Xuất khẩu gạo năm 2011: Linh hoạt trong điều kiện cạnh tranh

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Diễn biến thời tiết, thiên tai phức tạp trên toàn cầu đe dọa đến an ninh lương thực của nhiều quốc gia là một trong những yếu tố chính tác động đến thị trường và giá gạo xuất khẩu trong những tháng đầu năm 2011.

Với một quốc gia xuất khẩu gạo như Việt Nam, đây có thể xem là một cơ hội để thúc đẩy sản xuất, tăng giá trị xuất khẩu. Tăng thêm 1 triệu tấn lúa, với mục tiêu hoàn thành xuất khẩu 6 triệu tấn gạo là mục tiêu không quá xa vời nhưng bảo đảm an ninh lương thực vẫn là vấn đề cần được đặt ra.

Thị trường xuất khẩu: nhiều diễn biến bất ngờ

Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), tình hình thị trường lúa gạo từ nửa cuối năm 2010 có nhiều diễn biến bất ngờ. Ví như Indonesia liên tiếp trong 2 năm (2008-2009) không nhập khẩu gạo, nhưng đến năm 2010 lại nhập đến 1,5 triệu tấn gạo của Việt Nam; Bangladesh trong năm 2010 nhập tổng cộng 400.000 tấn gạo, vượt ngoài dự toán. Năm 2011, hai thị trường này dự kiến có thể sẽ nhập khoảng 700.000 tấn gạo của Việt Nam. Bên cạnh đó, một số thị trường truyền thống như Philippines cũng có nhiều thay đổi về chính sách lương thực nên nhu cầu cũng thay đổi.

Bốc xếp gạo xuất khẩu. Ảnh: TTXVN

Theo thống kê của VFA, tính đến đầu tháng 2-2011, lượng gạo các doanh nghiệp (DN) Việt Nam đã ký hợp đồng xuất khẩu là hơn 1,5 triệu tấn, tăng 15,7% so với cùng kỳ năm trước. Số lượng hợp đồng đăng ký trong tháng 1-2011 ở mức cao, chủ yếu là 2 hợp đồng tập trung với Malaysia và Indonesia (hơn 300.000 tấn). Xuất khẩu gạo tháng 1 của cả nước đạt hơn 485.000 tấn, cao hơn dự kiến là 350.000 - 400.000 tấn và là tháng đầu năm có số lượng giao hàng cao nhất từ trước đến nay. Về trị giá cũng đạt ở mức cao do giá xuất khẩu bình quân tăng nhiều. Tháng 2, lượng gạo xuất khẩu tiếp tục tăng do nguồn cung dồi dào, các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đã bắt đầu thu hoạch lúa đông xuân sớm. VFA dự kiến xuất khẩu gạo quý I sẽ đạt 1,6 triệu tấn; quý II có thể xuất 2,24 triệu tấn.

Theo đánh giá của VFA, năm 2011 tiềm năng xuất khẩu gạo khá lớn. Tuy nhiên, việc ký những hợp đồng lớn vẫn phải thận trọng, cân nhắc, theo dõi sát vì thị trường vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro, biến động. Để chuẩn bị cho đợt thu hoạch lúa đông xuân ở ĐBSCL sẽ rộ vào tháng 3, tháng 4 tới, VFA đã kiến nghị Chính phủ cho phép mua tạm trữ 1 triệu tấn gạo vụ đông xuân, thời gian thực hiện từ ngày 1-3 và kết thúc vào ngày 15-4. Dự kiến, lượng gạo mua tạm trữ sẽ được VFA phân bổ cho 65 DN, tăng hơn 10 DN so với năm 2010 nhằm mở rộng địa bàn mua và giá mua là theo giá thị trường. Tại ĐBSCL hiện lúa đông xuân đầu vụ đang được giá. Những ngày này, giá lúa dao động trong khoảng 5.500-6.000 đồng/kg, trong khi qua khảo sát, giá thành sản xuất từ 3.000-3.200 đồng/kg, bảo đảm mức lợi nhuận cho nông dân khoảng 40%.

Bảo đảm an ninh lương thực

Nhu cầu thị trường lớn, xuất khẩu đang được giá, tuy nhiên VFA dự báo trong năm nay các nhà xuất khẩu gạo Việt Nam sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức lớn từ việc mở cửa thị trường xuất khẩu gạo. Nếu như trước đây, các DN nước ngoài phải liên doanh, liên kết với DN trong nước trong thu mua, xuất khẩu lúa gạo, thì từ năm 2011 với việc tuân thủ cam kết WTO về mở cửa thị trường lúa gạo, DN nước ngoài có thể trực tiếp tham gia vào thị trường lúa gạo Việt Nam. Thị trường thu mua, xuất khẩu lúa gạo của các DN trong nước vốn đã nhiều cạnh tranh, nay lại phải đối phó với sự cạnh tranh của các DN nước ngoài.

Xét về năng lực thị trường, vốn, phần lớn DN nhỏ của Việt Nam sẽ phải chấp nhận thua thiệt so với các DN nước ngoài. Trong khi đó, với hơn 260 DN tham gia xuất khẩu trên thị trường lúa gạo Việt Nam hiện nay chỉ có hơn 30 DN là những nhà xuất khẩu chuyên nghiệp, còn lại là những công ty kinh doanh thời vụ, nhỏ lẻ. Một khó khăn khác mà các DN gạo đối diện là tình trạng thiếu vốn. Để đối phó với làn sóng cạnh tranh này, VFA cho rằng giải pháp cơ bản là các DN cần thiết lập, xây dựng vùng nguyên liệu, tạo sự gắn bó mật thiết với nông dân, tạo thành những chuỗi giá trị bền vững trong sản xuất và xuất khẩu lúa gạo. Đây cũng là mô hình nhiều DN xuất khẩu đang xây dựng, trong đó vụ đông xuân 2010-2011, Tổng công ty Lương thực miền Nam đã ký hợp đồng bao tiêu 10.000ha lúa của nông dân tại ĐBSCL.

Được biết, để tăng thêm 1 triệu tấn lúa trong năm nay vừa góp phần bảo đảm an ninh lương thực, vừa nâng cao thu nhập cho người nông dân, ngành nông nghiệp phát triển nông thôn đã chỉ đạo cụ thể việc triển khai tăng thêm diện tích gieo trồng vụ thu - đông ở ĐBSCL (10.000ha) nhằm tăng thêm 500.000 tấn lúa; tập trung thâm canh tăng năng suất 5-10%...

(Theo Quang Linh/HNMO)