Theo nguồn tin Thương vụ Việt nam tại Ma-rốc, việc chậm thanh toán là một trong những khó khăn chính mà các doanh nghiệp làm ăn tại Ma-rốc gặp phải. Nếu như thời hạn thanh toán được ghi từ 30 đến 60 ngày thì trên thực tế cần phải đợi từ 4 đến 6 tháng thậm chí lâu hơn trong một số trường hợp. Và dường như không một lĩnh vực kinh doanh nào không gặp phải tình trạng này.
Mặc dù vậy, các doanh nghiệp cũng có một số kỹ thuật để phòng ngừa những khó khăn nói trên. Nếu được tư vấn tốt, ngay từ giai đoạn đàm phán, họ sẽ chú ý tới một số kỹ thuật soạn thảo hợp đồng và lựa chọn phương thức thanh toán phù hợp. Khi những khó khăn này xuất hiện, doanh nghiệp có thể lựa chọn giải pháp bằng cách thu hồi nợ qua con đường tự dàn xếp ổn thoả hoặc nhờ đến Toà án.
a) Các biện pháp phòng ngừa việc không thanh toán:
Đàm phán hợp đồng là giai đoạn cơ bản trong đó một số yếu tố có thể dự báo cho phép hạn chế các rủi ro không thanh toán và chuẩn bị sẵn sàng trong trường hợp tranh chấp xảy ra. Các biện pháp sau đây có thể giúp doanh nghiệp phòng ngừa rủi ro không thanh toán:
- Sử dụng dịch vụ tư vấn:
Các doanh nghiệp nên tìm hiểu thông tin về khách hàng của mình trước khi bắt đầu một thương vụ. Phần lớn các ngân hàng cũng như các công ty tư vấn như Recours SA (với sự tham gia của Coface) và Acmar (có sự tham gia của hãng Euler Hermes) cung cấp dịch vụ này. Tương tự đối với trường hợp bảo hiểm tín dụng.
- Kỹ thuật soạn thảo hợp đồng:
Việc phòng ngừa hiện tượng không trả tiền bắt đầu bằng việc soạn thảo một văn bản rõ ràng (hợp đồng, hoá đơn...) nhằm hạn chế mọi nguy cơ tranh chấp sau này. Đặc biệt các bên có thể nhắc lại những điều kiện chung về bán hàng đằng sau hoá đơn, nêu chi tiết những yếu tố giá, dự kiến các thời hạn thanh toán và xác định những hậu quả nếu vượt quá thời hạn này. Chủ nợ cũng phải chú ý đến việc đàm phán một số điều khoản giúp thu hồi tài sản trong trường hợp không thanh toán (điều khoản ngoại trừ quyền sở hữu) và dự kiến một số điều khoản cho phép gây sức ép đối với con nợ bằng cách đưa ra hình phạt trong trường hợp chậm thanh toán (điều khoản hình sự) và một số đảm bảo khác (bảo lãnh, thế chấp...).
- Lựa chọn phương tiện và kỹ thuật thanh toán:
Một việc nữa cũng rất quan trọng trong giai đoạn này là lựa chọn một phương tiện thanh toán thích hợp: thanh toán bằng tiền mặt (giới hạn ở mức 10 000 DH giữa các thương gia, 1 USD = 8,5 DH), chuyển khoản Swift, thương phiếu (hối phiếu, lệnh phiếu), thậm chí sử dụng một số kỹ thuật thanh toán phức tạp hơn với sự tham gia của một hoặc nhiều ngân hàng.
Trong trường hợp đó, ngân hàng của chủ nợ sẽ chỉ trao chứng từ liên quan đến hàng hoá sau khi bên nợ đã thanh toán (kỹ thuật trao bộ chứng từ). Ngoài ra, cần có thêm một ngân hàng cam kết chịu rủi ro thương mại đứng ra đảm bảo trong trường hợp mất hàng, không thanh toán, vv... Đây là trường hợp sử dụng tín dụng thư.
Cũng cần chú ý nếu đồng điham không có khả năng chuyển đổi thì việc nhập khẩu sẽ được hưởng chế độ chuyển đổi tiền đối với các hoạt động giao dịch thông thường. Như vậy, việc nhập khẩu sẽ được miễn giấy phép của Cơ quan Hối đoái. Cũng được phép chuyển đổi những khoản tiền đặt cọc chiếm tới 40% giá trị FOB trang thiết bị nhập khẩu và thanh toán trước một số hàng nhập khẩu (linh kiện thay thế, sản phẩm tiêu dùng, hàng mẫu...) có tỷ lệ tài chính đối chiếu bằng ngoại tệ trị giá 20 000 DH.
Ngoài những trường hợp đặc biệt trên, việc thanh toán chỉ có thể thực hiện sau khi hàng thực tế đã vào lãnh thổ Ma-rốc hoặc ngay khi chứng minh việc gửi hàng đến một địa điểm trực tiếp và duy nhất của Ma-rốc thông qua một chứng từ vận tải (vận đơn đường biển, đường bộ, đường không...).
Những hình thức bảo vệ này phải được xem xét theo từng trường hợp có tính đến những đặc thù của khách hàng, giai đoạn quan hệ thương mại và tổng số tiền giao dịch. Những kỹ thuật hợp đồng và ngân hàng này sẽ là một trong những yếu tố để đàm phán thương mại. Việc bảo vệ các bên chỉ có thể thực hiện với việc thực hiện thêm một số thủ tục và trả chi phí phụ.
Đối với những khoản tiền cao hơn, cơ cấu chi phí của phương thức tín dụng thư và giao bộ chứng từ (kết hợp giá tối thiểu và tỷ lệ % tổng số tiền) có thể làm cho các kỹ thuật này trở nên tốn kém (ví dụ đối với một tín dụng thư thời hạn 3 tháng với tổng số tiền 10 000 DH, chi phí mất khoảng 1000 DH; khoảng 500 DH đối với phương thức giao bộ chứng từ; 300 DH đối với nghiệp vụ Swift và từ 50 đến 100 DH đối với việc giao séc hoặc thương phiếu). Do vậy, tín dụng thư có thể phục vụ các trao đổi thương mại liên quan đến những số tiền lớn hoặc khi chủ nợ có những lý do chính đáng về rủi ro không thanh toán.
Trong giai đoạn đàm phán và nhất là khi đây là những thời điểm đầu tiên trong quan hệ thương mại, nhà cung cấp có thể đánh giá việc đòi hỏi những bảo hộ như vậy sẽ làm cho cuộc đàm phán khó khăn hơn vì thể hiện sự không tin tưởng.
Trên thực tế, trở ngại có thể được dỡ bỏ bằng việc giao bộ chứng từ theo đơn hàng sau này và khi đó, một tín dụng thư được sử dụng như vậy sẽ vừa trở thành một kỹ thuật thanh toán, vừa trở thành một kỹ thuật tài trợ (khi dành một thời hạn thanh toán cho khách hàng) vừa là một phương tiện làm cho khách hàng trở nên trung thành.
b) Một số phương tiện thanh toán tại Ma-rốc thường gặp các rủi ro không trả tiền:
Liên quan thương phiếu, cần luôn nhớ rằng ở Ma-rốc, thương phiếu có tỷ lệ bị bác bỏ là 1/5, còn về séc, từ khi Bộ luật thương mại có hiệu lực năm 1997, đã có 2,1 triệu sự cố về thanh toán (trên tổng số 21 triệu tờ séc chuyển qua phòng bồi thường, tức là chiếm 7% tổng số trong khi ở Pháp tỷ lệ này là 0,2%).
Số lượng các sự cố về thanh toán séc ngày càng thấp hơn thanh toán bằng thương phiếu. Nguyên nhân một phần có thể là do tính chất bắt buộc của luật pháp liên quan đến séc (phát hành một tờ séc với dụng ý xấu không có bảo chứng bị phạt tù từ 1 đén 5 năm và phạt tiền từ 500 đến 5000 DH).
Mặt khác, các khoản nợ không cao là các khoản nợ dễ bị con nợ “quên” nhất vì trị giá thấp và đôi khi do khoảng cách xa dễ làm nản lòng các chủ nợ nếu muốn đòi. Liên quan đến séc, những khoản nợ với số tiền thấp cũng có thể gây ra những khó khăn. Tổng số tiền trung bình của séc gặp sự cố về thanh toán là 16 900 DH. 52% số séc này liên quan đến những khoản tiền từ 1000 đến 10000 DH. Do vậy, doanh nghiệp cần phải chú ý đến những khoản nợ nằm trong biên độ này.
c) Quản lý tình trạng không trả tiền:
Thu hồi nợ bằng biện pháp dàn xếp:
Khoản tiền phải trả cho các văn phòng thu hồi nợ trong trường hợp thành công lên tới 5-10% tổng số nợ thu hồi.
Khi xuất hiện tình trạng chậm trả nợ, chủ nợ cần thúc nợ. Chủ nợ có thể có một cơ chế giải quyết nội bộ hoặc quyết định đưa ra ngoài bằng cách trong giai đoạn đầu cần có sự hỗ trợ của thương vụ hoặc một văn phòng tư vấn chuyên nghiệp. Các nhà chuyên nghiệp về thu hồi nợ đã xác định có ba loại con nợ:
- Những con nợ có dụng ý xấu: Đối với trường hợp này, cần có sự điều tra thực sự cũng như thu thập đầy đủ thông tin giúp cho việc gây sức ép. Tuy nhiên cách giải quyết tốt nhất là sử dụng toà án.
- Những chủ nợ là nạn nhân những khó khăn tài chính tạm thời. Với họ, về phương diện tài chính cần phải xác định một sổ kỳ hạn để thanh toán khoản nợ.
- Trong trường hợp thứ ba, vấn đề người nợ mang tính chất thương mại (sự không hài lòng của khách hàng, hiểu nhầm về các điều kiện hợp đồng vv...). Do vậy, trong trường hợp này, điều quan trọng là phải phát hiện ra nguyên nhân dẫn đến nợ để giúp các đối tác thương mại tiếp tục giao dịch.
Việc thu hồi nợ bằng con đường dàn xếp ổn thoả đem lại hiệu quả lớn hơn khi khoản nợ còn mới (dưới 6 tháng). Những nhà chuyên nghiệp trong lĩnh vực này nhận thấy rằng qua năm đầu tiên, cơ hội thu hồi toàn bộ số nợ giảm dần. Chi phí thu hồi bằng con đường hoà dàn xếp giao động từ 5 đến 10% tổng số nợ thu hồi.
Thu hồi nợ bằng con đường thông qua Toà án:
Chi phí cho việc kiện ra Toà bao gồm án phí và tiền trả cho luật sư cho dù thắng hay thua kiện.
Cuối cùng, chủ nợ có thể quyết định kiện ra Toà nhằm thu hồi nợ. Tính hiệu quả của biện pháp này phụ thuộc vào việc chuẩn bị tốt hợp đồng và những chứng từ thương mại có chất lượng bởi vì trong trường hợp này, chủ nợ sẽ phải xuất trình bản gốc của các đơn đặt hàng, hoá đơn, vận đơn, thư trao đổi giữa các bên... để chứng minh sự tồn tại của khoản nợ và tổng số nợ.
Nhiều thủ tục có thể được xem xét:
- Thủ tục ra lệnh trả tiền có thể được xem xét đối với khoản nợ trên 1000 DH căn cứ vào một chứng từ hoặc một lời hứa đã được thừa nhận. Thủ tục này được đưa ra trước chánh án Toà thương mại. Nếu đơn này được chứng minh, chánh án sẽ ra lệnh chấp nhận đơn và buộc chủ nợ phải thanh toán đồng thời chịu các chi phí. Trong trường hợp ngược lại, chánh án sẽ bác bỏ đơn trên bằng một quyết định nêu rõ lý do và gửi nguyên đơn ra một Toà án khác theo hình thức xét xử của luật thông thường.
- Đơn xin xét xử tạm có thể trình lên chánh án Toà thương mại tuỳ theo mức độ khẩn cấp để giải quyết các khó khăn liên quan đến việc thi hành một bản án hoặc một văn bản phải chấp hành hoặc để ra lệnh tạm giữ hoặc tất cả các biện pháp bảo lưu dù tranh chấp có được đưa ra trước thẩm phán hay không.
- Đơn có thể gửi đến Toà thương mại theo hình thức luật thông thường để thực thi các điều khoản của hợp đồng.
Để tăng cường cơ hội thành công trong việc thu hồi nợ và ngăn chặn chủ nợ dàn xếp việc không có khả năng chi trả, cũng nên tiến hành thủ tục tịch biên tài sản là đồ gỗ và nhà cửa hoặc sản nghiệp và/hoặc tịch biên số tiền và thương phiếu của chủ nợ do bên thứ ba nắm giữ (chẳng hạn tài khoản ngân hàng).
Khoảng 60% trường hợp, chủ nợ thu hồi được nợ và cần phải mất từ 6 đến 8 tháng để xét xử sơ thẩm. Chi phí thu hồi nợ bao gồm phí Toà án và tiền thù lao của luật sư mà không nhất thiết phải đưa đến kết quả trong khi đối với các văn phòng chuyên đòi nợ, chủ nợ chỉ phải trả tiền trong trường hợp thành công.
d) Một số chứng từ thanh toán cần lưu ý :
Các trường hợp không trả chủ yếu rơi vào:
- Thương phiếu
- Séc
- Nợ không cao
- Những khoản nợ do chủ nợ ở xa về mặt địa lý .
Việc chuyển khoản quốc tế:
- Thủ tục linh hoạt và không đắt
- Đáng tin cậy khi thực hiện qua mạng lưới quốc tế SWIFT
- Hoạt động giao dịch được thực hiện tuỳ theo nhà nhập khẩu và không hề an toàn đối với nhà xuất khẩu
Séc:
- Ít được sử dụng
- Quy trình thanh toán séc chậm
- Rủi ro không thanh toán, đánh rơi hoặc mất trộm sec .
Thương phiếu:
- Ít được sử dụng
- Thường được sử dụng làm phương tiện thanh toán trong phương thức giao bộ chứng từ hoặc tín dụng thư
- Cho phép đưa ra những thời hạn thanh toán lâu
- Là bằng chứng thừa nhận nợ gắn liền với giao dịch thương mại
- Rủi ro không thanh toán đúng hạn
- Nguy cơ đánh mất, mất trộm, làm giả
- Quá trình thanh toán chậm
Giao bộ chứng từ:
- Thường xuyên được sử dụng
- Linh hoạt hơn và chi phi ít hơn tín dụng thư
- Nguy cơ không bốc hàng khi hàng đến
- Các ngân hàng liên quan chỉ cần một giấy uỷ quyền là giao bộ chứng từ để được thanh toán ngay, chấp nhận một thương phiếu hoặc chấp nhận một thương phiếu và bảo lãnh ngân hàng.
Tín dụng thư:
- Thường được các đối tác không quen biết sử dụng và bằng phương tiện này gây sức ép vấn đề rủi ro lên các ngân hàng có liên quan.
- Đây là kỹ thuật thanh toán an toàn nhất cho các bên
- Mặt trái của phương thức này chủ yếu là vấn đề chi phí ngân hàng
e) Những địa chỉ liên hệ hữu ích:
1. Ngân hàng Bank Al-Maghrib (Ngân hàng Trung ương)
Thương vụ Việt Nam giới thiệu về các rào cản thương mại và rào cản kỹ thuật với hàng hoá nhập khẩu vào thị trường Ma-rốc.
Theo Thương vụ Việt nam tại Ma-rốc, Ma-rốc là một trong những nước có ngành công nghiệp dệt may giữ vai trò hàng đầu.
Theo Thương vụ Việt Nam tại Ma-rốc, Ma-rốc là nước nhập khẩu đứng đầu thế giới về chè xanh với lượng tiêu thụ mỗi năm 30.000 tấn. Dự kiến đến năm 2010, Maroc sẽ nhập khẩu 57.100 tấn, tăng 4,5% mỗi năm.
Ma-rốc đã có những tiến bộ đáng kể trong lĩnh vực mở cửa thương mại. Về mặt hải quan, điều này được thể hiện nhiều nhất qua việc gia nhập Tổ chức Hải quan thế giới (1968), rồi các công ước quan trọng nhất do Tổ chức này soạn thảo (Công ước về hệ thống hài hoà hoá thuế quan, Công ước Kyoto về đơn giản hoá và hài hoà các chế độ hải quan, Công ước về tạm nhập, vv). Việc mở cửa của Ma-rốc còn được thể hiện thông qua việc gia nhập GATT (1987), rồi WTO (1994) cũng như bằng việc thông qua luật ngoại thương (1989) về trao quyền tự do xuất nhập khẩu. Cuối cùng, nước này cũng ký kết nhiều hiệp định tự do mậu dịch trong đó có Hiệp định hợp tác với Liên minh châu Âu.
Theo nguồn tin Thương vụ Việt Nam tại Ma-rốc, đồng diham của Ma-rốc không thể mang ra khỏi đất nước cũng không tự do chuyển đổi được. Tuy nhiên, Ma-rốc áp dụng khả năng chuyển đổi tiền trong các hoạt động thông thường.
Kể từ khi giành độc lập năm 1957, Marốc đã chú trọng triển khai những dự án đầu tư quan trọng nhằm phát triển và trang bị cho đất nước những cơ sở hạ tầng công nghiệp cơ bản. Cho đến nay lĩnh vực công nghiệp chiếm gần 28% GDP của Maroc. Đã từ lâu, các ngành công nghiệp chế biến nông sản, dệt may và da thuộc giữ vai trò chủ đạo trong nền kinh tế.
Theo nguồn tin Thương vụ Việt Nam tại Ma-rốc, việc giảm thuế quan đối với mặt hàng bìa các-tông sẽ mở đầu cho một loạt việc cắt giảm thuế khác. Mục tiêu không gì khác ngoài việc đấu tranh chống buôn lậu trên thị trường trong nước mà liên quan chủ yếu đến vấn đề giá cả.
Theo nguồn tin Thương vụ Việt Nam tại Ma-rốc, hệ thống thuế ở Ma-rốc bao gồm các loại thuế trực tiếp và gián tiếp. Thuế Gián tiếp đưa ra nguồn doanh thu thuế cao hơn thuế trực tiếp.
Các doanh nghiệp nước ngoài muốn kinh doanh hoặc xuất khẩu thành công trên thị trường Ma-rốc thường phải có văn phòng đại diện hoặc sử dụng các đại lý, các nhà phân phối bản địa. Các đại lý và các nhà phân phối địa phương thường giúp đỡ DN nước ngoài rất nhiều nhờ kiến thức ngôn ngữ (tiếng A-rập) và hiểu biết về tập quán kinh doanh tại Ma-rốc.
Theo nguồn tin Thương vụ Việt nam tại Ma-rốc, việc chậm thanh toán là một trong những khó khăn chính mà các doanh nghiệp làm ăn tại Ma-rốc gặp phải. Nếu như thời hạn thanh toán được ghi từ 30 đến 60 ngày thì trên thực tế cần phải đợi từ 4 đến 6 tháng thậm chí lâu hơn trong một số trường hợp. Và dường như không một lĩnh vực kinh doanh nào không gặp phải tình trạng này.
Theo nguồn tin Thương vụ Việt Nam tại Ma-rốc, Ma-rốc đã có những tiến bộ đáng kể trong lĩnh vực mở cửa thương mại, với hàng loạt công ước và hiệp định tự do thương mại được ký kết.
Theo nguồn tin Thương vụ Việt nam tại Ma-rốc, trong những năm qua, hoạt động nhượng quyền thương hiệu tại Ma-rốc phát triển rất mạnh với tốc độ 15 nhãn hiệu mới mỗi năm liên quan đến nhiều lĩnh vực.
Theo nguồn tin Thương vụ tại Việt Nam, tại thị trường Ma-rốc hiện nay cà phê hoà tan đang ngày càng thắng thế trước cà phê rang xay. Sự thay đổi này buộc các doanh nghiệp phải đa dạng hoá chủng loại để đáp ứng nhu cầu thị trường.