Lầu Năm Góc "xung đột" với truyền thông

Đoạn video đen trắng bắt đầu bằng hình ảnh một chiếc xe tải nhỏ mắc kẹt giữa làn đạn và âm thanh phóng tên lửa. Một quả cầu lửa bất ngờ đốt cháy chiếc xe và một lùm cây cọ đâu đó tại Iraq.

"Phát đạn tuyệt vời", một giọng nói vang lên, át những âm thanh như tiếng radio quân sự. Trước khi đoạn video clip dài một phút kết thúc, thêm hai chiếc SUV bị trực thăng Apache phá hủy.

Đoạn băng trên là một trong hơn một chục đoạn phim được thiếu tá quân đội Mỹ Alayne Conway - sĩ quan phụ trách các vấn đề công chúng của Sư đoàn bộ binh số 3, chuyển tải tới người xem ở khắp nơi trên thế giới. Khi đơn vị của Alayne làm nhiệm vụ tại Iraq, mỗi ngày, văn phòng của cô gửi cho các hãng tin trên toàn thế giới từ 4 đến 6 video và còn tải chúng lên YouTube.

"Bạn muốn chắc chắn là đã chỉnh sửa nó đúng cách thì phải thực hiện một loạt bước... Liệu đó có phải là thứ sẽ làm những người Mỹ bình thường phải tìm kiếm khi xem tivi và thốt lên: Wow, quân Mỹ đã chiến đấu ra trò ở Iraq đấy chứ?", Alayne Conway nói.

Các nhà phê bình cho biết, mục đích những cuốn băng bạo lực trên không phải là thông báo cho công chúng biết về những gì quân đội đang làm mà là quảng bá nó. Trong khi đó, các sĩ quan đặc trách vấn đề công chúng lập luận rằng họ phải chiến đấu với quân nổi dậy để giúp công chúng nhận thức được những cuộc chiến mà họ đang tham gia và họ sẽ dùng mọi biện pháp có thể để đưa ra một phiên bản về sự kiện của quân đội.

Hiện nay, Lầu Năm Góc chi hơn 550 triệu USD/năm, ít nhất là cao gấp đôi số tiền bỏ ra kể từ năm 2003, cho các vấn đề công chúng, số tiền này không bao gồm chi phí nhân sự. Các sĩ quan đặc trách vấn đề công chúng là "công cụ quản lý nhận thức" - đúng từ được dùng trong sách giáo khoa huấn luyện của quân đội Mỹ. Nhiệm vụ của họ là cung cấp sự thật chứ không phải là làm công chúng và giới truyền thông Mỹ bị rối lên.

Trong vòng hai năm qua, số sĩ quan đặc trách vấn đề công chúng được Trường Thông tin Quốc phòng đào tạo đã tăng 24%, lên tới gần 3.500 người. Quân đội cũng tăng cường sự hiện diện trên Internet, từ 300 lên 1.000 website và tăng các chương trình trên Kênh Lầu Năm Góc 33%, lên 2.080 chương trình.

Cùng với việc đưa ra các thông điệp riêng, đơn vị đặc trách vấn đề công chúng cũng tìm cách chỉnh đốn những gì mà giới truyền thông đưa ra.

Trong vài năm gần đây, khi mà việc đưa tin ra ngoài Iraq trở nên tiêu cực hơn, ban đặc trách các vấn đề công chúng đã tăng cường các quy định đối với các nhà báo đi theo quân đội, từ 1 lên đến 4 trang.

Giữa năm 2008, khi nhà báo hãng AP Bradlley Brooks bước khỏi một máy bay chở hàng ở Mosul lúc đang trong hành trình tháp tùng quân đội, anh nhìn thấy những người hộ tang chuyển một chiếc quan tài có phủ quốc kỳ từ xe cứu thương lên máy bay. Brooks đã nói chuyện với các binh sĩ này và được họ bày tỏ tức giận về các nhà lãnh đạo chính trị, và về viết bài.

Chỉ trong vòng 24h, quân đội đã trục xuất nhà báo này khỏi bắc Iraq cùng thông báo đã phá vỡ một quy định mới rằng nhà báo tháp tùng quân đội không được viết bài khi đang quá cảnh.

Năm 2008, tám nhà báo bị bắt giữ trong vòng hơn 48h, nhiều người bị giữ hơn bất kỳ một năm nào kể từ khi chiến tranh nổ ra, hồ sơ theo dõi của AP cho thấy. Kể từ năm 2003, riêng AP có 11 nhà báo bị bắt ở Iraq trong hơn 24 tiếng. Ngoài ra, có một nhà báo của Reuters bị quân Mỹ giam giữ kể vì bị coi là "mối đe dọa về an ninh".

"Tất cả những nhà báo đó, ngoại trừ một người đang bị giam, đã được trả tự do mà không bị cáo buộc gì. Điều đó khiến chúng tôi thấy khó chịu vì nó cho thấy họ không thể đưa ra cáo buộc chống lại các nhà báo về bất cứ thứ gì", Joel Simon, Giám đốc điều hành của Ủy ban bảo vệ nhà báo.

Các quan chức Lầu Năm Góc cho hay, các chỉ huy quân đội có quyền bắt giữ bất cứ ai được coi là mối đe dọa an ninh và Hiến pháp Mỹ không áp dụng cho các chiến trường nước ngoài.

"Quân đội Mỹ sẽ kiểm soát không gian chiến trường, nơi họ đang hoạt động", phát ngôn viên Lầu Năm Góc Bryan Whitman phát biểu trước một nhóm các nhà báo hồi tháng 4/2007. "Sửa đổi thứ nhất không hề đưa ra quyền được tiếp cận chiến trường, không một ai", khẳng định của ông Whitman chưa từng được kiểm chứng ở tòa án và vẫn còn nhiều quan điểm pháp lý khác nhau về điều này.

Ban đặc trách vấn đề công chúng thậm chí đã sắp xếp để một số blogger thân thiện bay tới Iraq và Afghanistan, tài liệu có thể được truy cập theo Đạo luật tự do Thông tin cho thấy điều đó. Cơ quan trên đã quyết định những ai được tham gia "Bàn tròn blogger" đặc biệt với các quan chức Lầu Năm Góc năm 2005 và các đoạn ghi âm cho thấy những người được chọn đều ủng hộ quân đội và lặp lại các thông tin họ được xem, nghe trên website không bao giờ tiết lộ nguồn gốc.