Trên xứ sở nàng tiên cá - Kỳ 1: Đất nước giàu đẹp

Trong truyện cổ tích của văn hào Hans Christian Andersen, vùng đất Bắc Âu hiện lên với một vẻ quyến rũ mãnh liệt. Khi đến đất nước Scandinavia và có dịp thâm nhập vào đời sống con người ở đó trong những ngày mùa thu này, mới thấy Đan Mạch trên thực tế cũng đẹp và quyến rũ như thế giới thần tiên trong truyện Andersen.

Quan trọng hơn, vẻ đẹp hôm nay của xứ sở nàng tiên cá không phải là kết quả của phép nhiệm mầu mà là từ nỗ lực của người dân và chính quyền nơi đây. Với chiến lược phát triển bền vững, hiện Đan Mạch là quốc gia giàu mạnh, có GDP bình quân đầu người hàng đầu thế giới, là một trong những nước ít tham nhũng nhất và có môi trường sạch nhất hành tinh.

Đan Mạch là nước nào?

Đối với người Việt Nam, Đan Mạch không xa lạ. Truyện cổ Andersen được in trong sách giáo khoa nên hầu như ai cũng biết chút ít về nàng tiên cá, về bầy chim thiên nga hay chú lính chì dũng cảm. Những ai mê bóng đá thì còn biết thêm sự kiện Đan Mạch “đột nhiên” vô địch Euro 1992 hoặc kể ra vài cái tên nổi tiếng như Michael Laudrup, Brian Laudrup, Peter Schmeichel... Ai thích đồ chơi thì chắc biết đến thương hiệu Lego, dân tàu biển thì không thể không biết “gã khổng lồ” Maersk, còn người ưa lai rai thì chẳng lạ lẫm với bia Carlsberg. Nói chung người Việt Nam biết khá nhiều về Đan Mạch. Vậy thì đặt câu hỏi trên để làm gì?

Thực ra, đấy không phải là câu hỏi của người viết. Trong bữa trưa trước cuộc phỏng vấn Nữ hoàng Margrethe II hôm 7.10 ở Copenhagen, ngài Ove Ullerup - một chức sắc Hoàng gia Đan Mạch từng làm đại sứ tại Việt Nam - hỏi tôi: “Người Việt Nam biết nhiều về Đan Mạch không?”. Tôi đáp: “Nhiều chứ!”. Và tôi liệt kê sơ sơ vài thứ như trên. Dường như chưa yên tâm, ông Ullerup hỏi tiếp: “Vậy họ có cho rằng Đan Mạch giống với Na Uy và Thụy Điển không?”. Tôi nói đại ý rằng dân xứ tôi biết khá nhiều về Đan Mạch, họ cho rằng các nước Bắc Âu có nhiều điểm tương đồng về văn hóa. “Nhưng họ không lẫn lộn nước này với nước kia”, tôi nói thêm.

Ông Ullerup cười: “Họ khá hơn người Mỹ”. Ý ông là người Mỹ hay lẫn lộn về địa lý. Không biết mức độ khái quát của nhận xét trên đến đâu, nhưng có một ví dụ rất “thượng đỉnh”. Hồi năm 2007, lúc còn làm chủ Nhà Trắng, có lần ông George W. Bush đã nhầm nước Úc (Australia) với nước Áo (Austria). Ông Bush cảm ơn đồng minh John Howard (Thủ tướng Úc lúc bấy giờ) về việc đã đến thăm “binh sĩ Áo” tại Iraq.

Nhiều cái nhất

Có một câu chuyện vui vui. Tới Đan Mạch, đi đâu tôi cũng thấy hình voi và sư tử, bên cạnh hình biển và cá. Hôm đi thăm khu bảo tàng của Tập đoàn Carlsberg, tôi cũng thấy rất nhiều tượng voi. Ông Jens Peter Skaarup, Giám đốc truyền thông của Carlsberg, giải thích: “Voi và sư tử là biểu tượng của Đan Mạch”. Tôi cắc cớ: “Nhưng nước ông làm gì có voi với lại sư tử?”. Skaarup cười: “Đúng, chúng tôi không có hai loài vật này... Hiện nay, nếu chọn lại biểu tượng, chắc chúng tôi sẽ chọn lợn”. Không phải ông Skaarup đùa chơi. Nói về lợn thì Đan Mạch là nhà vô địch thế giới, ít ra là tính bình quân đầu người. Họ có hơn 25 triệu con lợn trên toàn quốc, tức “dân số” lợn gần gấp năm dân số người (5,5 triệu). Lợn cho thịt và cho nhiều thứ khác, ví dụ như năng lượng.

Vô địch về lợn và rất mạnh về nông nghiệp thực ra chỉ là một phần nhỏ trong số những thành tựu mà Đan Mạch đã đạt được. Quốc gia này có GDP bình quân đầu người là 62.097 USD, cao thứ 5 thế giới, theo báo cáo năm 2008 của IMF. Còn theo tạp chí Forbes năm 2008, Đan Mạch là quốc gia có môi trường tốt nhất cho doanh nghiệp. Trong bảng xếp hạng của Tổ chức Minh bạch quốc tế năm 2008, Đan Mạch cùng Thụy Điển và New Zealand là ba quốc gia ít tham nhũng nhất thế giới. Đây không chỉ là kết quả của hệ thống pháp luật minh bạch mà còn của một nền văn hóa trong đó các giá trị đạo đức được đề cao và thực thi quyết liệt. Với một thị trường tự do và chế độ phúc lợi cực tốt, xứ sở nàng tiên cá cũng được LHQ đánh giá là quốc gia có mức độ bình đẳng về thu nhập cao nhất thế giới (xét theo hệ số Gini). Và có một cái nhất nữa không dễ chịu chút nào, đó là Đan Mạch nằm trong số những quốc gia đắt đỏ nhất châu Âu. Mang tiền tới xứ này mà tiêu thì... rất chóng hết.

Trong nỗ lực phát triển bền vững và trước nguy cơ ngày một lớn của biến đổi khí hậu, Đan Mạch hiện đang quyết liệt triển khai các chiến lược bảo vệ môi trường. Trao đổi với chúng tôi hôm 6.10, Phó tổng giám đốc Cơ quan Năng lượng quốc gia Anne Hojer Simonsen nói nước này đang hướng tới một tương lai không phụ thuộc vào năng lượng hóa thạch. Để thực hiện mục tiêu lâu dài ấy, Đan Mạch đang triển khai những bước đi cụ thể nhằm từng bước nâng cao tỷ trọng của các loại năng lượng có thể tái tạo trong tổng năng lượng quốc gia.

Đó là chuyện quốc gia đại sự. Còn ở tầm vi mô, xin kể một câu chuyện nho nhỏ để minh họa cho ý thức bảo vệ môi trường của người Đan Mạch. Hôm nọ, khi đưa tôi ra ga Roskilde ở gần Copenhagen, bạn tôi - Lê Quyên Nhi, cán bộ Phòng nghiên cứu Đại học Công nghệ thông tin Copenhagen, chỉ một mẩu thuốc lá nhỏ trên sân ga: “Cứ mỗi mẩu thuốc lá bạn vứt ra đường, ngân sách chính phủ sẽ mất đi 2 krone (khoảng gần 8.000 đồng VN) để trả cho người dọn. Ngân sách nhà nước là tiền bạn đóng thuế. Vì vậy, xả rác chính là cách bạn tự làm mình nghèo đi. Hầu hết người dân đều ý thức được điều đó, ngoại trừ một số rất ít, như người đã vứt mẩu thuốc ở đây”.

Tôi tròn xoe mắt.