Xây dựng nông thôn mới: Vẫn manh mún, thiếu quy hoạch

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Nghị quyết của Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X đặt ra mục tiêu: Phấn đấu đến năm 2020 có 50% số xã trong toàn quốc đạt tiêu chí nông thôn mới. Theo bộ tiêu chí quốc gia gồm 19 tiêu chí về xây dựng nông thôn mới thì quy hoạch chiếm vị trí hết sức quan trọng.

Tuy nhiên, đa số các vùng nông thôn trên cả nước nói chung và của Hà Nội nói riêng đều trong tình trạng thiếu quy hoạch. Điều này không chỉ gây khó khăn trong quá trình xây dựng nông thôn mới của một quốc gia văn minh, hiện đại mà còn làm ảnh hưởng tới việc bảo tồn không gian văn hóa của các làng quê Việt Nam.

Nông thôn "trắng" quy hoạch

Có quy hoạch tổng thể là yếu tố hàng đầu để xây dựng nông thôn mới. Ảnh: Trung Kiên

Quá trình đô thị hóa đang diễn ra hết sức mạnh mẽ làm cho bộ mặt nông thôn có những đổi thay nhanh chóng. Mặc dù vậy, theo các chuyên gia thì nhiều làng xóm từ miền xuôi đến miền ngược đều đang trong thực trạng thiếu quy hoạch. Ông Vũ Đình Định, Phó Chủ tịch UBND xã Cự Khê, huyện Thanh Oai (Hà Nội) cho biết, Cự Đà là một làng cổ giàu tiềm năng văn hóa, du lịch và kinh tế. Trong làng hiện có hơn 50 ngôi nhà cổ, nhiều ngôi có hơn 200 năm tuổi; 25 căn nhà biệt thự được xây dựng từ đầu thế kỷ XX theo kiến trúc Pháp kết hợp với kiến trúc phương Đông độc đáo. Ngoài ra, Cự Đà còn có hệ thống đình, chùa, miếu cổ kính hàng trăm năm tuổi. Tuy vậy, theo ông Định thì những ngôi nhà cổ ở đây đang đứng trước rất nhiều nguy cơ bị phá dỡ và biến dạng bởi sự thiếu quy hoạch và bảo tồn. Bằng chứng là cách đây 30 năm, làng Cự Đà có trên 100 ngôi nhà cổ thì nay chỉ còn giữ lại được 50 nhà. Không riêng Cự Đà, xã Thụy Hương, huyện Chương Mỹ - địa phương được chọn vào danh sách 11 xã trên cả nước triển khai thí điểm mô hình nông thôn mới (NTM) nhưng quy hoạch nông thôn cũng chỉ mới được đề ra. Ngoài xã Thụy Hương, theo Trưởng phòng Công thương huyện Chương Mỹ, việc xây dựng quy hoạch các vùng nông thôn trên địa bàn huyện vẫn "chưa có gì".

Ông Tăng Minh Lộc, Phó Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và phát triển nông thôn (Bộ NN&PTNT) nhận định, nông thôn hiện nay được xây dựng tự phát, thiếu quy hoạch, bê tông hóa nhiều làm mất đi vẻ đẹp sinh thái của làng quê Việt Nam. Môi trường nông thôn ngày càng bị ô nhiễm, đã đến mức báo động. Bản sắc của làng quê bị phai nhạt, lối sống thực dụng đang ngày một phổ biến. Còn theo Bộ Xây dựng, đến tháng 6-2009, tỷ lệ số xã đã có quy hoạch xây dựng chiếm tỷ lệ trung bình 23,8%. Tuy nhiên, ngay ở các xã có quy hoạch cũng chủ yếu tập trung vào quy hoạch trung tâm xã, số lượng các điểm dân cư nông thôn tập trung có quy hoạch còn thấp. Chất lượng đồ án quy hoạch xây dựng nhìn chung còn yếu, tính khả thi chưa cao; các động lực phát triển nông thôn được xác định không đầy đủ, không thu hút được nguồn lực đầu tư phát triển.

Xây dựng nông thôn mới, quy hoạch phải đi trước

Quy hoạch nông thôn tại các xã có làng nghề phải có khu vực sản xuất riêng. Ảnh: Thái Hiền

Nhiều ý kiến cho rằng, quy hoạch nông thôn cần phải theo những tiêu chí riêng phù hợp với đặc thù của từng địa phương, ví dụ như quy hoạch các xã có làng nghề phải có khu vực sản xuất làng nghề, khu giao dịch quảng bá, giới thiệu sản phẩm, kho tập kết hàng hóa, bãi phế liệu, hệ thống cấp điện, cấp thoát nước và xử lý chất thải sau sản xuất... Đối với xã có di tích lịch sử, kiến trúc cảnh quan, quy hoạch cần chú trọng bảo tồn khu di tích lịch sử, kiến trúc cảnh quan gắn với không gian cây xanh, hồ nước, vùng bảo vệ di tích lịch sử, kiến trúc cảnh quan, đồng thời nghiên cứu khu vực dịch vụ phục vụ khách ...

Theo Viện Nghiên cứu kiến trúc, quy hoạch đô thị và nông thôn thì quy hoạch nông thôn cần chia theo các khu vực. Đối với điểm dân cư hiện hữu, phải đánh giá thực trạng quy hoạch sử dụng đất khu trung tâm xã, khu dân cư, khu xây dựng các công trình sản xuất và phục vụ sản xuất, hệ thống hạ tầng kỹ thuật và khu dành cho các mục đích khác (quốc phòng, du lịch, di tích lịch sử...). Cũng theo Viện này, trước mắt, cần tổ chức lại các không gian chức năng, mạng lưới giao thông và các công trình đầu mối kỹ thuật theo hướng bỏ bớt các đường cụt, đường hẻm, mở rộng hoặc mở thêm các đường mới để đáp ứng yêu cầu đi lại, sinh hoạt, sản xuất và tiếp cận với trung tâm xã... Khi quy hoạch cải tạo khu trung tâm xã phải ưu tiên tối đa cho việc bố trí các công trình như trường học, trụ sở xã, trạm y tế, nhà văn hóa, đường giao thông, cấp nước, thoát nước và vệ sinh môi trường. Khu chăn nuôi gia súc, gia cầm, các công trình sản xuất và phục vụ sản xuất của các hộ gia đình phải bảo đảm khoảng cách vệ sinh...

Đối với các điểm dân cư nông thôn được quy hoạch mới nhằm đáp ứng yêu cầu giải phóng mặt bằng, tái định cư phục vụ phát triển kinh tế - xã hội và định hướng phát triển của xã trong tương lai, cần lựa chọn khu đất và phân khu chức năng; quy hoạch khu ở và khu trung tâm xã; quy hoạch khu sản xuất tiểu, thủ công nghiệp, chăn nuôi và nuôi trồng thủy sản, khu công nghiệp; quy hoạch cây xanh, mặt nước và quy hoạch về hạ tầng kỹ thuật thiết yếu (điện, đường, cấp thoát nước, quản lý chất thải rắn, nghĩa trang...).

Quy hoạch nông thôn sẽ góp phần hạn chế và giảm thiểu các quy hoạch chắp vá, tùy tiện, giữ gìn và phát huy các không gian kiến trúc truyền thống vốn có của nông thôn Việt Nam, đồng thời đáp ứng yêu cầu của Chính phủ về NTM trong thời kỳ CNH, HĐH. Để thực hiện mục tiêu Nghị quyết của Đảng về "tam nông" phấn đấu đến năm 2020 có 50% số xã đạt tiêu chí NTM thì vấn đề quy hoạch nông thôn đang rất cần được quan tâm.

(Theo Nguyễn Mai/HNM)