Mở rộng cơ chế giải quyết tranh chấp cho DN

Sẽ có hiệu lực từ ngày 1/1/2011, Luật Trọng tài thương mại có nhiều điểm rất tiến bộ so với Pháp lệnh Trọng tài năm 2003. Trong đó, thẩm quyền của trọng tài được mở rộng hơn, tạo điều kiện cho nhiều đối tượng sử dụng hình thức trọng tài trong giải quyết tranh chấp. Quy định về thỏa thuận trọng tài cũng được mở rộng hơn, tạo thuận lợi hơn cho các bên khi muốn trọng tài để giải quyết tranh chấp.

Ngoài ra, Luật Trọng tài thương mại 2010 cũng quy định đầy đủ hơn về vai trò của tòa án trong quan hệ với trọng tài. Chẳng hạn, tòa án sẽ hỗ trợ trọng tài thu thập chứng cứ, sử dụng biện pháp cưỡng chế nhân chứng tới theo yêu cầu của Hội đồng Trọng tài… Luật đã mở rộng quyền của Hội đồng Trọng tài, khi cho phép Hội đồng có quyền ra lệnh áp dụng một số biện pháp khẩn cấp tạm thời để xử lý vụ việc nhanh hơn trước.

Cụ thể, thẩm quyền của trọng tài đã được mở rộng thế nào?

Pháp lệnh Trọng tài thương mại trước đây quy định, tổ chức kinh doanh và cá nhân kinh doanh mới được sử dụng trọng tài để giải quyết tranh chấp. Nhưng thực tiễn hiện nay chỉ ra rằng, quy định đó không còn phù hợp, bởi nhiều chủ thể khác cũng có nhu cầu sử dụng hình thức giải quyết tranh chấp này.

Chẳng hạn, nhiều dự án xây dựng có sự tham gia của đối tác nước ngoài và ban quản lý dự án do các bộ, ngành lập ra. Trong khi đối tác yêu cầu phải sử dụng trọng tài để giải quyết tranh chấp, thì quy định cũ của Việt Nam lại không cho phép thực hiện điều này. Hay như mối quan hệ giữa các công ty bảo hiểm với cá nhân được bảo hiểm, giữa bệnh viện với bệnh nhân, các công ty luật cung cấp dịch vụ tư vấn với khách hàng… nếu theo quy định cũ thì không được sử dụng trọng tài thương mại để giải quyết tranh chấp.

Luật Trọng tài thương mại cho phép một bên có hoạt động thương mại có thể sử dụng công cụ này; nếu không phải hoạt động thương mại, nhưng được luật chuyên ngành cho phép, thì cũng được sử dụng trọng tài để giải quyết tranh chấp… Như vậy, đối tượng sử dụng hình thức trọng tài được mở rộng nhiều hơn và do đó, thẩm quyền của trọng tài cũng được nâng cao.

Những điểm mới nói trên sẽ tác động tới các doanh nghiệp như thế nào trong giải quyết tranh chấp bằng trọng tài, thưa ông?

Các vụ việc sẽ được giải quyết nhanh hơn, hiệu lực của phán quyết trọng tài sẽ cao hơn, do khả năng bị hủy bỏ của tòa án là thấp hơn (vì tránh được những sai sót về mặt hình thức văn bản trong quá trình tố tụng chẳng hạn). Đối tượng sử dụng trọng tài nhiều hơn, giúp giảm nhẹ gánh nặng xét xử của tòa án, doanh nghiệp tiết kiệm chi phí và thời gian khi sử dụng trọng tài giải quyết tranh chấp. Đặc biệt, trong quá trình hội nhập kinh tế như hiện nay, các doanh nghiệp Việt Nam có nhiều đối tác là doanh nghiệp nước ngoài. Luật Trọng tài thương mại đã mở ra hướng giải quyết các vụ tranh chấp với trọng tài viên là người nước ngoài rất linh hoạt, nên các doanh nghiệp sẽ có lợi nhiều hơn.

Điều này có đồng nghĩa với việc các doanh nghiệp sẽ quan tâm hơn tới hình thức giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mại?

Mức độ tăng đột biến là không thể, do nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Trong đó, trình độ của đội ngũ trọng tài, các trung tâm trọng tài cần có thời gian để được nâng cao hơn. Bản thân doanh nghiệp cũng cần có thời gian để thay đổi nhận thức, để ngay từ lúc chuẩn bị ký hợp đồng đã phải tính tới những rủi ro và cơ chế giải quyết tranh chấp. Theo thông lệ quốc tế, các doanh nghiệp thường sử dụng trọng tài thương mại để giải quyết tranh chấp. Điều này chắc chắn sẽ được các doanh nghiệp Việt Nam tiếp nhận, nhưng không phải một sớm một chiều.