Thế giới trước thách thức biến đổi khí hậu

Các nhà khoa học Anh vừa công bố nghiên cứu mới nhất cho thấy, nhiệt độ toàn cầu sẽ ấm lên khoảng 40C đến năm 2060, sớm hơn so với dự đoán trước đây là năm 2100, nếu tốc độ thải khí CO₂ vào bầu khí quyển tiếp tục diễn ra như hiện nay. Báo cáo cũng cảnh báo, nhiệt độ toàn cầu ấm lên 4^oC sẽ đe dọa nguồn nước của gần một nửa dân số trên Trái đất, đồng thời gây thiệt hại cho 50% số loài vật và các loài cây cỏ. Hàng trăm triệu người trên toàn thế giới có nguy cơ phải gánh chịu những thảm họa khủng khiếp như lũ lụt, hạn hán và dịch bệnh.

LHQ cho biết, thiên tai đang trở thành tai họa lớn nhất của nhân loại. Riêng trong năm 2008, số người bị mất nhà cửa do thiên tai như bão lũ, động đất... đã lên tới 36 triệu người, gấp bốn lần so với số người bị mất nhà cửa trong các cuộc xung đột và chiến tranh trên toàn cầu. Số người bị tác động bởi hạn hán, bão cát, nước biển dâng cao... thậm chí còn lớn hơn nhiều. Diễn đàn Nhân đạo Toàn cầu (GHF) dự báo, trong vòng 20 năm tới, BÐKH kèm theo các loại thiên tai sẽ làm khoảng 500 nghìn người chết mỗi năm, trong khi số người bị ảnh hưởng có thể lên tới hơn 600 triệu người và thiệt hại kinh tế dự tính lên tới 600 tỷ USD/năm. Ngoài ra, BÐKH cũng sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng việc cung cấp nguồn nước và hàng trăm triệu người có thể sẽ thiếu nước sinh hoạt vào năm 2030. Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) cảnh báo, mức thiệt hại trung bình do BÐKH gây ra đối với bốn nước gồm Indonesia, Philippines, Thái-lan và Việt Nam, có thể tương đương 6,7% tổng giá trị GDP hằng năm của các nước này vào năm 2100, tức gấp đôi mức thiệt hại trung bình trên thế giới. ADB cho rằng nếu không sớm cắt giảm lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính trên toàn cầu thì nhiệt độ trung bình tại khu vực Ðông-Nam Á sẽ tăng thêm 4,8^oC trong thời gian từ năm 1990 đến năm 2100, khiến mực nước biển dâng cao thêm 0,7 m và hậu quả là sản lượng lúa của bốn nước trên có thể giảm tới 50%; một diện tích rừng lớn sẽ chuyển thành đất hoang.

Các chuyên gia nhận định, BÐKH là "mối đe dọa khẩn cấp, nguy hiểm nhưng lại đang bị lãng quên, cần phải có biện pháp đối phó đặc biệt với hiểm họa này. Tổng Giám đốc Oxfam International Jeremy Hop kêu gọi các nước giàu nhất cần tích cực tham gia cuộc chiến ứng phó BÐKH và cung cấp ít nhất 50 tỷ USD viện trợ/năm để giúp các nước nghèo ứng phó với BÐKH.

Trước thách thức BÐKH toàn cầu, gần đây hàng loạt hội nghị khu vực và thế giới thảo luận về chủ đề cắt giảm khí thải CO2 gây hiệu ứng nhà kính đã liên tiếp diễn ra ở nhiều nơi trên thế giới. Tuy nhiên, chung quanh vấn đề này vẫn còn những bất đồng chưa được tháo gỡ. Trong đó, Hội nghị cấp cao về BÐKH diễn ra mới đây tại trụ sở LHQ ở New York (Mỹ) đã kết thúc với những tuyên bố chung chung đặc biệt là của những nước lớn, nơi được cho là có lượng khí phát thải gây hiệu ứng nhà kính nhiều nhất trên thế giới. Mặc dù Chủ tịch Trung Quốc Hồ Cẩm Ðào đã cam kết sẽ giảm thiểu một cách đáng kể lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính từ nay đến năm 2020 so với mức của năm 2005 song không đưa ra con số cụ thể. Theo ông, chính các cường quốc đã gây ra tình trạng hiện nay phải hành động trước dù Bắc Kinh cũng nhận thấy có phần trách nhiệm của mình.

Về phần mình, Tổng thống Mỹ Barack Obama tỏ ra rất thận trọng khi tuyên bố Washington sẵn sàng quyết tâm chống tình trạng Trái đất ấm lên song cảnh báo nguy cơ các cuộc đàm phán liên quan việc xây dựng khung thỏa thuận ứng phó BÐKH sẽ kéo dài. Với việc Tổng thống Obama cảnh báo "Ðừng ảo tưởng. Những khó khăn lớn nhất vẫn ở phía trước", giới phân tích dự báo, Hội nghị quốc tế Copenhagen vào tháng 12 tới khó có thể đạt kết quả tích cực.

Theo Ủy ban liên chính phủ về BÐKH (IPCC), để tránh thảm họa cho loài người, từ nay đến năm 2100 phải duy trì nhiệt độ Trái đất không tăng thêm quá 2^oC. Ðể đạt mục tiêu này, từ nay đến năm 2050, thế giới cần phải giảm 60% lượng khí thải CO₂ so với lượng khí thải năm 1990 (trong đó 80% là do các nước giàu thải ra). Tuy nhiên, đây chính là một trong những vấn đề nan giải hàng đầu hiện nay. Những nền kinh tế đang nổi như Trung Quốc, Ấn Ðộ, Brazil, Nam Phi tuyên bố, nếu các nước phát triển không đăng ký thực hiện giảm lượng khí thải của họ ở mức cao nhất mà IPCC đưa ra (40% vào năm 2020), thì nhóm nước đang nổi cũng sẽ không ký thỏa thuận sắp tới và từ chối thực hiện các mục tiêu giảm lượng khí thải của mình. Như vậy, vấn đề phụ thuộc chủ yếu vào các nước giàu nhất, những nước mà từ hàng trăm năm nay là "những ống khói" thải ra lượng khí CO₂ lớn nhất thế giới.

Nhằm ứng phó tình trạng BÐKH, Chương trình Môi trường LHQ (UNEP) cho rằng, cộng đồng quốc tế cần dành 1% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của thế giới, tức là khoảng 750 tỷ USD, trong hai năm tới để chuyển kinh tế toàn cầu sang nền kinh tế thải ít khí CO₂ hơn và sử dụng tài nguyên hiệu quả hơn. Trong khi đó, nhằm phá vỡ những bế tắc trong các cuộc thương lượng hiện nay giữa các nước giàu và nghèo trong cuộc chiến chống lại sự BÐKH và chuẩn bị cho hội nghị quốc tế về vấn đề này tại Copenhagen (Ðan Mạch) vào tháng 12 tới, Liên hiệp châu Âu (EU) vừa đề xuất EU mỗi năm sẽ chi khoảng 15 tỷ euro để giúp các nước nghèo ứng phó ảnh hưởng của BÐKH. Theo EU, ước tính đến năm 2020, các nước đang phát triển cần khoảng 100 tỷ euro mỗi năm để ứng phó ảnh hưởng của BÐKH. Tuy nhiên, theo tính toán của các nhà khoa học Trung Quốc, số tiền mà EU đề xuất không đủ so với khoản tiền mà các nước đang phát triển cần để ứng phó với vấn đề BÐKH.

Ðể ngăn chặn tình trạng BÐKH có hiệu quả, dư luận thế giới cho rằng các nước phát triển trước tiên phải tài trợ giúp các nước đang phát triển khắc phục những hậu quả do BÐKH gây ra. Tổ chức viện trợ quốc tế Oxfam kêu gọi những nước giàu đầu tư 150 tỷ USD/năm cho các chương trình tài trợ cắt giảm khí thải và thích nghi với tình trạng BÐKH, đặc biệt ở những nước nghèo nhất. LHQ đề nghị các nước giàu từ nay tới năm 2030 dành 500 tỷ USD/năm, khoảng 1% GDP toàn cầu, để hỗ trợ các nước nghèo, trong khi Thủ tướng Anh G.Brown kêu gọi thành lập Quỹ BÐKH quốc tế và cho rằng đến năm 2020, thế giới cần chi 100 tỷ USD/năm giúp các nước nghèo ứng phó BÐKH và phát triển kinh tế.

Trong bối cảnh hiện nay, dư luận hy vọng Hội nghị quốc tế của LHQ về BÐKH vào tháng 12 tới ở Copenhagen sẽ thống nhất được lập trường và đạt được thỏa thuận về một hiệp ước quốc tế mới trong khuôn khổ Công ước khung LHQ về BÐKH (UNFCCC). Nếu được các nước ký kết và phê chuẩn, hiệp ước mới - trong đó ưu tiên giảm thải khí CO₂, thúc đẩy phát triển năng lượng xanh và hỗ trợ các nước nghèo nhất thích nghi với BÐKH, sẽ tiếp tục "sứ mệnh" của Nghị định thư Kyoto về cắt giảm khí thải gây hiệu ứng nhà kính. Tổng Thư ký LHQ Ban Ki-moon kêu gọi thế giới hành động khẩn cấp ứng phó tình trạng BÐKH, vì tương lai của nhân loại.