Cây ca cao góp phần “cứu” các vườn điều ở Đác Nông

Trong khi các ngành chức năng của tỉnh vẫn “loay khoay” chưa tìm ra giải pháp nào để ngăn chặn tình trạng chặt phá các vườn điều thì mô hình trồng cây ca cao dưới tán điều không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế cao mà còn là giải pháp để “cứu” các vườn điều ở Đác Nông hiện nay.

Mô hình trồng xen cây ca cao dưới tán điều do Trung tâm khuyến nông tỉnh Đác Nông triển khai từ năm 2007 tại hai huyện Cư Giút và Krông Nô với diện tích 9 ha. Những hộ tham gia mô hình được trung tâm hỗ trợ 60% kinh phí mua cây giống, 40% phân bón và được tập huấn chuyển giao công nghệ, hướng dẫn kỹ thuật chăm sóc, bón phân, phòng trừ sâu bệnh, kỹ thuật lên men, bảo quản sản phẩm sau thu hoạch….

Mặc dù mới được triển khai nhưng mô hình đã phát huy hiệu quả và tạo ra hướng đi mới trong công tác chuyển dịch cơ cấu cây trồng ở Đác Nông. Bởi hiện nay nhiều diện tích cây điều trên địa bàn tỉnh do trước đây nông dân không nắm bắt được điều kiện sinh thái, nguồn gốc cây giống… nên đang đi vào giai đoạn suy thoái dẫn đến năng suất thấp.

Bên cạnh đó, trong những năm gần đây giá cả hạt điều luôn bấp bênh, liên tục giảm khiến cho người trồng điều liên tục bị thua lỗ. Trong khi đó, “đầu ra” và giá cả của hạt ca cao lại luôn ổn định và ở mức cao (hiện nay giá bán trên thị trường các tỉnh Tây Nguyên đạt 54.800 đồng/1 kg hạt khô), điều kiện đất đai, thổ nhưỡng, khí hậu ở Đác Nông lại phù hợp với việc trồng cây ca cao. Chính vì vậy, mô hình ngày càng được đông đảo nông dân trong tỉnh tham gia thực hiện nhân rộng, trong đó có nhiều hộ là đồng bào dân tộc thiểu số.

Nói về hiệu quả của mô hình trồng xen ca cao dưới tán điều, kỹ sư nông nghiệp Phạm Tấn Minh, cán bộ kỹ thuật Phòng Huấn luyện chuyển giao Trung tâm Khuyến nông tỉnh Đác Nông khẳng định: Mô hình là một hướng đi đúng không chỉ giúp nông dân nâng cao giá trị sử dụng đất đai, tăng thu nhập trên cùng diện tích canh tác mà còn giữ ổn định được vườn điều. Bởi ngoài việc được đầu tư kinh phí, cung ứng những giống ca cao ghép có chất lượng, thì các hộ tham gia mô hình còn được tham gia các lớp tập huấn, chuyển giao công nghệ, kỹ thuật trồng ca cao và tất cả sản phẩm đều được các doanh nghiệp bao tiêu với giá khá cao. Chính vì vậy mà diện tích trồng xen ca cao dưới tán điều trên địa bàn tỉnh tăng nhanh, chỉ với diện tích 9 ha ban đầu đến nay nhân dân đã mở rộng trên 400 ha tại sáu huyện, thị xã trong tỉnh như Cư Giút, Đác Min, Đác Song, Đác R’lấp, Tuy Đức, Krông Nô. Đó là chưa kể nhiều hộ nông dân tự học hỏi, tham quan các mô hình hiệu quả về chuyển đổi trồng xen ca cao trong vườn điều của gia đình mình mà trung tâm chưa thống kê được.

Gia đình chị Dương Thị Điểm ở thôn Quảng Hà, xã Nâm N’đir, huyện vùng sâu Krông Nô trồng được 4,5 ha điều cho thu hoạch năm năm nay. Trong ba năm đầu, bình quân mỗi năm chị thu được hơn 150 triệu đồng từ hạt điều, thế nhưng trong hai năm gần đây mặc dù gia đình chị đã đầu tư phân bón và công chăm sóc nhiều hơn nhưng năng suất vườn điều vẫn giảm. Thấy nhiều người dân trong vùng chặt bỏ vườn điều chuyển sang trồng hồ tiêu, chanh dây, khoai lang nhật bản… chị không khỏi nao núng. Chị Điểm cho biết: “Vợ chồng tôi ngày đêm trăn trở mãi nếu chặt bỏ vườn điều thì tiếc vì mình đã đầu tư bao tiền của, công sức vào đây, nhưng giữ lại thì hiệu quả kinh tế không cao, thậm chí còn lỗ. Trong lúc đang loay hoay chưa biết quyết định thế nào thì đầu năm 2007, cán bộ kỹ thuật của Trung tâm khuyến nông tỉnh và Công ty Cargill Việt Nam đến vận động gia đình tôi tham gia mô hình trồng xen ca cao dưới tán điều. Để tạo sự an tâm, trung tâm và công ty đã đưa gia đình tôi đi tham quan các mô hình tại các địa phương. Nhận thấy hiệu quả thiết thực do mô hình mang lại, tôi đã đầu tư hai triệu đồng mua 500 cây ca cao giống về trồng và được các cán bộ kỹ thuật của trung tâm xuống tận vườn hướng dẫn kỹ thuật đào hố, trồng, bón phân, chăm sóc… nhờ đó gần 1 ha ca cao trồng xen dưới tán điều của gia đình sinh trưởng rất nhanh. Hiện nay cây ca cao đã cho thu hoạch bói, với năng suất đạt 1 tấn hạt/ha. Với giá bán hiện nay là 54.800 đồng/kg, sau hai vụ thu bói, trừ chi phí tôi còn lãi 50 triệu đồng. Đồng thời, hàng năm tôi vẫn thu được sản phẩm hạt điều nên thu nhập đã ổn định và khá hơn trước”. Trong những tháng mùa khô hiện nay, gia đình chị Điểm đang bận rộn với việc cày xới đất, đào hố, tập kết phân bón, đặt mua giống… để vào đầu mùa mưa tới sẽ trồng xen cây ca cao vào toàn bộ diện tích cây điều của gia đình.

Đến huyện Đác R’lấp, địa phương có diện tích trồng điều lớn nhất tỉnh Đác Nông hiện nay với trên 7.000 ha. Trưởng Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Đác R’lấp Nguyễn Trung Hoành cho biết: “Trong những năm gần đây, do các yếu tố bất lợi như: thời tiết, khí hậu, gió, sương mù, mưa trái mùa… thường xuyên xảy ra, làm cho năng suất cây điều giảm mạnh, hiệu quả kinh tế thấp khiến người nông dân đã chặt bỏ cây điều khá nhiều, chuyển sang trồng chanh dây. Nhưng do đây là một loại cây trồng mới, ngành nông nghiệp tỉnh khuyến cáo không nên mở rộng diện tích mà  tập trung thâm canh nâng cao hiệu quả và giữ ổn định diện tích cây điều. Thế nhưng đến nay, các ngành chức năng của tỉnh vẫn chưa tìm ra giải pháp nào để địa phương ứng dụng nâng cao hiệu quả các vườn điều. Trong khi đó, kể từ khi Trung tâm khuyến nông tỉnh triển khai mô hình trồng xen ca cao dưới tán điều đến nay đã có hàng chục hộ nông dân tham gia với diện tích lên đến hàng trăm ha, trong đó nhiều vườn ca cao đã cho thu nhập ổn định và tình trạng chặt phá vườn điều cũng giảm đáng kể”.

Chúng tôi đến thăm gia đình anh Nguyễn Hữu Tình ở thôn 9, xã Nhân Cơ, người tham gia mô hình trồng xen ca cao dưới tán điều sớm nhất huyện Đác R’lấp. Dẫn chúng tôi ra thăm vườn ca cao, anh Tình kể: “ Gia đình tôi trồng được 3 ha điều nhưng đang trong giai đoạn già cỗi, lại bị sâu bệnh tấn công nên năng suất thấp. Tôi đang dự định chặt bỏ vườn điều chuyển sang trồng cây chanh dây thì được Trạm Khuyến nông huyện vận động tham gia mô hình trồng xen ca cao dưới tán điều. Được sự đầu tư nguồn vốn mua giống, phân bón và hướng dẫn kỹ thuật của Trung tâm khuyến nông tỉnh và trạm khuyến nông huyện nên sau gần hai năm trồng, hiện 5 sào ca cao của gia đình tôi phát triển rất tốt và bước đầu cho thu nhập. Cây điều trở nên sinh trưởng tốt và năng suất cũng tăng lên vì có thêm nguồn dinh dưỡng từ cây ca cao. Trong mùa mưa tới, tôi sẽ triển khai trồng xen ca cao trong toàn bộ diện tích vườn điều còn lại để nâng cao hiệu quả kinh tế gia đình”.

Trao đổi với chúng tôi, Phó Giám đốc Trung tâm khuyến nông tỉnh Đác Nông Triệu Văn Tiến phấn khởi cho biết: Mặc dù cây ca cao mới được đưa vào gieo trồng vài năm trở lại đây, nhưng rất thích hợp với điều kiện đất đai, thổ nhưỡng, khí hậu ở Đác Nông. Đặc biệt là việc trồng xen dưới tán điều cây ca cao sinh trưởng nhanh hơn và năng suất cũng đạt cao hơn. Bởi khi trồng xen, cây ca cao được cây điều che bóng mát để giữ độ ẩm và chắn gió. Còn cây điều có thêm nguồn dinh dưỡng từ quá trình bón phân cho cây ca cao nên năng suất cũng cao hơn. Như vậy, vừa phát triển được diện tích cây ca cao nhưng đồng thời cũng giữ ổn định được diện tích cây điều, đến khi cây điều già cỗi chặt bỏ thì cây ca cao vẫn cho thu hoạch, không phải để đất “nằm không” 3-4 năm.

Cũng theo ông Tiến thì hiện nay, trên địa bàn tỉnh Đác Nông còn khoảng 22.000 ha cây điều và đang ngày càng bị thu hẹp do năng suất giảm mạnh. Vì vậy, trong khi các ngành chức năng của tỉnh vẫn chưa tìm ra giải pháp nào để giữ ổn định diện tích và nâng cao hiệu quả cây điều thì mô hình trồng xen cây ca cao dưới tán điều là một mô hình hay, hiệu quả, mở ra một hướng đi mới cho người nông dân, nhất là những hộ có diện tích điều lớn kém năng suất, nên tỉnh cần đầu tư kinh phí để nhân rộng. Về phía Trung tâm khuyến nông tỉnh, trong những năm tới từ nguồn kinh phí khuyến nông quốc gia sẽ tiếp tục đầu tư phát triển cây ca cao dưới tán điều ở những vùng có thổ nhưỡng phù hợp, chủ động nguồn nước tưới để từng bước hình thành những vùng trồng ca cao trọng điểm, góp phần thực hiện mục tiêu đưa diện tích cây ca cao cả nước lên 17.300 ha vào cuối năm 2010 mà Cục Khuyến nông Khuyến ngư (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) đề ra, đồng thời góp phần phủ xanh đất trống đồi núi trọc trên địa bàn tỉnh.