55 năm gặp lại trên đất Bắc

Bác Hồ về thăm và nói chuyện với giáo viên, học sinh các trường học sinh miền Nam tại Hải Phòng - Ảnh tư liệu

Để chuẩn bị đội ngũ cán bộ cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng miền Nam, đặc biệt là xây dựng lại miền Nam khi nước nhà được hòa bình, thống nhất, Trung ương Đảng, Chính phủ và Bác Hồ đã quyết định xây dựng các trường nội trú tập trung để nuôi và dạy số con em này của đồng bào miền Nam. Hệ thống trường học sinh miền Nam (HSMN) trên đất Bắc được ra đời từ quyết định quan trọng này.

Ngày mai (15/12), các thế hệ HSMN sẽ kỷ niệm 55 năm trường HSMN trên đất Bắc.

Cách đây 55 năm, mặc dù, miền Bắc nước ta mới được giải phóng, nền kinh tế bị chiến tranh tàn phá nặng nề; nguồn lực của Nhà nước cũng như của nhân dân còn rất nhiều hạn chế, song với quyết tâm của Đảng và Nhà nước, hệ thống các trường dành cho con em đồng bào miền Nam vẫn ra đời. Giai đoạn đầu từ năm 1954 - 1958, Nhà nước đã đầu tư xây dựng 28 trường thuộc các cấp học: Mẫu giáo, cấp 1, cấp 2, cấp 3 và bổ túc văn hóa dành riêng cho con em đồng bào miền Nam học tập.

Đáng chú ý, trong số đó có một trường dành cho con em các dân tộc thiểu số và một trường cho con em người Việt gốc Hoa được đưa từ các tỉnh miền Nam ra Bắc. Các trường HSMN thời gian đầu được xây dựng ở các địa phương: Thanh Hóa, Nghệ An, Thái Bình… Ít lâu sau được chuyển về Hải Phòng, Hà Đông, Quảng Ninh và Hà Nam.

Quan tâm đến học sinh đồng bào miền Nam, Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Giáo dục cử những giáo viên vững vàng về chính trị và có trình độ chuyên môn tốt về giảng dạy tại các ngôi trường này. Còn đồng bào miền Bắc, nơi có trường HSMN thì dành những tình cảm thương yêu và mong mỏi các học sinh ở những ngôi trường này sớm trưởng thành để phục vụ cho cách mạng miền Nam.

Từ năm 1964 trở đi, cuộc kháng chiến chống Mỹ ở cả 2 miền diễn ra rất ác liệt; song Đảng và Chính phủ vẫn quyết tâm đưa thêm 10.000 con em đồng bào miền Nam ra Bắc học tập, nâng tổng số HSMN học tập và sống trên đất Bắc lên đến hơn 30.000 người. Tốt nghiệp hệ phổ thông cơ sở, hầu hết các học sinh ở các trường miền Nam ngày ấy đều được chuyển tiếp hoặc thi đỗ vào các trường đại học, cao đẳng. Nhiều người đã được Chính phủ cử đi học tập ở nước ngoài. Đây chính là nguồn lực rất quan trọng bổ sung cho cách mạng miền Nam trong chiến tranh chống Mỹ cứu nước và sau ngày đất nước thống nhất.

Nhiều HSMN ngày ấy sau khi được đào tạo ở miền Bắc đã tình nguyện vào chiến trường miền Nam chiến đấu và đã hy sinh anh dũng. Đó là liệt sĩ, nhà thơ Lê Anh Xuân; Anh hùng liệt sĩ Nguyễn Kim Vang; liệt sĩ Phan Hoài Nam; liệt sĩ, nhà báo Lê Đình Phụng; liệt sĩ, nhà báo, nhà văn Chu Cẩm Phong…

Tập thể thầy và trò lớp 2 Trường số 18 (năm 1956) - Ảnh tư liệu

Sau ngày đất nước thống nhất, cả nước cùng đi lên chủ nghĩa xã hội; do có nhiều nỗ lực trong rèn luyện và công tác, nhiều HSMN ngày ấy đã trở thành những cán bộ cấp cao của Đảng, Nhà nước, Quốc hội và lực lượng vũ trang như đồng chí Trương Quang Được, nguyên UVBCT, Phó Chủ tịch Quốc hội; đồng chí Nguyễn Khoa Điềm, nguyên UVBCT, Trưởng ban Tuyên giáo TW… Đồng chí Nguyễn Thiện Nhân, UVTW Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ; đồng chí Nguyễn Xuân Phúc, UVTW Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm VPCP; đồng chí Thượng tướng Nguyễn Khánh Toàn, Thứ trưởng Thường trực Bộ Công an và nhiều người khác đã và đang đảm nhiệm các cương vị quan trọng trong bộ máy Nhà nước, các ngành và địa phương.

Nhiều nhà khoa học đầu ngành ở nước ta như Giáo sư - Tiến sĩ Nguyễn Khoa Sơn, Phó Chủ tịch Viện Khoa học Việt Nam; Giáo sư-Tiến sĩ Nguyễn Thanh Tuyền, nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế TP Hồ Chí Minh… cũng đã trưởng thành từ những mái trường HSMN. Chưa hết, cũng từ hệ thống các trường HSMN, không ít các nghệ sĩ, nhà thơ, nhà văn, nhà báo nổi tiếng như nhạc sĩ Thanh Tùng, Nghệ sĩ nhân dân Tường Vi, Nghệ sĩ nhân dân Trà Giang, Nghệ sĩ nhân dân Lâm Tới…

55 năm trôi đi, những học sinh các trường miền Nam ngày ấy giờ đây có thể tự hào báo cáo với Đảng, Nhà nước và Bác Hồ và đồng bào miền Bắc rằng, họ đã không phụ công ơn chăm sóc, nuôi dạy và sự quan tâm sâu sắc của Đảng và Nhà nước, cũng như các thầy, các cô, nguyện tiếp tục phấn đấu góp phần vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Và thời gian là nhân chứng để mỗi người nhìn lại những kỷ niệm của một thời họ sống, học tập trong sự yêu thương đùm bọc của nhân dân miền Bắc, đồng thời khẳng định tính sáng suốt của Đảng và Bác Hồ đối với việc chuẩn bị đội ngũ cán bộ cho cách mạng miền Nam; khẳng định sự đúng đắn của phương châm giáo dục mà Đảng và Bác Hồ đã cho thực hiện ở các trường HSMN và sự trưởng thành của các thế hệ HSMN. Đó là coi phát triển giáo dục - đào tạo là quốc sách hàng đầu, là gốc cho đại kế trăm năm để nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, phục vụ sự nghiệp chấn hưng và phát triển đất nước.

Cuộc gặp mặt diễn ra trong không khí cả nước  tưng bừng kỷ niệm 65 năm thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam (22/12/1944-22/12/2009).