Nhật khủng hoảng, Trung Quốc ‘bồi thêm đòn đau’

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Trung Quốc vừa thông báo tăng thuế xuất khẩu đất hiếm ít nhất 10 lần. Hiện, thuế chỉ dừng ở mức ba nhân dân tệ một tấn nhưng sẽ bị áp thành 30-60 nhân dân tệ trên một tấn từ ngày 1/4.

Cắn răng chịu đựng

Theo Japan Today, việc tăng thuế với đất hiếm ảnh hưởng tới các nhà sản xuất Nhật Bản bởi Bắc Kinh là nguồn cung 90% nhu cầu đất hiếm của Tokyo.

Đất hiếm rất quan trọng trong sản xuất công nghệ cao như ổ đĩa máy tính, điện thoại di động, radar quân sự hay điều khiển tên lửa...

Nhật từ lâu nhận thức được sự nguy hiểm khi lệ thuộc vào nguồn cung đất hiếm từ Trung Quốc, nhất là sau khi quan hệ Trung - Nhật diễn biến thất thường và Bắc Kinh ngưng xuất khẩu đất hiếm sang Tokyo sau tranh cãi về lãnh thổ hồi năm ngoái.

Do đó, tới đầu năm nay, Nhật ký hiệp định với Ấn Độ, qua đó Tokyo tăng thêm đầu tư vào ngành khai thác đất hiếm của New Delhi. Đồng thời, theo hai công ty Nhật là Toyota Tsusho và Sojitz, họ cũng muốn hợp tác với Tập đoàn Công nghiệp than – khoáng sản Việt Nam về lĩnh vực này.

Tuy nhiên, những giải pháp của Nhật cần có thêm thời gian mới có thể phát huy tác dụng. Nguyên nhân là  dù có muốn thì một số nước cũng phải mất từ 10-15 năm để phát triển công nghiệp đất hiếm từ đầu.

Còn hiện tại, có lẽ Nhật chỉ biết “khóc thầm” mà nhập khẩu đất hiếm với giá cao. Còn người tiêu dùng hàng điện tử trên toàn thế giới cũng phải chịu tác động gián tiếp bởi chi phí sản xuất ở Nhật tăng đồng nghĩa với việc hàng điện tử của Nhật tăng giá.

Thủ tướng Nhật Naoto Kan (phải) muốn khai thác đất hiếm ở Ấn Độ. Ảnh minh họa.

Bảo vệ môi trường

Trung Quốc thường tự hào rằng, Trung Đông có dầu mỏ thì họ có đất hiếm. Trong khi các nước phương Tây đình chỉ sản xuất đất hiếm từ những năm 80 do các phí tổn khai thác quá cao, lại lo sợ trước các tác hại đối với môi trường thì Trung Quốc, dù chỉ với 1/3 trữ lượng đất hiếm được khảo sát của thế giới, lại không ngừng đẩy mạnh hoạt động khai thác. Thống kê  năm 2009 cho thấy, Trung Quốc sản xuất tới 97% sản lượng đất hiếm tiêu thụ trên toàn cầu.

Tuy nhiên, vị trí nhà xuất khẩu đất hiếm hàng đầu khiến Trung Quốc phải đối mặt với nhiều vấn đề. Chính phủ nước này sợ rằng, nếu việc khai thác thô sơ như hiện nay tiếp diễn và hệ thống luật pháp còn thiếu sót, thì sớm hay muộn, họ cũng thành nước nghèo hay thậm chí không còn đất hiếm. 

Ngoài ra, một vấn đề nổi cộm khác là nạn buôn lậu, khai thác trái phép, ô nhiễm môi trường do khai thác thô sơ và thách thức ngày càng tăng trong việc đảm bảo nhu cầu đất hiếm nội địa.

Theo báo China Business News, nhu cầu đất hiếm ngày càng tăng khiến những người có nhu cầu phải mua hàng lậu từ Trung Quốc. Năm 2008, gần 20.000 tấn đất hiếm bị xuất lậu, trong khi 39.500 tấn được xuất khẩu qua hải quan, nghĩa là số lượng xuất lậu chiếm tới 1/3 tổng số đất hiếm bị mang ra khỏi Trung Quốc.

Buôn lậu cũng chỉ ra sự thiếu kiểm soát của Chính phủ đối với ngành này và có thể dẫn đến nhiều hậu quả lớn hơn như phá hoại môi trường, một phần do luật pháp quy định thiếu chặt chẽ. 

Theo báo cáo của Hội đất hiếm Trung Quốc, chế biến mỗi tấn đất hiếm sinh ra 8,5 kg flo và 13 kg bụi; sử dụng công nghệ nung nhiệt độ cao dùng axit sulfuric đậm đặc để tạo ra một tấn quảng đất hiếm nung sẽ sinh ta 9.600-12.000 m3 khí chứa nồng độ bụi đậm đặc, axit flohydric, sulfur dioxit, axit sulfuric, khoảng 75 m3 nước thải chứa axit, khoảng một tấn phụ phẩm có tính phóng xạ...

Số liệu từ cuộc khảo sát ở thành phố Bao Đầu cho thấy, tất cả các doanh nghiệp khai thác đất hiếm ở Bao Đầu thải ra khoảng 10 triệu tấn nước thải đủ loại mỗi năm, làm ô nhiễm nguồn nước, môi trường và đất canh tác ở khu vực gần sông Hoàng Hà, nơi có 150 triệu người đang sinh sống.

Đất hiếm được gọi là kho báu của ngành vật liệu mới, là “vitamin của công nghiệp hiện đại”...nhưng tinh chế ra nó gây ô nhiễm môi trường.

Do tác động xấu như trên, Trung Quốc từng bước áp dụng tiêu chuẩn khắt khe hơn đối với ngành khai thác đất hiếm nhằm “hạn chế tình trạng ô nhiễm môi trường” dù điều này làm tăng chi phí khai thác và chế biến đất hiếm....

Từ năm 2006, Trung Quốc bắt đầu siết chặt hơn trong bối cảnh các nước lệ thuộc vào đất hiếm Trung Quốc. Hạn ngạch xuất khẩu đất hiếm giảm từ 5 đến 10% mỗi năm với lý do nguồn dự trữ đất hiếm có thể cạn kiệt.

Và lần tăng thuế này, theo phía Trung Quốc, mục đích vẫn là ngăn chặn nạn khai thác, sản xuất và xuất khẩu lậu, thiếu tổ chức, gây tổn hại tới môi trường. Chỉ có điều, hành động của Trung Quốc khiến cả thế giới bị ảnh hưởng.