Chủ động nguồn nước tưới cho sản xuất nông nghiệp ở các nước Mỹ la-tinh

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Chăm sóc cây trồng ở Mê-hi-cô.

Mặc dù sản lượng lúa gạo ở Mỹ la-tinh và vùng Ca-ri-bê (LAC) đạt thấp so với thế giới, nhưng lúa là cây lương thực quan trọng trong khu vực này. Sản lượng hằng năm đạt khoảng 26 triệu tấn/hơn 5,6 triệu ha gieo trồng. Tuy nhiên, sản lượng lúa gạo ở khu vực LAC (bao gồm Mê-hi-cô) hằng năm vẫn thiếu khoảng hai triệu tấn.

Sản xuất chủ yếu dựa vào lượng nước tưới tiêu có sẵn và nguồn nước mưa tự nhiên, với gần 50% diện tích lúa được tưới tiêu nhưng chiếm tới 70% tổng sản lượng. Những vùng được quan tâm nhiều là Trung Mỹ và Mê-hi-cô, nơi hằng năm thiếu hụt 1,5 triệu tấn gạo do việc tưới tiêu chủ yếu phụ thuộc vào nước mưa, tương tự như các nước ở châu Phi và một số quốc gia châu Á.

Các chương trình quốc gia ở khu vực đã đưa ra nhiều giống lúa nhưng sản lượng đạt được vẫn thấp và không ổn định. Do vậy, việc nhập khẩu gạo tiếp tục tăng. Tất cả các nước ở Trung Mỹ đều có mùa mưa bắt đầu từ tháng 5 và kéo dài đến tháng 11 và mùa khô diễn ra từ tháng 12 đến tháng 5. Bức xạ mặt trời rất cao vào mùa khô, thường vượt quá 20,9 mê-ga-giun/m2/ngày, khiến sản lượng đạt từ tám đến 12 tấn lúa/ha. Tuy nhiên, bức xạ mặt trời thay đổi vào mùa mưa từ 13,8 đến 15,5 mê-ga-giun/m2/ngày, hạn chế sản lượng xuống còn bốn tấn/ha, ngay cả khu được tưới tiêu hoặc cải thiện công tác quản lý mùa màng.

Quỹ Mỹ la-tinh dành cho sản xuất lúa tưới nước FLAR cho biết, việc đạt sản lượng từ tám đến 10 tấn/ha là điều có thể làm được, nhưng chỉ có thể thực hiện trong mùa khô khi cây lúa được cung cấp đủ nước. Tuy nhiên, công nghệ tưới tiêu chỉ được cung cấp cho một số nông dân, không đủ cung cấp cho số đông nông dân trồng lúa nước, những người thu nhập dựa chủ yếu vào trồng lúa và các cây lương thực khác. FLAR và các đối tác như: Hội đồng lúa gạo Mê-hi-cô,  Hội những người trồng lúa Ni-ca-ra-goa, Công ty SENIMISA tại Cô-xta Ri-ca và Trung tâm quốc tế về nông nghiệp nhiệt đới, với sự hỗ trợ của Quỹ chung về hàng hóa (CFC) đã chuyển đổi việc tưới tiêu phụ thuộc vào nguồn nước mưa sang việc dự trữ nước và tận dụng lợi thế nguồn thủy điện. Việc chuyển đổi này chủ yếu dựa trên việc tích trữ nước mưa vào mùa mưa, khi lượng mưa đạt mức cao nhất, để dự trữ trong các hồ chứa nước, sau đó sử dụng cho sản xuất trong suốt mùa khô.

Dự án thí điểm tập trung ở các khu vực miền nam Mê-hi-cô, Ni-ca-ra-goa và Cô-xta Ri-ca, những nơi có lượng mưa nhiều hơn tại Mỹ la-tinh. Kỹ thuật giữ nước đơn giản có thể cung cấp nguồn nước tưới trong cả mùa khô. Giữ và đưa nước mưa vào sử dụng được gọi là: "Thu hoạch nước mưa". Việc giữ nước - trong các hồ chứa - có thể được sử dụng cho các khu vực bị hạn hán thường xuyên hay cho sản xuất trong mùa khô khi các điều kiện khí hậu thuận lợi hơn cho vụ mùa có năng suất cao.

Việc "thu hoạch nước mưa" không phải là điều mới lạ. Châu Mỹ có khoảng một triệu ha trồng lúa được tưới nước mỗi năm ở phía nam Bra-xin và U-ru-goay, nơi chủ yếu dự trữ nước tại các trang trại. Việc lưu giữ và các thiết bị lưu trữ nước quy mô nhỏ không thể đánh đồng với các dự án thủy lợi quy mô lớn dựa trên việc xây dựng các đập thủy điện tạo nên các hồ chứa nước lớn thường không duy trì được, mà kết quả là gây hại cho môi trường. Dù chỉ là các khu giữ nước nhỏ, việc xây dựng những khu này cần được chú ý về vị trí, yêu cầu phải phân tích về thủy văn và cả những dữ liệu về trắc địa, khí hậu, hóa chất đất. Phương pháp giữ nước bắt đầu từ việc chọn lọc đất, địa lý, trắc địa, nguồn nước cung cấp cũng như bảo đảm an toàn công cộng. Vùng để xây dựng các khu chứa nước phụ thuộc vào khu vực có khả năng giữ nước. Ðất sét và đất sét bùn là loại đất lý tưởng để giữ nước và chống rò rỉ.

Dự án của FLAR - CFC nhằm giới thiệu các công nghệ giữ nước đã được chứng minh tính khả thi, đào tạo nhân viên địa phương nhận biết các khu vực thích hợp cho trang thiết bị khu hồ chứa, và giải thích cho các chủ trang trại nhỏ, những người đang đối mặt nguy cơ rủi ro cao và có thu nhập thấp khi trồng lúa tại vùng cao. Ở Mê-hi-cô, tổ chức nghiên cứu và phát triển của Chính phủ đã đầu tư để xây dựng bốn công trình hồ chứa nước, trong đó có ba hồ chứa đã hoàn thành và đã cung cấp nước cho vụ mùa vừa được gieo trồng. Ở Ni-ca-ra-goa, chính quyền địa phương, nhà cung cấp tài chính cho các dự án này, đã giúp đỡ xây dựng 12 hồ chứa nước thí điểm, trong đó có sáu hồ đã hoàn thiện, trong khi số còn lại đang trong quá trình thi công. Tại Cô-xta Ri-ca, Bộ Nông nghiệp và Cơ quan quản lý nước quốc gia ủng hộ dự án này. 15 địa điểm đã được xác định và các bản thiết kế hồ nước đã được chuẩn bị.

Việc xây dựng các hồ chứa nước để tưới tiêu đã mở ra nhiều cơ hội trong sản xuất lúa, đa dạng hóa các giống cây lương thực, phát triển nuôi cá. Những dữ liệu ban đầu từ Ni-ca-ra-goa và Mê-hi-cô cho thấy sản lượng đậu thu hoạch ở hai nước này, sau khi sử dụng nước tưới từ các hồ chứa, đạt từ 1,5 đến 2,5 tấn/ha, cao hơn năm lần so với việc tưới tiêu phụ thuộc vào lượng nước mưa. Tại Ni-ca-ra-goa, sản lượng ngô đạt được trong mùa khô nhờ nước tưới, đã tăng lên chín tấn/ha, cao gấp ba lần so với những cánh đồng được tưới bởi nước mưa. Bên cạnh việc cung cấp nước tưới cho các cây lương thực, xây dựng hồ chứa nước còn giúp người dân phát triển nuôi cá vào mùa mưa khi các hồ chứa nước đầy.

(Theo Lan Hương // Nhandan Online)