Chính phủ mới của Nhật Bản: Từ bỏ cải cách thị trường

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Chủ tịch đảng Dân chủ Nhật Bản Yukio Hatoyama, người sẽ làm Thủ tướng Nhật Bản (thứ nhất, bên trái tại hội nghị của Liên đoàn Lao động Nhật Bản hôm 2/9 vừa qua

Đảng dân chủ Nhật Bản (DPJ) đối lập sẽ thành lập chính phủ mới, cử ra Thủ tướng mới vào ngày 16/9 sắp tới. Nâng cao phúc lợi cho xã hội, xa rời những cuộc cải tổ hướng tới thị trường tự do theo kiểu Mỹ sẽ là đường lối kinh tế chủ chốt của đảng này.

Đảng Dân chủ Nhật Bản cho rằng, cách thức duy nhất để đưa nền kinh tế Nhật ra khỏi cuộc suy thoái là phải từ bỏ những cuộc cải cách thị trường “quá đáng” trong những năm gần đây và thắng lợi của họ nằm ở chỗ đã thuyết phục được cử tri Nhật tin như vậy. Nhưng theo các nhà kinh tế, để giúp hồi sinh nền kinh tế hiện đang hết sức trì trệ, hơn lúc nào hết, bây giờ Nhật Bản cần phải đẩy mạnh cải tổ theo hướng giảm bớt những quy định, thúc đẩy tăng trưởng theo hướng thị trường chứ không phải là ngược lại.

Đảo ngược chính sách

Trong quá trình vận động tranh cử, lãnh tụ của đảng Dân chủ Nhật Bản, ông Yukio Hatoyama, nhiều lần lên án chủ thuyết toàn cầu hóa và kinh tế thị trường tự do như là nguyên nhân gây ra cuộc suy thoái kinh tế toàn cầu nói chung, sự trì trệ của kinh tế Nhật Bản nói riêng. Trong một bài báo đăng trên một tạp chí phổ biến rộng rãi trong giới kinh doanh và ngoại giao ở Nhật, sau đó được đăng lại trên báo New York Times, nhà chính trị 62 tuổi tốt nghiệp Đại học Stanford này kêu gọi mọi người chống lại “chủ nghĩa tư bản kiểu Mỹ” mà ông coi là “vô đạo đức, không chừng mực” - một tai họa mà Nhật Bản phải tránh né bằng mọi giá.

Ông Hatoyama viết: “Trong thời kỳ hậu Chiến tranh Lạnh, Nhật Bản liên tục bị vùi dập bởi những cơn gió của niềm tin tuyệt đối vào thị trường của một trào lưu do Mỹ dẫn dắt, vẫn thường được gọi là toàn cầu hóa. Trong cuộc theo đuổi chủ nghĩa tư bản một cách chính thống, con người bị đối xử không phải như một mục đích mà như một phương tiện. Hậu quả là phẩm giá của con người bị đánh mất".

Làm thế nào chúng ta chấm dứt được chủ nghĩa thị trường vô hạn độ và chủ nghĩa tư bản tài chính vốn không có đạo đức, không có sự chừng mực để bảo vệ tài sản và cuộc sống của người dân chúng ta? Đó là vấn đề mà chúng ta đang đối mặt lúc này.“Cuộc khủng hoảng kinh tế gần đây là kết quả của một lối tư duy dựa trên ý tưởng rằng, kinh tế học thị trường tự do kiểu Mỹ đại diện cho một trật tự kinh tế lý tưởng và phổ quát, rằng tất cả các quốc gia cần phải điều chỉnh các truyền thống và các luật lệ điều hành nền kinh tế của mình cho phù hợp với các tiêu chuẩn toàn cầu (tức là các tiêu chuẩn Mỹ)”.

Ông Hatoyama cũng không ngần ngại phê phán các chính sách kinh tế của đảng Dân chủ Tự do (LPD) - mà trong 54 năm cầm quyền đã dẫn dắt Nhật Bản đi từ đống tro tàn của Chiến tranh Thế giới thứ Hai lên thành một siêu cường kinh tế với giá trị tổng sản lượng đứng thứ hai thế giới chỉ sau Mỹ. Cốt lõi trong chính sách kinh tế của đảng LPD là sự liên kết chặt chẽ giữa bộ máy hành chính, các chính trị gia theo xu hướng tự do và cộng đồng các nhà doanh nghiệp, cùng hướng về một mục tiêu duy nhất: đưa nước Nhật tiến kịp và vượt qua các cường quốc kinh tế phương Tây đã đánh bại họ trong chiến tranh.

Giải pháp trước mắt

Dự kiến đảng DPJ sẽ lập liên minh với những người xã hội chủ nghĩa và Đảng Mới của Nhân dân - những đảng chính trị nhỏ kiên quyết chống lại cải tổ thị trường - nhằm củng cố vững chắc hơn nữa lập trường dựa vào những giải pháp do chính phủ điều hành để thoát ra khỏi suy thoái kinh tế. Chương trình của đảng Dân chủ Nhật Bản tập trung vào những biện pháp lấy lòng dân như trợ cấp tiền mặt cho các gia đình nuôi con nhỏ, giảm thuế xăng dầu, tăng trợ cấp cho nông dân để kích thích tiêu thụ ... Đảng Dân chủ cũng cam kết sẽ giành lại quyền hoạch định chính sách cho các chính trị gia để bảo đảm rằng việc chi tiêu tiền đóng thuế của người dân sẽ phản ánh gần đúng nhu cầu của công chúng.

Những chính sách như vậy có thể mang lại bước khởi đầu tốt cho tiến trình phục hồi kinh tế qua việc tăng nhu cầu tiêu dùng. Nhưng có vài vấn đề cốt lõi mà các lãnh tụ đảng này ít khi nói tới: làm sao để giải quyết vấn đề năng suất lao động, cuộc chiến đấu trường kỳ với tình trạng giảm phát hoặc khối nợ công khổng lồ đang treo lơ lửng. Nhật Bản nổi tiếng có các ngành công nghiệp chế tạo có sức cạnh tranh mạnh mẽ và cực kỳ hiệu quả, chẳng hạn như tập đoàn xe hơi Toyota với mô hình sản xuất just-in-time (đúng lúc) theo đó linh kiện phụ tùng được đưa đến dây chuyền lắp ráp đúng lúc cần thiết để khỏi phải lưu kho. Nhưng theo giới kinh doanh và các nhà kinh tế, khu vực dịch vụ nội địa - đóng góp tới 70% nền kinh tế Nhật - bị quản lý chặt chẽ quá đáng, cực kỳ kém hiệu quả.

Những câu hỏi chưa có lời đáp

Ở Nhật, nhiều luật lệ lỗi thời đang bảo vệ những doanh nghiệp làm ăn không hiệu quả trong lúc tinh thần doanh nghiệp thì bị vây bủa trong vô số những rào cản cồng kềnh. Các nhà kinh tế nói rằng, sự hỗ trợ quá đáng của chính phủ cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa đang thủ tiêu dần áp lực cạnh tranh trong nền kinh tế Nhật Bản.

Tình trạng này là hậu quả của một chính sách công nghiệp, hình thành dưới sự lãnh đạo của đảng Dân chủ Tự do (LDP) sắp mất quyền, mà từ lâu chỉ quan tâm nhiều vào việc cải thiện sức cạnh tranh của khu vực công nghiệp chế tạo phục vụ xuất khẩu. Chính sách này đã đem lại sự tăng trưởng nhanh chóng của kinh tế Nhật thời hậu chiến và nuôi dưỡng nền kinh tế bong bóng cho đến khi nó sụp đổ vào đầu thập niên 1990. Trong lúc đó, phần còn lại của nền kinh tế dường như được che chắn rất kỹ nhằm tránh mọi sự cạnh tranh trong nước và quốc tế.

Ngày nay, với dân số già đi nhanh chóng và gần như không có người nhập cư, Nhật Bản buộc phải nâng cao năng suất lao động.“Nếu dân số không tăng thêm thì không có cách nào khác để tiến lên hơn là mỗi người phải làm được nhiều hơn. Nhưng điều đó đã không xảy ra, ít nhất là trong phần lớn nền kinh tế”,đó là nhận xét của ông Hideo Kumano ở Viện nghiên cứu của tập đoàn bảo hiểm nhân thọ Dai-ichi Life.

Tính chất mong manh của mô hình kinh tế dựa vào xuất khẩu của Nhật đã nổi bật lên rõ ràng trong cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu: hoạt động xuất khẩu ra nước ngoài của Nhật gần như sụp đổ khi nhu cầu tiêu thụ xe hơi và hàng điện tử giảm sút, dẫn tới sự sụt giảm tổng sản lượng GDP trong quý 1 năm nay ở mức 11,7%/năm. Bằng chứng của năng suất lao động thấp hiển hiện khắp nơi ở Nhật Bản: tại một trạm xăng có rất nhiều công nhân vây quanh những chiếc xe hơi để lau chùi kính cửa sổ và nhặt rác; việc chuyển sang công nghệ thông tin ở các cơ quan, văn phòng Nhật Bản bị chậm một cách kỳ lạ, nhân viên vẫn còn vật vã với những chồng hồ sơ cao chất ngất.

Toshio Nagahisa, Giám đốc điều hành Viện nghiên cứu PHP ở Tokyo chua chát nhận xét:“Đảng Dân chủ đang ra sức chuyển hướng khỏi con đường cải cách nhưng tôi không thấy hành động đó sẽ dẫn tới đâu. Ngay lúc này, tôi thấy khó hình dung được tương lai của Nhật Bản”.

(Theo Huỳnh Hoa // Diễn đàn doanh nghiệp)