Lễ hội chém trâu tế thần của người Chăm Lạc Tánh

Nếu như lễ hội đâm trâu là một nét văn hóa đặc trưng mang tính phổ biến của đồng bào các dân tộc thiểu số Tây Nguyên, thì đối với người Chăm nghi lễ chém trâu tế thần rất hiếm khi diễn ra. Có thể nói lễ chém trâu được coi là một phong tục độc đáo mang tính riêng biệt của cộng đồng người Chăm Lạc Tánh.
 

Lễ chém trâu tế thần được tổ chức vào tháng 4 Chăm lịch để dâng cúng cho Pô Rum Păn và các vị thần linh. Khác với người Chăm ở các địa phương khác phải đúng chu kỳ 7 năm một lần họ mới tổ chức lễ chém trâu để dâng cúng thần linh. Như lễ tế 1 con trâu trắng tại núi Đá Trắng của người Chăm Ninh Phước tỉnh Ninh Thuận. Người Chăm ở Lạc Tánh năm nào cũng tế một con trâu cho thần linh tại đền Pô Rum Păn. Người Chăm Lạc Tánh quan niệm rằng cuộc sống và mùa màng của dân làng hoàn toàn phụ thuộc vào ngài, do đó phải dâng tế trâu cho ngài để ngài vui và phù hộ, ngược lại ngài sẽ giận dữ và quở trách. Theo họ, sau một năm làm ăn dù mùa màng có bội thu hay thất vụ thì dân làng cũng phải hiến tế cho ngài một con trâu để tạ lễ.
 

Lễ chém trâu (Săm lé) diễn ra vào tháng tư Chăm lịch trong thời gian một đêm một ngày. Ngay từ chiều hôm trước dân làng tiến hành đưa con trâu tế thần đến buộc tại đền thờ. Theo tập tục thì con trâu tế thần phải là trâu đực lành lặn không bị thương tật, tốt nhất là trâu trong khoảng từ 3-5 tuổi.
 

Chiều tối hôm đó, các chức sắc trong làng họp mặt đông đủ tại đền thờ Pô Rum Păn để làm nghi thức khấn báo các vị thần xin phép làm lễ chém trâu vào sáng hôm sau.

Sáng hôm sau khung cảnh đền thờ đông vui nhộn nhịp, dân làng tập trung đông đúc về đền để chứng kiến lễ chém trâu tế thần. Theo tập tục sáng sớm hôm đó các chức sắc có vai vế đến gia đình người giữ thanh kiếm báu làm nghi thức xin thỉnh rước thanh kiếm về đền để thực hiện nghi lễ chém trâu. Khi kết thúc nghi lễ chém trâu, các vị chức sắc đưa kiếm trở lại nhà người giữ kiếm và phải thực hiện nghi lễ như lúc xin thỉnh rước kiếm đi.

Trước khi thực hiện nghi lễ chém trâu, thầy Bóng chính (Ka-Ing) và hai thầy Bóng phụ làm nghi thức khấn báo, mời gọi Pô Rum Păn và 11 vị thần khác gồm: Pô Sah Inư, Pô Klong Ga Rai, Pô Nít, Pô Ôn… và các chức sắc đã khuất về hưởng lễ và cho phép dân làng được chém trâu tế thần. Lễ vật trong nghi thức này gồm có nước, rượu, trà, trầu cau, trứng và 3 thúng gạo. Số gạo lễ trên sau đó sẽ được nấu thành cơm cùng với các món thịt trâu đã nấu chín để cúng tế thần một lần nữa. Những lễ vật này mang đặc trưng lễ nghi nông nghiệp truyền thống của một cư dân có nền văn minh lúa nước.
 

Thực hiện xong nghi thức khấn báo, mời gọi 12 vị thần, thầy Bóng chính và 2 thầy Bóng phụ cùng choàng khăn đỏ vào cổ, riêng thầy Bóng chính choàng thêm lên đầu một chiếc khăn đỏ. Thầy Bóng chính lấy thanh kiếm báu tuốt vỏ ra, dùng khăn vuốt dọc lưỡi kiếm, hai tay vác kiếm mũi hướng lên trời, cả ba thầy Bóng theo trình tự: đi đầu là thầy Bóng chính, theo sau là hai thầy Bóng phụ và hai thầy trò ông Săm lé (người chém trâu) từ từ đi qua cửa chính và cổng chính của đền, tiến về con trâu đã buộc sẵn bốn chân và miệng ngay phía trước cổng đền. Con trâu được đặt nằm nghiêng, mặt và bụng quay về cửa đền, lưng quay về phía mặt trời mọc, cổ trâu đặt trên một lỗ đào sẵn sâu 40cm, đường kính 45cm. Trước khi thực hiện nghi thức chém trâu, thầy Bóng chính vác kiếm đi đầu, phía sau là hai thầy Bóng phụ và hai thầy trò ông Săm lé cùng đi ba vòng theo chiều kim đồng hồ quanh con trâu, cứ mỗi vòng thầy Bóng chính dùng đầu ngón bàn chân phải làm phép vẽ bùa xuống đất (2 lần dưới 4 chân trâu và 1 lần chỗ đuôi trâu) để mời gọi 3 vị thần về giữ trâu (1 vị giữ 2 chân trước, 1 vị giữ 2 chân sau và 1 vị giữ đuôi trâu). Kế đó ông lấy đất vẽ bùa làm phép trên cổ trâu, lấy nước rửa sạch cổ trâu 3 lần và kê miệng sát vào tai trâu cầu khấn: Mày sẽ lên thiêng đàng, mày không có tội lỗi gì, mày là vật dân làng hiến tế cho thần linh, hãy mang những ước nguyện của dân làng đến với thần linh… Khấn xong ông lấy thanh kiếm có kẹp một chùm lá làm động tác chém tượng trưng lên cổ trâu, sau đó thanh kiếm được trao lại cho ông Săm lé. Ông Săm lé kề miệng sát vào tai trâu đọc câu thần chú: Cầu cho linh hồn mày được về cõi trên, nơi đó có nhiều cỏ để ăn và nước để uống cho mày béo mập, thịt trâu xin dâng lên cho Pô Rum Păn và các vị thần hưởng, xương trâu giao cho thần đất, cát; lông trâu giao cho thần lửa; máu trâu tế cho thần đất. Sau đó ông lấy nước rửa cổ trâu 3 lần, dùng ngón tay điểm chỉ lên lưỡi kiếm rồi chém vào cổ trâu. Trong quá trình chém trâu, ông Săm lé luôn ấn chặt lưỡi kiếm vào cổ trâu, bên trên lưỡi kiếm có kẹp một chùm lá để che giấu lưỡi kiếm không cho thần thánh biết đang sát sinh. Trong lúc ông Săm lé chém trâu, thầy Bóng chính và hai thầy Bóng phụ phải rời xa con trâu và cùng nhìn về hướng Đông chứ không được nhìn vào con trâu đang bị chém.

Trước khi đưa thanh kiếm báu trở vào đền, ông Săm lé dùng kiếm chặt chùm lá thấm đỏ máu trâu bỏ xuống lỗ và cầu khấn cho linh hồn trâu được giải thoát về cõi trên. Kế đó thầy Bóng chính lấy kiếm mổ tượng trưng lên bụng trâu rồi cùng trở vào đền. Khi đến sân đền, thầy Bóng chính dùng kiếm chặt một đống cành lá để sẵn làm nơi lót thịt trâu theo tập tục, vào đến cửa đền thầy Bóng chính dùng mũi kiếm hất chùm lá chuối đậy sẵn trên một chai rượu để mời các vị thần dùng rượu lai rai với con gà nướng trước khi dân làng nấu chín các món thịt trâu dâng lên các vị thần. Thịt trâu dâng tế thần gồm các món: luộc, kho, xào, canh… riêng 4 chân, đuôi và 2 cái tai trâu phải để sống nguyên lông và lưỡi, đôi mắt, óc trâu luộc chín để riêng dâng tế cho thần.
 

Nghi lễ dâng tế thịt trâu cho thần cũng do thầy Bóng chính và hai thầy Bóng phụ thực hiện, động tác và lời khấn giống như nghi thức cầu khấn xin phép thần làm lễ chém trâu vào sáng hôm đó.

[ Trở về]