Nguy cơ ở các mỏ dầu khí luôn hiện hữu

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Khai thác dầu ở mỏ Rồng Đôi - Ảnh Triệu Trùng Điệp.

Sự cố dầu phun và nổ giàn khoan ở vịnh Mexico không chỉ làm tập đoàn BP tổn thất nhiều chục tỉ đô la Mỹ, mà còn để lại những di hại vô cùng lớn về môi trường. Liệu Việt Nam có thể ngăn ngừa một sự cố tương tự và nếu nó xảy ra, khả năng ứng cứu sẽ như thế nào?

Hội thảo về công tác an toàn trong hoạt động dầu khí trên biển, do tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) tổ chức tại TPHCM vào tuần trước, đã cho thấy không ít vấn đề phải quan tâm.

Dầu khí phun và có thể dẫn đến cháy nổ là nguy cơ luôn rình rập ngành khai thác dầu khí. Số liệu thống kê ở một số khu vực trên thế giới cho thấy xác suất xảy ra sự cố nguy hiểm này khá lớn, bình quân khoảng 3-3,5 vụ trên 1.000 giếng khoan. Ở Việt Nam, theo ông Nguyễn Văn Khương, Phó trưởng ban Tìm kiếm Thăm dò của PVN, cho biết xác suất này là ba phần ngàn.

Năm 1993, một sự cố phun khí đã xảy ra tại giếng khoan Actinia ở mỏ Lan Tây do BP điều hành. Lượng khí đốt phun ra môi trường vào thời điểm cao nhất đến nửa tỉ feet khối trong một ngày, làm cả một vùng biển rộng đến 1.000 mét vuông sôi lên sùng sục. Cũng may, cột khí phun yếu dần và tắt chỉ trong vòng hơn một tuần. Đồng thời, nhà thầu và PVN có kế hoạch ứng cứu tốt, không để xảy ra cháy nổ.

Một may mắn nữa đây là mỏ khí, nên tác hại về môi trường không nghiêm trọng. Dù vậy, sự cố này cũng làm tiêu tốn của các nhà thầu khoảng 6 triệu đô la Mỹ. Mới đây, vào năm 2009, một sự cố khác nhưng nhỏ hơn cũng xảy ra ở mỏ dầu Đại Hùng.

Hiện nay, Việt Nam đang có hơn 1.000 giếng khai thác dầu, khí đốt. Trong bốn năm tới số lượng giếng khai thác còn tăng mạnh, khi PVN và các đối tác lần lượt đưa thêm 12 khu mỏ mới vào hoạt động.

Kinh nghiệm thực tế cho thấy, việc giải quyết sự cố phun dầu, khí và cháy nổ luôn rất khó khăn và tốn kém. Do vậy, cách tốt nhất vẫn là phòng ngừa và việc này phải được thực hiện một cách có hệ thống, từ xây dựng hành lang pháp lý, đến việc thanh tra, kiểm tra một cách thường xuyên và có hiệu quả. Đây cũng là vấn đề còn bất cập.

Về luật pháp, các quy định về an toàn trong hoạt động dầu khí được đề cập trong Luật Dầu khí, Luật Lao động, Luật Bảo vệ môi trường, Luật Phòng cháy Chữa cháy. Tuy nhiên, tại hội thảo, ngay đại diện của các cơ quan quản lý nhà nước chuyên ngành như Bộ Công Thương, Bộ Tài nguyên và Môi trường... cũng không rõ mình có nhiệm vụ phải thanh tra, kiểm tra các công ty dầu khí về điều kiện an toàn hay không.

Một người nói: “Tôi đại diện cho cơ quan quản lý nhà nước, nhưng bấy lâu nay chưa bao giờ phải đi kiểm tra, thanh tra”. Một đại diện khác của Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội thì cho rằng, quy định về trách nhiệm thanh tra, kiểm tra có được đề cập trong Bộ luật Lao động. Cụ thể là về vấn đề an toàn lao động.

Ông Đỗ Văn Hậu, Phó tổng giám đốc PVN, cho biết: “Các công trình dầu, khí rất hiếm khi được cơ quan nhà nước đến thanh tra”. Theo ông, vấn đề kiểm tra an toàn lâu nay Nhà nước giao cho PVN làm và đã được tập đoàn thực hiện dựa theo các tiêu chuẩn, quy chuẩn của nước ngoài.

Dù vậy, hoạt động này của PVN cũng chỉ là với tư cách giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp, nên ít có sức nặng về pháp lý. Ông kiến nghị: “Cơ quan quản lý nhà nước phải thanh tra hoạt động liên quan đến vấn đề an toàn này. Nếu chưa có thì tôi đề nghị phải điều chỉnh luật, quy định để bổ sung thêm chức năng này”.

Ngoài ra, ông Đào Duy Khu, Trưởng ban An toàn sức khỏe môi trường của PVN, còn cho biết thêm, hoạt động dầu khí trên biển của Việt Nam giờ đây đã mở rộng về quy mô rất nhiều so với trước, nên các văn bản pháp luật liên quan đến vấn đề an toàn hiện không còn phù hợp, cần sửa đổi và điều chỉnh.

Đồng thời, hoạt động khai thác dầu khí là một lĩnh vực đặc thù với kỹ thuật và công nghệ cao. Nó đòi hỏi những người làm công tác thanh tra, kiểm tra về an toàn phải có chuyên môn sâu. Nếu để cho các cơ quan phụ trách về an toàn lao động của các bộ, ngành hiện nay, thì e rằng sẽ không đủ sức đảm nhận. Vì vậy, rất cần thiết phải lập một bộ phận chuyên phụ trách vấn đề quản lý an toàn dầu khí của Nhà nước, trong đó các cán bộ phải được đào tạo tốt về chuyên môn.

Một vấn đề khác được đặt ra tại hội thảo là nếu xảy ra sự cố gần như những gì đã xảy ra với giàn khoan của BP ở vịnh Mexico, thì liệu Việt Nam có khả năng ứng phó hiệu quả hay không, khi mà phương tiện, thiết bị hiện có trong nước còn rất hạn chế.

Trong thảm họa ở vịnh Mexico, BP đã huy động lực lượng ứng cứu khổng lồ, với 800 người làm việc tại trung tâm chỉ huy và 45.000 người tham gia làm sạch bờ biển. Số thiết bị được huy động vào vụ ứng cứu này gồm 830 máy hút dầu, 150 máy bay trực thăng, hơn một triệu mét phao quây dầu và 400 chuyến bay để phun chất phân tán dầu.

Trong khi đó, số lượng phao quây dầu ở một số công ty dầu khí Việt Nam chỉ có vài ngàn mét, số tàu phục vụ cho việc chữa cháy và cứu hộ cũng chỉ có vài chiếc. Theo ông Declan Driscoll thuộc Công ty Oil Spill Response, vấn đề quan trọng Việt Nam phải làm sáng tỏ là khả năng điều phối và ứng phó sự cố, nguồn huy động chuyên gia ở đâu? Vấn đề đào tạo, huấn luyện và thực tập ứng cứu như thế nào? Có khả năng giải quyết vấn đề thủ tục để có thể nhập khẩu nhanh với số lượng lớn thiết bị không?

Điều đáng mừng là, thông qua báo cáo của các công ty dầu khí tại hội thảo, mỗi đơn vị đều nhận thức rất rõ tác hại nếu xảy ra phun dầu, khí và cháy nổ. Do vậy, mỗi công ty đều xây dựng quy tắc an toàn riêng và quy trình kiểm tra về an toàn nghiêm ngặt. Tuy vậy, nỗ lực của mỗi doanh nghiệp vẫn không thể thay thế vai trò kiểm tra, thanh sát chung của Nhà nước.