Xử sự phế tích kiểu Pháp

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Hình ảnh của tiền thân bệnh viện Nhi Đồng 2: sau hơn trăm năm gần như vẫn nguyên vẹn

Sau khi đi thăm các địa danh lịch sử lừng danh thế giới, tôi rủ bạn đến những nơi tôi gọi yêu là “Paris nho nhỏ”. Đầu tiên là một công viên trên... không trung. Ngang hơn 10 mét, cách mặt đất hơn 10 mét, kéo dài hai cây số, Viaduc des arts vốn là đường xe lửa nội tỉnh được xây năm 1859, bên dưới là các ô xưởng thủ công. Đường xe ngưng hoạt động, thay vì hoá... vàng mấy chục ngàn mét vuông đất nội thành bằng cách xây nhà cao tầng lộng lẫy, năm 1990 thành phố Paris đã giữ nguyên nó, biến phía trên thành vườn hoa, phía dưới thành các kiốt thương mại. Nhờ cái quần thể giao duyên kim cổ này mà khu Bastille của quận 12 vốn bình dân trở thành khu sáng giá.

Từ bốn năm nay, theo sáng kiến của thị trưởng B. Delanoe, mỗi cuối hè ở Paris lại diễn ra lễ hội Đêm trắng (Nuit blanche), để người dân chơi... trắng đêm. Và Nuit blanche 3.10 năm nay, trung tâm Sáng tác nghệ thuật khai mạc cuối năm 2008 Le Cent Quatre – tên gọi dựa theo số nhà 104 – sẽ là một trong những địa điểm vui chơi hoành tráng. Từng là sở mai táng xây dựng năm 1900, Le Cent Quatre (quận 19) cũng là khu đất vàng với 39.000 mét vuông nội ô, nhưng Paris đã giữ nguyên, biến nơi chăm lo cái chết thành nơi chăm lo văn hoá.

Mỗi vòm thép của bệnh viện Grall xưa đều là một vật chứng của thời gian và người Sài Gòn

Bài viết bắt nguồn từ chuyện bệnh viện nên tôi cũng đưa bạn đi thăm một nhà thương quen thuộc. Quen vì tôi ở cách nhà thương chỉ 5 phút đi bộ, vì nhà thương nổi tiếng hiện đại, đã cấp cứu công nương Diana, vì tôi đã là bệnh nhân của nó hai lần. Được ghép từ hai nhà thương kề cận, Pitié – Salpétrière quận 13 là quần thể bệnh viện xây dựng vào thế kỷ 17. Từ đó đến nay, ngoài khối Pitié được xây lại năm 1904, cả quần thể chỉ nâng cấp bên trong. Với diện tích 33 hécta, hàng trăm cây cổ thụ và một công viên mở, Pitié – Salpétrière, nhà thương lớn nhất châu Âu, giống như một thành phố cổ thênh thang, xanh mát.

Hẳn những khu đất trên cũng quyến rũ các nhà đầu tư bởi giá đất của Paris cực đắt. Hẳn các bộ óc khôn ngoan cũng từng đưa ra những con số bùi tai, các viễn cảnh nguy nga, ngọt mắt như kiểu người ta đã trình cho Chính phủ Việt Nam về dự án bệnh viện Nhi Đồng 2. Nhưng cái khác nhau ở đây là ứng xử của lãnh đạo. Đã là doanh nhân thì phải tính. Mà đã tính, thì ai cũng biết 86.168 mét vuông toạ lạc giữa trung tâm quận 1 chắc chắn phải là vàng. Mà vàng thì muôn thuở có ma lực. Tuy nhiên, từ sự kiện “đất vàng” không vui của bệnh viện Nhi Đồng 2, ta phấn chấn nhận ra một giá trị quý hơn vàng: tiếng nói của xã hội vô cùng quan trọng.

Cổng toà án Rouen với lởm chởm vết đạn

Tôi hẹn bạn lần sau sang Pháp sẽ dẫn bạn thăm thành phố Rouen – thành phố cách Paris 150km, nơi nữ thánh Jeanne d’Arc bị hành quyết, mà tôi luôn muốn viết về nó như “mảnh đất ương bướng”. Nơi, người ta cương quyết không trám lại các lỗ đạn chiến tranh nham nhở trên vách các toà nhà di tích. Nơi, người ta cố giữ y khu nhà Aitre Saint – Maclou (*) nhiều ngàn mét vuông để làm trường mỹ thuật với những tranh khắc đầu lâu trên cột gỗ. Nơi... nhưng mà thôi, bao nhiêu cũng đủ cho thấy Tây hiểu vàng theo kiểu khác.

Đi rong chơi mà bạn cứ bần thần. Bạn nói phải chi mấy đại gia “biết xài đất vàng” của ta tới đây, nhìn thấy. Tôi nói với tài lực như vậy, hẳn họ đã nhiều lần chu du thế giới. Nhưng nhìn thấy không có nghĩa là cảm thấy. Nhìn là bản năng, cảm thuộc về văn hoá, tấm lòng, tri thức. Nước Pháp lôi cuốn khách thập phương không phải vì thắng cảnh thiên nhiên, đôi khi thua xa nhiều nước khác, mà vì biết bảo tồn di sản – một văn hoá phải học, phải tính toán, nhưng là sự tính toán xa lạ với tư duy trọc phú. Nước Pháp vẫn đập phá và xây dựng, nhưng những gì họ giữ lại khiến thế gian phải nghiêng mình trước một dân tộc biết tôn kính tổ tiên, biết yêu cái đẹp. Dĩ nhiên, để xã hội tiến hoá chúng ta chấp nhận sự thay đổi, nhưng phải thay đổi thế nào để hài hoà cái cổ xưa và hiện đại. Và đặc biệt không để sự thay đổi bị nhân danh.

(bài và ảnh Việt Linh  // SGTT Online)

(*) Nơi từng là hố chôn tập thể bệnh nhân dịch hạch trong thế kỷ 14, nhà để cốt năm 1526