Sản xuất vụ đông ở Bắc Giang

Từ những năm 70 của thế kỷ trước, nông dân Bắc Giang đã làm quen với các khẩu hiệu "Sáng lúa, chiều khoai", quen với kỹ thuật gặt lúa mùa sớm xong trồng rau màu trên đất còn ướt. Những năm đó, do cơ cấu giống lúa mùa sớm năng suất thấp nên nông dân không mở rộng diện tích vụ đông, thường chỉ chiếm 20% so tổng diện tích vụ mùa. Cơ cấu cây trồng vụ đông chủ yếu là khoai lang, ngô để giải quyết nhu cầu lương thực là chính, và một số loại rau màu thông thường giá trị thấp.

Cùng với sự phát triển của khoa học - kỹ thuật nhiều giống lúa ngắn ngày, năng suất cao được đưa vào canh tác. Diện tích mùa sớm để lấy chân ruộng làm vụ đông của tỉnh từ hơn 30% những năm trước đây, nay đã tăng lên 33.600 ha, bằng 57% so với tổng diện tích vụ mùa. Diện tích này hầu hết có hệ thống tưới tiêu thuận lợi cho việc canh tác vụ đông. Phó Giám đốc Sở NN-PTNT Bắc Giang Vũ Ðình Phượng cho biết: Cùng với việc mở rộng diện tích vụ đông, tỉnh đặc biệt quan tâm, khuyến khích nông dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng, đưa các cây trồng có giá trị kinh tế cao vào canh tác. Ðối với những cây trồng làm nguyên liệu chế biến xuất khẩu như cà chua bi, dưa bao tử, dưa chuột Nhật Bản, ngô bao tử... tỉnh có cơ chế hỗ trợ 3 triệu đồng/ha. Những vùng trồng tập trung từ 5 ha trở lên được hỗ trợ 20 triệu đồng/ha. Tỉnh hỗ trợ 100% kinh phí tập huấn kỹ thuật. Ngoài ra chính quyền các huyện còn làm trung gian cho các HTX, tổ sản xuất của nông dân ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm cho nông dân vùng trồng rau chế biến xuất khẩu. Nhờ có chính sách hỗ trợ của tỉnh, diện tích rau vụ đông chế biến từ 50 ha năm 2005, năm nay tăng lên 600 ha. Thực tiễn sản xuất vụ đông ở các huyện Lạng Giang, Tân Yên, Lục Nam... cho thấy nếu nông dân trồng cà chua bi hoặc dưa chuột bao tử, dưa chuột Nhật Bản năng suất bình quân 1,5 - 2 tấn/sào với giá bình quân 3.000 đồng/kg, một sào cũng cho thu nhập từ 4 đến 6 triệu đồng, gấp hai, ba lần cấy lúa.

Tìm hiểu thực tế, tại thôn Yên Bắc, xã Ðông Phú, huyện Lục Nam ông trưởng thôn Nguyễn Ðức Minh cho biết, vụ đông mới là vụ làm ra đồng tiền để chi tiêu, mua sắm đồ dùng, lo cho con học hành. Nhà nông mà việc chi tiêu hằng ngày chỉ trông vào hạt thóc có mà đói to. Qua câu chuyện của ông trưởng thôn, chúng tôi biết thôn Yên Bắc mới làm cây rau quả chế biến xuất khẩu từ năm 2005. Toàn thôn có 93 hộ với 22 ha đất canh tác. Hằng năm thôn gieo trồng 15 ha cây vụ đông, bao gồm dưa bao tử, ngô ngọt, đậu cô ve, khoai tây, bí xanh. Trong đó có 10 ha cây rau quả chế biến xuất khẩu. Ngay từ đầu vụ, thôn đã ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm với Công ty cổ phần chế biến rau quả xuất khẩu Bắc Giang. Công ty cung ứng giống, cử cán bộ hướng dẫn kỹ thuật xuống tận thôn. Với điều kiện thời tiết bình thường mỗi ha cũng thu từ 80 đến 100 triệu đồng trừ chi phí còn lãi 70%. Vụ đông năm 2008, toàn thôn thu gần một tỷ đồng, bình quân riêng trồng cây màu chế biến xuất khẩu mỗi hộ cũng thu gần 10 triệu đồng, đấy là chưa kể các cây trồng vụ đông khác. Từ kết quả trồng cây rau màu chế biến ở thôn Yên Bắc đã nhân rộng ra cả xã Ðông Phú. Vụ đông 2009, xã Ðông Phú đã ký hợp đồng gieo trồng 50 ha các loại cây rau màu chế biến cung cấp nguyên liệu cho các nhà máy chế biến nông sản xuất khẩu. Phó Chủ tịch UBND xã Ðông Phú Hoàng Sỹ Hà cho biết: Hiện tại riêng vụ đông năm 2008, xã đã cung ứng 1.000 tấn nguyên liệu cho nhà máy chế biến xuất khẩu. Với đồng đất và kinh nghiệm canh tác, bà con ở Ðông Phú còn có thể mở rộng diện tích gấp hai lần hiện tại. Nhưng xã còn đi tìm thị trường, phải có nơi hợp đồng bao tiêu chắc chắn mới trồng. Các loại cây rau màu chế biến có giá trị kinh tế cao đấy, nhưng sản xuất ra không có nhà máy chế biến tiêu thụ cho thì mất giá trị, không còn bằng cây khoai lang. Vụ đông này trồng cây gì phải biết nhu cầu thị trường để tính toán sản xuất. Kiến thức hàng hóa, thị trường đã bắt đầu thấm vào nếp nghĩ của người nông dân Bắc Giang.

Cùng với chủ trương khuyến khích trồng các loại cây có giá trị kinh tế cao, Bắc Giang không quên những cây vụ đông truyền thống như ngô, khoai lang, lạc và các loại rau xanh phục vụ nhu cầu người tiêu dùng. Vụ đông này, Bắc Giang xây dựng kế hoạch trồng 11.000 ha ngô đông, 7.000 ha khoai lang, 2.000 ha lạc đông để bán giống trồng lạc xuân, 300 ha thuốc lá đông, 13.000 ha rau xanh các loại. Tuy Bắc Giang vẫn giữ một số cây vụ đông truyền thống, nhưng cơ cấu giống đã có nhiều thay đổi. Ngô đông ngoài bộ giống B9999, HQ 2000, NK4300 vụ này các địa phương trong tỉnh còn đưa vào trồng thử nghiệm giống ngô mới NK4 và Bioseed 06. Ở những vùng miền núi thiếu nước, tỉnh đưa giống ngô chịu hạn VN8960, LVN 98 vào trồng. Lạc đông đã trồng xong trước ngày 30-9 đúng thời vụ, với các giống L04, MD7, đồng thời từng bước trồng thử nghiệm giống lạc đông L23. Các loại cây trồng như khoai tây, khoai lang, đậu tương đông đều được trồng bằng các loại giống đã qua trồng thử nghiệm cho năng suất, chất lượng cao, phù hợp với nhu cầu của thị trường.

Với nỗ lực mở rộng diện tích vụ đông, Bắc Giang đã đưa hệ số quay vòng diện tích canh tác lên hơn 2,5 lần, cá biệt có các làng một năm quay vòng đến 4 vụ. Mở rộng diện tích vụ đông còn góp phần quan trọng giải quyết vấn đề dư thừa lao động ở nông thôn Bắc Giang hiện nay. Bắc Giang còn xác định vụ đông năm 2009, tạo tiền đề để tỉnh hoàn thành sớm mục tiêu phát triển nông nghiệp hàng hóa giai đoạn 2005-2010 do Ðại hội Ðảng bộ tỉnh lần thứ 16 đề ra.