổng cục Tình báo Jordan. Không rõ al-Balawi tự nguyện cộng tác với tình báo Jordan hay tương kế tựu kế theo chỉ đạo của Al-Qaeda.

Từ Afghanistan, al-Balawi cung cấp nhiều nguồn tin quý báu giúp Jordan phá vỡ nhiều âm mưu phá hoại của Al-Qaeda. Sau đó, đại úy tình báo Bin Zeid, sếp trực tiếp của al-Balawi, giới thiệu cộng tác viên của mình với CIA. Bin Zeid nói al-Balawi là người có thể giúp CIA bắt sống hoặc giết được bác sĩ al-Zawahri, nhân vật số 2 của Al-Qaeda.

CIA, vốn thèm khát thông tin về al-Zawahri, tiếp nhận ngay al-Balawi như cộng tác viên (chứ không phải điệp viên như thông tin ban đầu), bỏ qua khâu thẩm tra lý lịch vì tin tưởng ở Tổng cục Tình báo Jordan, cơ quan tình báo Ả Rập tốt nhất ở Trung Đông, đồng minh đắc lực của CIA. Đây là sơ suất chết người thứ nhất của CIA.

Sơ suất chết người thứ hai là CIA bỏ qua thủ tục khám người khi al-Balawi vào trại Chapman hôm 30-12-2009. Thủ tục này là bắt buộc cho dù khách là người có quyền cao chức trọng. Giải thích chuyện bỏ qua này, nhiều cựu quan chức tình báo Mỹ cho rằng có lẽ do CIA coi al-Balawi là “điệp viên siêu hạng” có thể tin tưởng tuyệt đối. Tờ The Washington Post cho biết al-Balawi từng cho CIA xem hình y chụp chung với ban lãnh đạo Al-Qaeda.

Hôm ấy, al-Balawi được mời vào trại sau khi y thông báo có những tin tức rất quan trọng liên quan đến al-Zawahri cần báo cáo. Khi các nhân viên CIA và Tổng cục Tình báo Jordan có mặt đông đủ để nghe tin sốt dẻo thì al-Balawi kích nổ đai dây nịt chứa một lượng lớn chất nổ.

Ở đây có một câu hỏi chưa được giải đáp: Thông thường, một buổi báo cáo như vậy CIA chỉ cử một, hai người. Tại sao hôm ấy, có hơn một chục nhân viên CIA, đa số là sĩ quan cấp cao?

Lúng túng

Hiện nay, CIA và Tổng cục Tình báo Jordan đều bối rối. Sự kiện 30-12-2009 bộc lộ mối quan hệ thân thiết mà hai cơ quan này giấu giếm xưa nay. Riêng Tổng cục Tình báo Jordan, cho đến giờ này, vẫn không xác nhận nguồn tin Bin Zeid bị giết cùng lúc với các đặc vụ CIA.

Bị chỉ trích tới tấp, Giám đốc CIA Leon Panetta phân trần trên tờ The Washington Post rằng không phải CIA bỏ qua thủ tục khám người mà chuẩn bị khám thì al-Balawi đã ra tay trước. Lời giải thích này không được thuyết phục lắm.

Nó cũng không thể xua đi nỗi nhục quá lớn: Lực lượng CIA ở tỉnh Khost chỉ có từ 15 đến 20 đặc vụ. Al-Balawi đã giết hết 7, làm bị thương hết 6 thì coi như sự hiện diện của CIA ở phía Nam Afghanistan giáp ranh Pakistan đã bị Al-Qaeda xóa sạch.

Vụ al-Balawi cũng ảnh hưởng lớn đến việc quản lý những cộng tác viên người Afghanistan và Pakistan. CIA sẽ phải rà soát lại tất cả để tránh xảy ra những trường hợp tương tự trong tương lai. Nhưng tổn thương lớn nhất là giờ đây tinh thần nhân viên CIA từ thấp tới cao gần như suy sụp hoàn toàn.

Hơn thế nữa, thất bại cay đắng nói trên đã giúp những người chủ trương cải cách CIA có thêm cơ hội để yêu cầu ông Panetta từ chức ngay và thay thế CIA bằng một cơ quan bán quân sự khác.