Cơ hội để nâng giá trị hạt gạo

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Xuất khẩu gạo của Việt Nam đứng hàng thứ hai trên thế giới nhưng điều hành xuất khẩu gạo của Hiệp hội Lương thực Việt Nam lại trông chờ vào cái điện thoại - Ành: KL.

Chỉ còn hơn một năm nữa (1-1-2011), theo cam kết WTO, Việt Nam sẽ mở cửa thị trường cho doanh nghiệp nước ngoài tham gia xuất khẩu gạo. Thời gian không còn nhiều để Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), các doanh nghiệp chuẩn bị bước vào “cuộc chơi” mới khó hơn. Liệu họ có đủ sức tham gia?

Nông dân sẽ được lợi?

Từ ngày 1-1-2011, thương nhân nước ngoài sẽ được tham gia xuất khẩu gạo. Với tiềm lực tài chính mạnh, doanh nghiệp nước ngoài có thể đẩy mạnh đầu tư hệ thống kho bãi, chế biến tại Việt Nam. Theo ông Nguyễn Đình Bích, chuyên gia của Viện Nghiên cứu Thương mại (Bộ Công Thương), trong một thị trường cạnh tranh, tình trạng “độc quyền” trong việc xuất khẩu gạo sẽ giảm đi. Doanh nghiệp sẽ đẩy giá mua lúa cao lên, khi đó nông dân sẽ được lợi nhiều hơn.

Có ý kiến cho rằng, thị trường gạo Việt Nam sẽ bị thao túng bởi thương nhân nước ngoài, khi nó được mở cửa. Ông Bích phân tích, trường hợp này khó có thể xảy ra. Nhà nước phải cân đối cung cầu để đảm bảo lượng hàng tồn kho trong nước. “Mở cửa thị trường xuất khẩu gạo, Nhà nước phải giữ được chiếc van an toàn, bằng lượng hàng tồn kho”, ông Bích nói. Cụ thể, vụ thu hoạch lúa gạo của Ấn Độ năm nay được mùa, nhưng họ vẫn giữ lượng hàng tồn kho lên đến 30 triệu tấn. Đây là lượng tồn kho lớn, dù giá gạo trên thế giới vẫn đang ở mức giá cao, Ấn Độ vẫn bỏ tiền ra mua dự trữ lúa gạo, không cho doanh nghiệp xuất khẩu. Lý do là vụ thu hoạch tới được dự báo sẽ mất mùa, lượng gạo thiếu hụt lên đến 15 triệu tấn. “Việc mở cửa thị trường xuất khẩu gạo, ngoài vấn đề điều tiết sản lượng xuất khẩu, các cơ quan nhà nước cần cải thiện công tác dự báo để đưa ra chiến lược xuất khẩu hợp lý nhất”, ông Bích nói.

Doanh nghiệp chuẩn bị gì?

Hiện nhiều doanh nghiệp không đủ năng lực mua tập trung, phải gom từng lô hàng nhỏ lẻ để xuất khẩu. Bên cạnh đó, hệ thống kho bãi nhỏ, không đủ năng lực dự trữ khiến cho chất lượng gạo suy giảm. Tình trạng gạo kém phẩm chất là do nông dân sản xuất và bảo quản sau thu hoạch kém.

Để giải quyết vấn đề này, theo ông Huỳnh Công Thành, Giám đốc Công ty Lương thực TPHCM, khi mở cửa thị trường gạo chắc chắn doanh nghiệp trong nước sẽ gặp nhiều khó khăn. Tuy nhiên, với cơ sở vật chất hiện có và kinh nghiệm mua lúa gạo, doanh nghiệp trong nước đủ sức để cạnh tranh với các thương nhân nước ngoài. Hiện công ty có hai xí nghiệp ở Thốt Nốt (Cần Thơ) và Bình Chánh (TPHCM), với sức chứa 40.000 tấn lúa gạo, công suất chế biến 1.800 tấn gạo/ngày. Công ty cũng đang đầu tư thêm hai kho để mua và chế biến gạo ở An Giang, nhằm nâng công suất chế biến lên 200.000 tấn gạo/năm.

Ông Huỳnh Minh Huệ, Phó chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), cho hay từ nay đến 1-1-2011, Tổng công ty Lương thực miền Bắc (Vinafood 1) và Tổng công ty Lương thực miền Nam (Vianafood 2) phải đầu tư hệ thống kho bãi, với sức chứa lên đến 4 triệu tấn. “Đây là bước chuẩn bị cần thiết cho việc mở cửa thị trường xuất khẩu gạo”, ông Huệ nói. Hai tổng công ty đang được Chính phủ hỗ trợ lãi suất vay vốn để đầu tư hệ thống kho bãi. Tương tự, doanh nghiệp địa phương cũng đang gấp rút đầu tư cho lĩnh vực này.

Khi mở cửa thị trường, công ty xuất khẩu gạo nhỏ sẽ khó cạnh tranh với những thương nhân nước ngoài nhiều kinh nghiệm. Vì vậy, các doanh nghiệp phải đẩy mạnh đầu tư chế biến, nâng cao chất lượng và thống nhất liên kết xoay quanh hiệp hội để tạo sức mạnh. “Sự liên kết giữa doanh nghiệp với nhau nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh trong việc xuất khẩu gạo là giải pháp tốt nhất để cạnh tranh với doanh nghiệp nước ngoài”, vị phó chủ tịch VFA, khẳng định.

Mở nhưng vẫn giữ?

Nhiều doanh nghiệp xuất khẩu gạo cho rằng đi đôi với việc mở cửa thị trường xuất khẩu gạo, Nhà nước cần thay đổi cơ chế điều hành nhằm tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp xuất khẩu.

Hiện nay để cân đối xuất khẩu, doanh nghiệp phải đăng ký hợp đồng xuất khẩu với VFA nhằm giúp hiệp hội theo dõi số lượng và có những biện pháp phù hợp để điều hành xuất khẩu. Và theo ông Huệ, các doanh nghiệp nước ngoài khi tham gia thị trường xuất khẩu gạo từ ngày 1-1-2011 buộc phải tuân thủ những quy định này nhằm đảm bảo vấn đề an ninh lương thực trong nước. Chính phủ đã giao cho Bộ Công Thương chuẩn bị nghị định mới về xuất khẩu gạo sẽ chính thức có hiệu lực vào cuối năm nay. Theo đó, gạo là mặt hàng xuất khẩu có điều kiện, doanh nghiệp xuất khẩu gạo phải đầu tư kho bãi, cơ sở hạ tầng, chế biến thu mua gạo. Quy định này bắt buộc doanh nghiệp có trách nhiệm với ngành xuất khẩu gạo, thay vì chỉ làm thương mại, mua bán kiếm lời. Điều này không những tạo ra hành lang pháp lý tốt cho việc xuất khẩu gạo mà còn thúc đẩy doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này, nâng cao giá trị hạt gạo.

“Khi mở cửa thị trường gạo, doanh nghiệp buộc phải hoạt động theo cơ chế thị trường, việc đưa ra giá định hướng xuất khẩu và đăng ký với hiệp hội đã làm méo mó thị trường xuất khẩu gạo”, đại diện một công ty nước ngoài, chuyên mua nông sản ở Việt Nam nói.

(Theo Trần Sơn Nghĩa // Thời báo kinh tế Sài Gòn)