“Tiếp sức” DN đầu tư về nông thôn

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Các DN chưa mặn mà đầu tư phát triển các ngành công nghiệp ở nông thôn vì nhiều nguyên nhân. (ảnh: Sản xuất gốm thủ công tại Bát Tràng, Hà Nội)

Để có thể phát triển kinh tế khu vực nông nghiệp, nông thôn và đưa nó thành một mũi nhọn kinh tế của đất nước, nhiều ý kiến cho rằng phải có nhiều chính sách khuyến khích các DN đầu tư về khu vực nông thôn.Tuy nhiên, làm thế nào để "hút" các DN, các nhà đầu tư tập trung đầu tư phát triển khu vực nông thôn, đặc biệt là phát triển các ngành công nghiệp phục vụ nông nghiệp, nông thôn lại đang là bài toán cho các nhà hoạch định chính sách.

Nhận thức được tầm quan trọng của việc phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn với bức tranh chung của phát triển kinh tế, xã hội của đất nước. Bộ Công Thương đang xây dựng đề án "phát triển công nghiệp phục vụ nông nghiệp, nông thôn và phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp nông thôn" nhằm phát triển nông nghiệp, nông thôn bền vững. Đề án này đang được lấy ý kiến rộng rãi của các bộ, ngành, DN và hi vọng sẽ tạo đột phá thúc đẩy nông nghiệp - nông thôn phát triển.

Tiềm năng lớn nhưng...

Mặc dù tỷ lệ DN đầu tư vào khu vực nông nghiệp, nông thôn còn rất ít so với những lĩnh vực khác, nhưng có thể khẳng định rằng đây là một khu vực rất tiềm năng. Nếu Nhà nước có những chính sách hợp lý, DN có quyết tâm, không "ngại khó, ngại khổ" chắc chắn khu vực này sẽ đem lại hiệu quả kinh tế cao.

Theo Cục Công nghiệp địa phương, Bộ Công Thương nhà đầu tư có thể đầu tư vào một số lĩnh vực công nghiệp phục vụ nông thôn, bao gồm: ngành cơ khí, cơ khí hóa chế biến nông, lâm sản, hóa chất, hóa chất bảo vệ thực vật, ngành điện... Đến nay các ngành này đang có nhiều nỗ lực phát triển để phục vụ sự phát triển ngày một lớn của nông nghiệp. Có thể nói rằng ngành cơ khí chính là ngành quan trọng nhất phục vụ nông nghiệp, nông thôn phát triển. Theo đánh giá của Tổng cục Thống kê, hiện cả nước có 1.300 DN, cơ sở sản xuất, kinh doanh các loại máy kéo, 80 DN địa phương và cơ sở tư nhân tham gia chế tạo, lắp ráp các thiết bị chế biến nông sản. Các DN có quy mô lớn thường tập trung tại Hà Nội, Thái Nguyên, TP HCM, Đồng Nai, Long An... Tuy nhiên, hiện chưa có DN FDI nào hoạt động trong lĩnh vực này.

Trong lĩnh vực sản xuất hóa chất phục vụ nông nghiệp, VN là nước nông nghiệp, có lương thực XK đứng thứ 3 thế giới do vậy mà nhu cầu phân bón phục vụ nông nghiệp rất lớn. Tuy nhiên thị trường này vẫn đang phụ thuộc vào nhập khẩu, sản xuất nội địa mới đạt khoảng 60% nhu cầu Urê, 100% nhu cầu phân lân nung chảy  và NPK, Kali... đều phải nhập khẩu.

Hóa chất bảo vệ thực vật mỗi năm tiêu thụ khoảng 50 nghìn tấn, tiềm năng tiêu thụ rất lớn, điều đáng mừng là các DN trong nước đã chiếm lĩnh tới 90% thị trường này. Mặc dù vậy nhưng các loại chất dùng cho gia công thuốc bảo vệ thực vật của VN vẫn chủ yếu là nhập khẩu. Các chuyên gia cho rằng về lâu về dài cần có cơ chế chính sách khuyến khích sản xuất, tiêu thụ thuốc bảo vệ thực vật.

Một lĩnh vực không thể thiếu khi nhắc tới công nghiệp phục vụ nông nghiệp đó là ngành điện. Theo số liệu từ Tập đoàn Điện lực VN (EVN) đến hết tháng 3/2009 có 97,74% số xã có điện và có 94,43% số hộ nông dân nông thôn có điện. Ngành điện đã hoàn thành tiếp nhận để bán lẻ trên 550 xã với gần 0,77 triệu hộ dân nông thôn. Tuy vậy, một số hộ dân ở vùng sâu, vùng xa vẫn chưa có điện.

Bên cạnh những ngành công nghiệp kể trên để phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn thì một lĩnh vực nữa cũng được coi là quan trọng không kém. Đó là những ngành tiểu thủ công nghiệp ở nông thôn, bao gồm một số ngành như: dệt may, da giày, chế biến nông sản thực phẩm, sản xuất vật liệu xây dựng, khai thác chế biến khoáng sản, tiểu thủ công nghiệp... cũng góp phần rất lớn vào sự phát triển khu vực nông thôn.

Có thể nói đối với khu vực nông thôn, các DN hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp có vai trò quan trọng trong việc thu hút lao động trong những lúc nông nhàn, giải quyết lao động phổ thông và từng bước nâng cao đời sống cho nông dân nông thôn. Chỉ đơn cử riêng lĩnh vực dệt may thu hút tới 50.000 lao động. Đấy là chưa kể tới hàng chục ngàn cơ sở nhỏ ở các vùng sâu, vùng xa, góp phần không nhỏ vào việc giảm làn sóng di dân tự do từ nông thôn ra thành thị. Tương tự, ngành da giày cũng góp phần giải quyết khoảng 18.000 lao động, đặc biệt đã thúc đẩy sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn, giảm tỷ trọng các hộ thuần nông, tăng tỷ trọng hộ vừa làm nông nghiệp, vừa làm công nghiệp và dịch vụ, tăng thu nhập cho các hộ nông dân.

   Các cơ sở  sản xuất tiểu thủ công nghiệp tuy có quy mô nhỏ, nhưng đã thu hút được một lượng lớn lao động nông thôn. Ngành thủ công nghiệp đã tạo việc làm cho khoảng 30% lực lượng lao động ở nông thôn... Ví dụ các làng nghề ở Bắc Ninh đã thu hút hàng năm khoảng 42.000 lao động thường xuyên và 10.000 lao động thời vu. Gốm Bát Tràng ngoài 2.430 lao động thường xuyên trong địa phương, còn giải quyết khoảng 6.000 lao động ở các khu vực lân cận đến làm thuê.

... DN vẫn "ngại" đầu tư !?

Mặc dù phát triển ngành công nghiệp phục vụ nông nghiệp, nông thôn tiềm năng là vậy, nhưng trên thực tế số lượng DN đầu tư vào lĩnh vực này có thể nói là vẫn còn ít, chưa tương xứng với những gì mà đáng lẽ nó phải có. Lý do đầu tiên phải kể đến đó là chính sách ưu đãi cho khu vực nông nghiệp nông thôn chưa nhiều...

Một chuyên gia nghiên cứu về chính sách và chiến lược phát triển nông thôn cho biết, khu vực nông nghiệp, nông thôn đang có nhu cầu đầu tư lớn nhưng số vốn đăng ký đầu tư vào nông nghiệp – nông thôn lại chiếm tỷ trọng nhỏ, cơ cấu kinh tế của khu vực nông thôn chuyển đổi rất chậm, phần lớn các DN đầu tư vừa và nhỏ, có mức vốn thấp, chủ yếu là các DN có mức vốn 2 triệu USD, thậm chí có mức vốn dưới 500.000 USD. Các DN đầu tư từ 5 triệu USD trở lên không nhiều, chiếm khoảng 18%.

Rất nhiều khó khăn, trở ngại được đưa ra lý giải cho việc các DN không mặn mà với khu vực còn nhiều tiềm năng này. Ngay Bộ trưởng Bộ NN - PTNT Cao Đức Phát khi nhận định về việc đầu tư vào khu vực nông thôn cũng cho rằng, đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn có nhiều rủi ro như thiên tại dịch bệnh. Bên cạnh đó nông dân, DN khu vực nông nghiệp rất khó tiếp cận với nguồn vốn vay ngân hàng, gặp nhiều khó khăn do các thủ tục hành chính...

 Nhiều chuyên gia, nhà nghiên cứu kinh tế cho rằng, hệ thống cơ sở hạ tầng ở khu vực nông nghiệp – nông thôn như giao thông, điện nước, viễn thông còn là trở ngại lớn cho việc thu hút nguồn vốn đầu tư của các DN, trong và ngoài nước.

Thu hút đầu tư - Giải bài toán về vốn, đất đai...

Giám đốc một DN chế biến nông sản XK chia sẻ với DĐDN: Đặc thù của kinh doanh ở nông thôn là gặp nhiều rủi ro, phụ thuộc vào điều kiện tự nhiên, địa bàn rộng và xa, cơ sở hạ tầng yếu  kém, thu hồi vốn chậm, lợi nhuận thấp... Đây chính là những nguyên nhân khiến các DN không "mặn" lắm với việc đầu tư về nông thôn. Do vậy mà trong khi các nhà đầu tư trong và ngoài nước đầu tư vào các  ngành công nghiệp và dịch vụ thì Nhà nước cần có chính sách ưu đãi hơn nữa đối với đầu tư cho nông thôn, nhất là lĩnh vực chế biến nông, lâm sản.

Vị giám đốc này cho rằng, ưu đãi hàng đầu đối với DN là tín dụng vì hầu hết các DN ở khu vực nông thôn đều rất thiếu vốn, tiếp đến là chính sách hỗ trợ lãi suất. Ngân hàng thương mại sẽ được rót tiền từ ngân sách nhà nước để hỗ trợ các dự án này. Riêng về thuế, các DN cần được nhận mức thuế ưu đãi cao nhất, mức miễn giảm cũng cao nhất... Cùng quan điểm này, đề án mà Bộ Công Thương đưa ra cũng đề nghị nhiều ưu đãi về tài chính. Theo đề án này, muốn "kéo" DN, nhà đầu tư về khu vực nông thôn, Nhà nước cần có chính sách ưu đãi cụ thể, chẳng hạn: bảo lãnh cho vay đến 80% tổng số vốn đầu tư vào các dự án đổi mới công nghệ, phát triển nguồn nguyên liệu cho công nghiệp và chế biến nông, lâm sản thực phẩm, dệt may, da giày... Đặc biệt, ở vùng sâu, vùng xa có thể hỗ trợ lãi suất cho vay ưu đãi giảm từ 1,5-2%/năm trong vòng 3 năm đầu.

Băn khoăn của vị giám đốc DN chế biến nông sản được nhiều người ủng hộ. Đa số các ý kiến đều cho rằng, các DN đầu tư vào khu vực nông thôn, trong đó có chế biến nông, lâm sản cần được ưu tiên vay vốn từ các nguồn tín dụng ưu đãi của Nhà nước. Bên cạnh đó, các hộ nông dân  và các DN chế biến nông, lâm sản được vay vốn từ các chương trình hỗ trợ phát triển cây trồng, vật nuôi, gây rừng và trồng rừng từ các nguồn ưu đãi khác để sản xuất nguyên liệu, kể cả trường hợp bị thiên tai, dịch bệnh... các hộ nông dân được vay vốn với lãi suất ưu đãi để khôi phục vùng nguyên liệu. Nhà nước cần hỗ trợ 70% chi phí quảng cáo sản phẩm hoặc tham gia hội chợ triển lãm trong 6 năm đầu, 5 năm tiếp theo có thể hỗ trợ 40% kinh phí. Ngoài ra, một số lĩnh vực khác như chính sách về lao động, phát triển nguồn nguyên liệu, hỗ trợ giới thiệu sản phẩm, quản lý, khoa học công nghệ... cũng được ưu đãi.

Thiết nghĩ, hiện nay khu vực nông nghiệp, nông thôn vẫn còn những tồn tại, hạn chế về cơ sở hạ tầng... Đấy là chưa kể đến những hạn chế về mặt thủ tục hành chính làm cho việc thực thi các chính sách không được như mong muốn. Vì vậy, có thể thấy đề án mà Bộ Công Thương đưa ra trong bối cảnh hiện nay rất hợp lý, đặc biệt là những ưu đãi để DN tự tin khi đầu tư vào khu vực khó khăn này. Và chắc chắn rằng, chỉ khi nào chính sách hợp lý, quy trình triển khai chính sách đồng bộ và thông thoáng, cộng với lòng người đồng thuận thì hiệu quả của chính sách mới đạt được mức tối ưu.

(Theo Quốc Anh // Diễn đàn doanh nghiệp)