Ðồng Nai chủ động đối phó hạn hán

Nỗi lo mất mùa do nắng hạn làm nhiều nhà nông 'ăn không ngon, ngủ không yên', nhất là trước thông tin dự báo tình hình khô hạn sẽ càng trầm trọng hơn. Vấn đề đặt ra là nhà nông, chính quyền và các đơn vị liên quan cần thực hiện những biện pháp gì để khắc phục tình trạng hạn hán gay gắt như hiện nay?

Hàng nghìn ha cây trồng khát nước

Ðánh giá tình hình các hồ chứa nước trên địa bàn, Trưởng phòng Quản lý nước và công trình (Công ty TNHH MTV khai thác công trình thủy lợi Ðồng Nai) Ðặng Văn Thắng cho biết, hiện nay lượng nước trữ tại các hồ đập lớn trong tỉnh đã giảm khá nhiều so với cùng thời điểm năm ngoái. Hồ Ða Tôn (huyện Tân Phú) chỉ còn khoảng sáu triệu m3, hồ Sông Mây (huyện Trảng Bom) 11,3 triệu m3, hồ Gia Ui (huyện Xuân Lộc) còn 7,9 triệu m3... Ða số các hồ chỉ đủ nước tưới cho vụ đông xuân, còn vụ đông xuân muộn và hè thu sớm khả năng sẽ không đủ nước tưới.

Trước tình hình này, để chống chọi với nắng hạn, 50 hộ dân canh tác trên cánh đồng rộng 80 ha tại xã Núi Tượng, huyện Tân Phú (Ðồng Nai) người góp công, người góp của đào một cái ao rộng gần 2.000 m2, sâu khoảng ba mét tích nước từ đầu mùa mưa năm ngoái để lấy nước tưới cho cây trồng vụ đông xuân năm nay. Việc làm chủ động của nhà nông đã phát huy hiệu quả tức thì, bởi cánh đồng này chưa được hưởng lợi từ công trình thủy lợi. Trong khi lượng mưa trái mùa năm nay lại rất ít, nên gần một tháng nay, ao do nhân dân tự đào tích nước là nơi cung cấp nước tưới duy nhất cho cả cánh đồng. Trong bối cảnh hiện nay, dù chi phí mua nhiên liệu để tiến hành bơm nước khá cao, nhưng nông dân không còn sự lựa chọn nào khác. Chị Nguyễn Thị Hương, nông dân xã Núi Tượng, huyện Tân Phú cho biết, vì tưới ở ao nên phải dùng máy bơm bơm lên. Một tháng phải tưới từ ba đến bốn lần, một lần mất 20 lít dầu, tính ra chi phí mua dầu cũng hết ba trăm nghìn đồng. Ngoài ra còn tiền mua phân bón giá cũng tăng cao, nếu tình hình này kéo dài thì khó có lãi. Vừa dẫn chúng tôi đi thăm cánh đồng ngô mới được tưới nước xong, ông Mai Xuân Dũng, nông dân xã Núi Tượng, huyện Tân Phú vừa nói: 'anh em chúng tôi phải dựa vào ao này để tưới, nếu như nước cạn thì coi như chúng tôi trắng tay luôn'.

Nỗi lo đang dần trở thành hiện thực khi trữ lượng nước trong ao đã gần chạm đáy, điều này đồng nghĩa với việc 80 ha cây trồng hằng năm ở đây sẽ thiếu nước trầm trọng vào cuối mùa khô. Vì đây là phần diện tích đã được khuyến cáo không canh tác trong vụ đông xuân, nếu hạn xảy ra, ngành thủy lợi cũng bất lực trong triển khai chống hạn. Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN và PTNT) tỉnh Ðồng Nai Trần Ðình Minh cho biết: 'Ngay từ đầu vụ đông xuân, Sở NN và PTNT đã chỉ đạo các đơn vị trực thuộc và các địa phương xác định nguồn nước hiện có đủ để tưới cho từng vùng mới khuyến khích nông dân sản xuất nông nghiệp. Ðối với những diện tích đất không nằm trong vùng tưới thì đành chịu vì không có nguồn nước, đó là trường hợp bất khả kháng. Còn những nơi nào có nguồn nước thì chúng tôi sẽ ứng cứu kịp thời'.

Trên thực tế, ở những diện tích đất canh tác có kênh mương đi qua, khô hạn cũng đang gây ra những bất lợi không nhỏ đối với nông dân. Nguồn nước từ các công trình thủy lợi ít ỏi, kéo theo việc điều tiết ra đồng bị hạn chế, không đủ bảo đảm nước cần thiết cho cây trồng. Không trông chờ được gì vào thủy lợi, nhiều nông dân tại xã Tà Lài phải bỏ tiền đào giếng khoan để cứu lấy cây trồng. Không chỉ riêng huyện Tân Phú mà tình trạng nắng hạn cũng diễn ra ở phần lớn các địa phương trên địa bàn tỉnh Ðồng Nai. Với tình hình nắng hạn như hiện tại, đòi hỏi cần phải có những giải pháp hữu hiệu từ phía chính quyền địa phương chung sức với nông dân trong công tác chống hạn.

Khẩn trương chống hạn

Ngay từ đầu mùa khô 2010- 2011, Sở NN và PTNT tỉnh Ðồng Nai đã theo dõi chặt chẽ diễn biến của thời tiết; xây dựng kế hoạch sản xuất ở các vùng cho phù hợp  nguồn nước và điều tiết nước hợp lý tại từng công trình thủy lợi. Ðồng thời, có văn bản đề nghị các huyện tăng cường công tác vận động nông dân ở các vùng có nguy cơ thiếu nước cao sử dụng tiết kiệm nguồn nước, làm đập tạm để trữ nước tưới và chuẩn bị nguồn kinh phí dự phòng, phương tiện, thiết bị phòng, chống hạn khi cần thiết. Bên cạnh đó, trong những năm gần đây, Sở NN và PTNT đã khuyến cáo nông dân lắp đặt hệ thống tưới tiết kiệm và bón phân qua đường ống. Cách làm này sẽ giúp bà con tiết kiệm được 50% lượng nước tưới, nhưng cây trồng lại phát triển ổn định, năng suất cao hơn, giảm được nhiều công tưới. Ngoài ra, một số giải pháp tình thế khác cũng được các địa phương triển khai như: khuyến cáo nông dân ngừng trồng lúa tại những ruộng không có nước tưới để chuyển đổi cây trồng. Ðồng thời, hỗ trợ 100% số giống cây trồng nếu nông dân chuyển đổi từ trồng lúa sang trồng ngô và các loại hoa màu sử dụng ít nước và lắp đặt thêm các trạm bơm điện dã chiến để lấy nước từ sông La Ngà, Ðồng Nai chống hạn. Giám đốc Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy lợi Ðồng Nai Nguyễn Minh Kiều nói: 'Hiện công ty đã chuẩn bị sẵn sàng các thiết bị máy móc để chống hạn. Chúng tôi còn hỗ trợ huyện Xuân Lộc xây dựng một trạm bơm điện ở cánh đồng Lang Minh. Ngoài ra, công ty cũng mua thêm năm máy bơm dầu để xây dựng năm trạm bơm dã chiến. Ðối với các trạm bơm hiện có, do nước sông Ðồng Nai, La Ngà xuống thấp hơn mọi năm nên chúng tôi đã nối thêm ống dẫn nước để bơm'.

Ðể phòng ngừa hạn hán trong mùa khô năm nay, nhiều địa phương trong tỉnh đã thực hiện đồng loạt các giải pháp để dự trữ, huy động nguồn nước. Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Tân Phú Ðặng Thanh Sơn nói: 'Ngay từ đầu vụ, chúng tôi đã phối hợp sở NN và PTNT tiến hành rà soát các công trình hồ đập, trạm bơm điện để chuẩn bị chống hạn. Ðồng thời, vận động nông dân tiến hành gieo trồng vụ đông xuân đồng bộ, đúng kế hoạch đề ra để tránh hạn'. Còn Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Ðịnh Quán Phạm Xuân Ðồng thì cho rằng: 'Ðối với các công trình thủy lợi đã có thì chúng tôi huy động người dân, các đơn vị liên quan tập trung nạo vét kênh mương để tưới. Ðối với những diện tích nông nghiệp không có nước tưới, huyện có hai hướng: Thứ nhất là, đưa điện ra tận cánh đồng để phục vụ bơm nước thay máy dầu vì chi phí máy dầu cao. Thứ hai là, chỉ đạo nông dân đắp đập thời vụ để lấy nước từ suối để chống hạn'.

Tại Ðồng Nai, hiện có hơn 110 công trình thủy lợi đang hoạt động, tuy nhiên các công trình này chỉ mới phục vụ nước tưới cho khoảng 10% trong tổng số 180 nghìn ha diện tích cây trồng cần nước. Tuy nhiên, cần thẳng thắn nhìn nhận, các công trình thủy lợi hiện có chủ yếu đầu tư theo hình thức lối mòn có sẵn là tự chảy, tưới tràn, không chỉ làm tiêu hao lượng nước mà công suất tưới của mỗi công trình thủy lợi không cao. Chỉ tính riêng huyện Tân Phú có 16 công trình thủy lợi, năng lực tưới thực tế chỉ đáp ứng cho khoảng 40% số diện tích cây hằng năm ở địa phương. Trong đó có nhiều công trình thủy lợi công suất tưới không quá 50% so với thiết kế. Ðiều này dẫn đến cứ vào mùa khô có hơn 6.000 ha diện tích cây trồng hằng năm phải bỏ trống do không có nước tưới, gây lãng phí rất lớn. Ðể khắc phục tình trạng trên, trong kế hoạch giai đoạn từ 2010 đến 2015, tỉnh Ðồng Nai sẽ xây dựng thêm 75 công trình thủy lợi với kinh phí đầu tư khoảng hơn một nghìn tỷ đồng. Ðồng thời, ngành nông nghiệp của tỉnh xác định các công trình thủy lợi đầu tư sắp tới phải phát huy cao nhất mục đích, vừa phục vụ tưới nông nghiệp, cung cấp nước công nghiệp, sinh hoạt và khai thác tiềm năng du lịch để thúc đẩy nông nghiệp Ðồng Nai phát triển bền vững.