Động đất ở Ấn Độ Dương

 Do tâm chấn nằm dưới đáy biển, sức tàn phá của nó được thể hiện bằng những cơn sóng thần hung hãn. Không một thiết bị điện tử nào báo động kịp thời cho chính phủ và người dân biết trước. Năm 2008, một nhóm khoa học gia quốc tế đã xác định rằng đây là trận động đất lớn nhất trong vòng 700 năm qua ở Ấn Độ Dương.

Sóng thần cao bằng đọt dừa bất ngờ tấn công làng Ao Nang, Thái Lan. Ảnh: Davidsvagfoto

Trẻ con, phụ nữ chết nhiều nhất

Trong danh sách các trận động đất gây tử vong lớn nhất, trận động đất ở Ấn Độ Dương đứng hàng thứ 4 về tổn thất nhân mạng. Theo số liệu của cơ quan Đo đạc Địa chất Mỹ, có tổng cộng 227.898 người chết trong trận động đất nói trên do sóng thần. Trong lịch sử thảm họa thiên nhiên, đây là đợt sóng thần gây tử vong lớn nhất.

Trận động đất tạo ra những đợt sóng thần gây thiệt hại về người và của cực kỳ nghiêm trọng. Ngay một nơi ở cách xa tâm chấn 8.000 km như Rooi Els ở Nam Phi cũng bị sóng thần cướp đi 8 sinh mạng.

Đáng chú ý là phụ nữ và trẻ em luôn luôn bị đe dọa tính mạng nhiều nhất trước thảm họa sóng thần. Các báo cáo của các cơ quan cứu trợ cho biết 1/3 trên tổng số nạn nhân là trẻ em. Có hai nguyên nhân: Thứ nhất, tỉ lệ trẻ em trong các cộng đồng bị ảnh hưởng rất cao. Thứ hai, các em ít có khả năng chống chọi với sóng thần so với người lớn.

Về phụ nữ, Tổ chức Oxfam quốc tế cho biết cứ 5 người chết hoặc mất tích do sóng thần có đến 4 người là phụ nữ. Nguyên nhân chủ yếu do họ nấn ná ở lại trông chồng đi biển trở về hoặc bận chăm sóc con cái trong nhà nên không kịp thoát thân.

Ngoài số người chết là dân địa phương, có đến 9.000 du khách nước ngoài, đa số là người phương Tây đi du lịch để tránh đông, chết hoặc mất tích. Trong số du khách châu Âu, nước có công dân chết và mất tích nhiều nhất là Thụy Điển với 543 người. Đức cũng có trên 500 người chết.

Bốn nước sau đây có người chết nhiều nhất: Indonesia với 130.736 người (số liệu chính thức) chưa kể 37.063 người mất tích. Sri Lanka: 35.322 người chết (số liệu chính thức). Ấn Độ: 12.405 (số liệu chính thức) chưa kể 5.640 người mất tích và Thái Lan với 5.395 người chết (số liệu chính thức) và 8.457 người mất tích. Tổng cộng có 14 nước bị ảnh hưởng, nhẹ nhất là Madagascar, không có người chết hay mất tích nhưng cũng có hơn 1.000 người mất nhà cửa.

Thiệt hại kinh tế và môi trường

Thiệt hại lớn nhất của trận động đất gây sóng thần này thuộc về ngư dân và nghề đánh cá ven biển. Ngư dân – đa số thuộc diện nghèo - mất tất cả các phương tiện đánh cá, mất thu nhập trong một thời gian dài. Sri Lanka là một ví dụ.

Tuy nghề đánh cá ở Sri Lanka mang tính chất thủ công, phương tiện đánh bắt còn thô sơ nhưng là ngành kinh tế quan trọng, sử dụng 250.000 người. Trong những năm gần đây, ngành công nghiệp này trở thành một ngành xuất khẩu mũi nhọn, thu về rất nhiều ngoại tệ. Trận động đất năm 2004 đã phá hủy đến 66% đội tàu đánh cá và cơ sở hạ tầng của ngành.

Thiệt hại lớn khác là du lịch. Các nước trong khu vực bị ảnh hưởng sóng thần đã cố gắng kêu gọi du khách quay trở lại nhưng kết quả rất chậm chạp. Tuy hạ tầng cơ sở du lịch không bị thiệt hại nhiều, du khách vẫn có tâm lý ngại ngùng. Ngay cả những resort nổi tiếng ở miền duyên hải Thái Bình Dương của Thái Lan không bị ảnh hưởng cũng bị du khách hủy tour hàng loạt.

So với thiệt hại kinh tế, thiệt hại về môi trường mới đáng sợ hơn vì kéo dài trong nhiều năm. Nhiều hệ sinh thái như rừng ngập mặn, rặng san hô, rừng nguyên sinh, đầm lầy, cây cối, đụn cát, sự đa dạng của động thực vật bị ảnh hưởng rất nhiều.

Theo nhiều chuyên gia, tác hại nghiêm trọng nhất của trận động đất nói trên là nguồn nước ngọt bị ô nhiễm, đất nhiễm mặn, ruộng đồng bị lớp muối bao phủ bề mặt. Ở Maldives, có 16-17 hòn đảo san hô bị nước biển tràn ngập, mất nguồn nước ngọt hoàn toàn, bị hoang hóa trong nhiều thập kỷ tới. Ở Sri Lanka, hàng ngàn trang trại trồng xoài, chuối và lúa bị phá hủy hoàn toàn. Phải mất nhiều năm mới khôi phục được.

Hứa nhiều, cho ít

Thảm họa sóng thần ở Ấn Độ Dương đã được cả thế giới quan tâm cứu giúp. 7 tỉ USD là số tiền viện trợ mà các nước cam kết ngay từ đầu. Úc dẫn đầu với 819,9 triệu USD trong đó 760,6 triệu dành cho Indonesia. Đức giúp 660 triệu USD, Nhật 500 triệu USD, Canada 343 triệu USD, Na Uy và Hà Lan mỗi nước cho 183 triệu USD.

Mỹ ban đầu cam kết giúp 35 triệu USD, sau đó tăng lên 350 triệu USD.
 
Ngày 9-2-2005, Tổng thống Bush đề nghị quốc hội viện trợ tổng cộng 950 triệu USD. Ngân hàng Thế giới giúp 250 triệu USD, Ý giúp 95 triệu USD sau đó tăng lên 113 triệu USD. Tuy nhiên, giữa tháng 3-2004, Ngân hàng Phát triển châu Á báo cáo vẫn chưa nhận được 4 tỉ USD trong số 7 tỉ USD.

Sri Lanka cũng than phiền không nhận được đồng nào từ cam kết viện trợ của các chính phủ nhưng tiền cứu trợ của tư nhân thì khá dồi dào. Thật vậy, các tổ chức từ thiện tư nhân nhận được rất nhiều tiền cứu trợ của dân. Ví dụ, người dân Anh đã đóng góp gần 600 triệu USD, nhiều hơn viện trợ của chính phủ rất nhiều.