Long Sơn cổ tự

Đến Khánh Hòa, sau khi đi tham quan, thưởng thức những thắng cảnh nổi tiếng của thành phố biển Nha Trang như: vịnh Nha Trang, Tháp Bà Ponagar, đảo Hòn Tre, Hòn Chồng, Bãi Tranh, Hòn Tầm, Viện Hải Dương học... Sẽ thật thiếu sót, nếu chúng ta không ghé thăm quần thể  Long Sơn Tự nằm ngay phía Đông Nam nội thành Nha Trang, thuộc phường Phương Sơn, bên cạnh Quốc lộ 1A, dưới chân hòn Trại Thủy.

Chùa Long Sơn còn có tên là Đăng Long Tự do ngài hòa thượng Thích Ngộ Chí (1856-1935) khai sơn năm 1886 được cất trên một khu đất cao, thoáng mát, cây cối xanh tươi, gần đường giao thông và phố xá nhộn nhịp nhưng vẫn giữ được vẻ thâm nghiêm, u tịch của nơi am tự do khuôn viên rộng và có rào chắn cách biệt bằng cây xanh. Hòn Trại Thủy là một ngọn đồi có đến ba ngôi chùa và một tượng Kim Thân Phật tổ rất lớn có chiều cao 24 m ngự trên đỉnh. Từ dưới đi lên tới tượng Phật phải vượt 150 bậc tam cấp ốp đá. Chùa Long Sơn ở ngay dưới chân núi, chùa Hải Đức ở phía trên cùng và chùa Bửu Phong ở phía Nam.

Đầu tiên, bước vào khuôn viên chùa Long Sơn, ta sẽ nhìn thấy ngay chính điện sừng sững, uy nghi dựa lưng vào vách đá. Bên hông trước sân chùa có nhiều cội cây bồ đề cổ thụ, sứ đại, sung, bằng lăng, xoài, mít cành lá sum sê tỏa bóng mát. Những trụ tháp có kiến trúc cổ kính theo phong cách Đông phương và một lư đỉnh ba chân vạc trông rất ấn tượng. Mái chùa lợp ngói âm dương, trên nóc có bánh xe “luân hồi” và cặp rồng đối xứng ngược đầu với nhau về hai phía. Chùa có hai mái chồng lên nhau, giữa hai mái là những bình phong hình chữ nhật có vẽ nhiều tranh truyện, kể về những câu chuyện của nhà Phật.

Ở chánh điện là hai hàng cột gỗ tròn to lớn, màu đen mun vững chắc chạy dài song song. Ở mỗi cột thường có những câu bằng chữ Hán ghi lại những lời Đức Phật và các vị Bồ tát giáo huấn, khuyên dạy chúng sinh. Nét chữ rất cứng cáp nhưng phóng khoáng, sắc sảo do những nghệ nhân tài hoa chạm khắc rất tinh xảo. Tiền sảnh là tượng Phật 18 tay, uy nghiêm tự tại. Đi sâu vào chính điện ta sẽ gặp tượng Kim Thân Phật Thích Ca Mâu Ni sơn son, thếp vàng có gương mặt từ bi với dáng vẻ trầm tư, mặc tưởng. Phía sau cùng là tượng Phật “Nghìn mắt Nghìn tay” uy nghiêm, dũng mãnh với nhiều món bửu bối trên tay dùng để thu phục các loài yêu quái, bảo hộ chúng sanh.               

Theo những bậc tam cấp ốp đá xanh, đến lưng chừng đồi ta sẽ gặp gác chuông hình ngũ giác xây dựng theo phong cách Trung Hoa đời Minh, trong đó có một Đại hồng chung, được gác lên một bệ gỗ bằng gõ sừng trong rất bề thế.

Lên tới đỉnh Trại Thủy, ta sẽ được chiêm ngưỡng tượng Kim Thân Phật Tổ hoành tráng, uy nghi, sừng sững trên đỉnh đồi lộng gió, ngự trên tòa sen trắng, trên một cái bệ hình bát giác. Tượng có chiều cao 24 m, đường kính đài sen 10 m. Xung quanh đài là ảnh của bảy vị sư thầy và sư cô tử vì đạo (tự thiêu) trong cuộc đấu tranh chống chế độ Ngô Đình Diệm đàn áp Phật giáo vào năm 1963 của thế kỷ trước. Những năm sau đó tới ngày hòa bình, chùa Long Sơn là một trong những trung tâm đấu tranh của Phật giáo miền Trung chống chế độ Mỹ - Thiệu, với nhiều cuộc xuống đường của sinh viên, học sinh và phật tử gây được nhiều tiếng vang... Trước Phật đài có cặp rồng trắng, chiều dài 7,20 m. Đứng ở khu vực tượng Kim Thân Phật Tổ ta còn có thể nhìn bao quát toàn cảnh thành phố Nha Trang như một bức tranh nhiều sắc màu với những nét chấm phá sinh động. Những ai xuôi ngược Bắc - Nam, đi trên đường ô tô hay đường sắt, đều có thể nhìn thấy tượng Kim Thân Phật Tổ an nhiên, tự tại với nụ cười vô ưu trên khuôn mặt từ bi.

Hàng năm, trong các dịp lễ, các ngày rằm lớn, chùa Long Sơn là nơi quy tụ rất đông các thiện nam tín nữ và khách thập phương về hành hương vãn cảnh. Những cuộc cầu siêu, cầu quốc thái dân an cũng thường được tổ chức ở đây. Quần thể chùa Long Sơn có cấu trúc hài hòa với kiến trúc mang phong cách phương Đông trên nền cảnh quan thiên nhiên thơ mộng, hữu tình. Chùa có vị trí rất đẹp, lại thuận tiện cho khách tham quan, từ lâu đã trở thành một danh lam, thắng cảnh của thành phố Nha Trang nói riêng và tỉnh Khánh Hòa nói chung.