Lại chuyện giá gạo xuất khẩu

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Tuần rồi, Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) đã họp báo để giải thích vấn đề dư luận đặt ra là liệu các thành viên của VFA có bán gạo dưới giá sàn hay không. Thực tế, phá giá hay không phá giá không quan trọng bằng việc xác định giá sàn, bởi nếu định giá sàn quá thấp thì dù không phá giá nông dân cũng chịu thiệt.

Nông dân liệu có lãi 30%?

Đầu tuần này, giá sàn mà VFA thông báo cho các đơn vị thành viên là 400 đô la Mỹ/tấn đối với gạo 5%. Như vậy, để đảm bảo có lãi, giá gạo nguyên liệu mà doanh nghiệp mua vào phải ở mức 5.200 đồng/ki lô gam, tương ứng với giá lúa khoảng 3.800 đồng/ki lô gam. Đây cũng là mức giá sàn, mà theo tính toán của các cơ quan chức năng là đảm bảo lợi nhuận 30% cho nông dân.

Thực tế tại Cần Thơ, nông dân ở một số vùng đang thu hoạch lúa vụ ba như Ô Môn, Thới Lai, Cờ Đỏ... bán được lúa với giá 3.700-3.800 đồng/ki lô gam. Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Văn Hài, nông dân huyện Thới Lai: “Tính ra chỉ lãi chừng 200.000 đồng/công nếu lúa đạt năng suất 5 tấn/héc ta”. Và ông tính toán, lợi nhuận ấy không thể đạt 30% như dự tính của Chính phủ bởi chi phí vụ này tăng khá lớn!

Ông Trần Phước Thuấn, Phó giám đốc Công ty cổ phần Nông sản thực phẩm xuất khẩu Cần Thơ, thừa nhận giá lúa gạo trong nước phụ thuộc rất lớn vào giá gạo xuất khẩu, cũng như giá sàn mà VFA công bố. Với thực tế hiện nay, theo ông mức lãi mà nông dân thực hưởng chỉ vào khoảng 10%, thậm chí ít hơn. Điều này cho thấy để đảm bảo “cam kết” giúp nông dân có lãi ít nhất 30%, VFA nên tăng giá sàn ngay, dù có chậm.

Vào đầu tuần này, khi giá lúa có dấu hiện nhóng lên, nông dân mới thở phào nhẹ nhõm. Lâu nay nông dân không hề được định giá lúa, sản phẩm mình làm ra, mà phải trông chờ vào giá xuất khẩu. Mức lợi nhuận tối thiểu 30% vừa qua, cũng phải nhờ Chính phủ “định” giúp, mà thực tế cũng chẳng hề đạt được.

Theo ông Thuấn ví von: “Đó là quy trình ngược! Nông dân không quyết định được giá”. Hiện nay, nông dân chỉ bán được lúa cho thương lái chứ doanh nghiệp làm gì có cơ sở mua lúa trực tiếp, vì vậy giá lúa phải qua nhiều tầng nấc trung gian mới lên tới doanh nghiệp.

Nếu như nông dân được tự định giá và hệ thống kho chứa của các doanh nghiệp đảm bảo, điều chắc chắn là khoảng cách chênh lệch giữa giá gạo xuất khẩu của Việt Nam và Thái Lan sẽ được thu hẹp lại.

Công khai!

Trên danh nghĩa hiện nay, VFA chịu trách nhiệm định và công bố giá sàn, đồng thời quyết định cho doanh nghiệp được xuất hay không xuất nếu giá không phù hợp, phân bổ chỉ tiêu các hợp đồng xuất khẩu tập trung, kiến nghị tạm ngưng xuất để đảm bảo an ninh lương thực... Những năm nông dân bị thua lỗ đều do giá xuất khẩu quá thấp hoặc lúa bị ùn tắc vì lệnh tạm ngưng xuất khẩu. Điều này cho thấy sự điều hành của VFA không phải lúc nào cũng suôn sẻ.

Với cơ chế “xin-cho” như vậy, nếu như các vụ gian lận giá của các thành viên VFA là đúng sự thật, thì cũng không làm nhiều người ngạc nhiên. Lý do là vì VFA dễ dàng hạ giá sàn nếu hai thành viên, là hai tổng công ty “lớn” trong hiệp hội - Vinafood 1 và Vinafood 2 - muốn bán gạo.

Hoặc VFA cũng sẽ ung dung đưa giá lên chót vót khi hai “đại gia” này chưa muốn bán… Thậm chí, VFA vẫn có quyền cho xuất, dù thành viên của mình ký hợp đồng dưới giá sàn quy định. Trong khi không ít lần các doanh nghiệp khác “kêu gào” khi không ký được hợp đồng vì giá sàn cao hơn thực tế, hoặc VFA “gác cửa” quá chặt khi họ ký dưới giá sàn đôi chút. Đơn giản là quyền hành của VFA quá lớn!

“Điều đáng nói là giá sàn, chỉ tiêu phân bổ… chỉ do một vài cá nhân tự quyết định, do đó dễ dẫn đến việc tư lợi cá nhân hoặc cho công ty mình…”, một doanh nghiệp phàn nàn.

Qua những vụ “tai tiếng” gần đây của VFA, thậm chí đã có ý kiến nghĩ đến việc chấm dứt sự tồn tại của hiệp hội này, nhất là khi thị trường gạo sẽ mở cửa vào năm 2011. Tuy nhiên, theo giám đốc một doanh nghiệp xuất khẩu gạo ở ĐBSCL: “VFA vẫn cần được tồn tại, cũng như giá sàn xuất khẩu vẫn phải có, bởi đặc điểm của các doanh nghiệp xuất khẩu gạo hiện nay là thiếu tính đoàn kết. Nếu thiếu nhạc trưởng, các doanh nghiệp sẽ đua nhau ký hợp đồng bất chấp giá và nông dân càng thiệt thòi hơn”.

Tuy nhiên, ông này đề xuất, cần tăng cường tính công khai, minh bạch và giảm vai trò cá nhân trong cơ chế điều hành của VFA. Cụ thể, giá sàn và từng lần điều chỉnh phải được xây dựng trên cơ sở tính toán và cập nhật kỹ giá thế giới, giá thành sản xuất của nông dân và được đưa ra thảo luận công khai, đạt được sự thống nhất của các thành viên VFA. Tương tự, chỉ tiêu phân bổ theo các hợp đồng tập trung cũng cần được minh bạch hơn.

Còn theo ông Thuấn, cái gốc của giá sàn phải là giá thành sản xuất của nông dân. Sau khi cộng thêm các khoản lợi nhuận của doanh nghiệp và các loại chi phí (trong đó có chi phí cho các tầng nấc trung gian), mới tính chuyện đưa ra giá sàn và chào giá. Dĩ nhiên, điều quan trọng là hệ thống kho chứa phải được nhanh chóng hoàn tất để gạo Việt Nam có quyền chọn người mua theo giá mình muốn.

(Theo Hồ Hùng // Thời báo kinh tế Sài Gòn)