Rắc rối xe hybrid

Cuối năm ngoái, Bộ Tài chính đã ra văn bản hỏi ý kiến các cơ quan liên quan và Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) về định nghĩa xe xanh, sạch để được hưởng ưu đãi thuế TTĐB với mức bằng 70% so với xe cùng chủng loại.

Khi đó, theo lý giải của Bộ Tài chính, thuật ngữ xe hybrid chỉ loại xe sử dụng kết hợp hai nguồn năng lượng, như xăng với điện (ô tô hybrid), hoặc với điện (xe đạp máy). Nhưng loại ô tô hybrid cũng được chia thành 3 loại. Loại hybrid thứ nhất, theo định nghĩa của Bộ Tài chính là xe chạy bằng xăng, năng lượng dư thừa được tích vào pin, hoặc ắc quy để chạy mô-tơ điện trong điều kiện nhất định như hỗ trợ tăng tốc, hỗ trợ lên dốc, lùi và chạy chậm. Loại thứ hai chạy bằng xăng kết hợp với pin, hoặc ắc -quy tích điện lấy từ điện lưới, hoặc chuyển hóa từ năng lượng mặt trời và sử dụng mô-tơ điện trong điều kiện như loại thứ nhất. Còn loại xe hybrid thứ ba là chạy hoàn toàn bằng điện do máy phát điện chạy xăng.

Vẫn theo Bộ Tài chính, trong số 3 loại nói trên, loại 1 và loại 3 thực chất đều là xe chạy bằng xăng, loại 2 trên thế giới chủ yếu xuất hiện dưới dạng xe mẫu với số lượng ít. Ngoài ra, việc xác định tỷ lệ xăng sử dụng theo tiêu chuẩn nhà sản xuất không quá 70% số năng lượng sử dụng so với loại xe chạy xăng tiết kiệm nhất có cùng chỗ ngồi, cùng dung tích xy lanh trên thị trường Việt Nam với loại thứ 2 là rất khó thực hiện.

Quan điểm của Bộ Tài chính khi đó cũng cho rằng, các loại xe chạy bằng động cơ xăng kết hợp sử dụng động cơ điện bằng năng lượng điện do chuyển hóa nhiên liệu xăng (như các loại xe Lexuz dòng hl, Prius, Camry hybrid, Honda Insight), hoặc xe sử dụng động cơ điện do máy phát điện chạy xăng là loại xe chạy hoàn toàn bằng xăng, không phải là xe “chạy bằng xăng kết hợp năng lượng điện”, nên không thuộc diện áp dụng mức thuế suất ưu đãi 70%.

Ở thời điểm đó, khi trao đổi với phóng viên Báo Đầu tư, đại diện nhiều công ty như Toyota Việt Nam, Ford Việt Nam hay Trường Hải đã bày tỏ sự bất ngờ về quan niệm xe hybrid mà Bộ Tài chính đưa ra. Hầu hết ý kiến đều cho rằng, khó có thể có một phân định rạch ròi tới mức độ chính xác là bao nhiêu phần trăm nhiên liệu sẽ được tiết kiệm như các cơ quan chức năng mong muốn, bởi cơ chế vận hành của động cơ xăng hay động cơ điện tại dòng xe hybrid còn tùy thuộc rất nhiều yếu tố khách quan như người lái, đường sá, cũng như việc duy trì tốc độ ổn định trên đường.

Nhà sản xuất bó tay

Theo các nhà sản xuất ô tô đang có mặt tại Việt Nam, có 3 công nghệ hybrid đang sử dụng hiện nay. Đó là công nghệ hybrid nối tiếp với mô-tơ điện điều khiển bánh xe, nhiệm vụ duy nhất của động cơ là phát điện. Trong công nghệ hybrid song song, động cơ là phần chính để điều khiển bánh xe, mô-tơ hỗ trợ cho việc tăng tốc, lên dốc. Còn với công nghệ hybrid nối tiếp/song song, thiết bị chia công suất liên tục cung cấp năng lượng từ động cơ, hoặc mô-tơ đến bánh xe. Loại này có thể chạy ở chế độ “chạy nhích” chỉ bằng năng lượng điện dự trữ trong ắc-quy.

Ông Akito Tachibana, Chủ tịch VAMA khi bày tỏ quan điểm của VAMA với Bộ Tài chính đã cho biết, nguyên tắc của các loại xe hybrid thông dụng hiện nay là tối ưu hóa năng lượng sử dụng tùy chế độ vận hành của xe. Cụ thể là tùy từng chế độ, động cơ điện sẽ hỗ trợ cho động cơ xăng, hoặc nạp năng lượng dư thừa vào pin/ắc-quy. Do đó, loại xe hybrid này đạt được tính kinh tế nhiên liệu hiệu quả hơn so với các xe thông thường, cũng như giảm thiểu lượng phát thải vào môi trường.

Theo VAMA, dòng xe hybrid đã được thừa nhận rộng rãi là dòng xe mang lại hiệu quả bảo vệ môi trường lớn và có tính thực tiễn cao, nên nhiều nước đã áp dụng các chính sách ưu đãi. Ở Pháp là giảm 50% thuế đăng ký cho xe hybrid, xe sử dụng xăng kết hợp với pin nhiên liệu, xe sử dụng khí gas hóa lỏng; ở Ireland, mua xe Prius được giảm 3.794 euro đăng ký xe; ở Hy lạp, được giảm 3.328 euro thuế đăng ký xe và 146 euro thuế đường bộ hàng năm; ở Thái Lan, xe hybrid chịu thuế nội địa 10-50% so với xe thông thường, còn xe sử dụng điện và pin nhiên liệu chịu thuế nội địa 10%; ở Malaysia, khi mua xe hybrid nguyên chiếc sẽ được miễn 100% thuế nhập khẩu và 50% thuế nội địa.

Tuy nhiên, đóng góp của VAMA dường như chưa đủ sức “lay động” cơ quan có nhiệm vụ thu thuế.

Tại Văn bản 7109/BTC-CST ngày 3/6/2010, hướng dẫn thu thuế TTĐB cho các cơ quan hải quan và thuế địa phương, Bộ Tài chính đã khẳng định rằng, để được hưởng thuế TTĐB ưu đãi quy định tại Điều 7 Luật Thuế TTĐB, xe chạy bằng nhiên liệu hỗn hợp xăng và nhiên liệu sinh học phải có tỷ lệ xăng pha trộn không quá 70% tổng số nhiên liệu sử dụng tính theo đơn vị thể tích.

Với xe chạy bằng xăng kết hợp năng lượng điện muốn được hưởng ưu đãi thuế, cũng phải có lượng xăng sử dụng không vượt quá 70% số xăng của loại xe chạy xăng có cùng số chỗ và dung tích xy lanh trên thị trường Việt Nam.

Với thực tế tại Việt Nam từ tháng 8 này mới bắt đầu sử dụng nhiên liệu sinh học E5, tức là pha thêm 5% ethanol vào xăng A92, tương đối đại trà, chắc không có doanh nghiệp nào nhập khẩu xe có động cơ chạy xăng E30, tức là pha thêm 30% ethanol vào xăng (vì làm gì có nhiên liệu để chạy). 

Còn với định nghĩa về xe hybrid dùng động cơ hỗn hợp xăng điện mà Bộ Tài chính đưa ra, xem ra các loại xe mà thế giới gọi là hybrid bấy lâu khó đáp ứng được tiêu chuẩn để nhận được ưu đãi giảm thuế TTĐB khi nhập khẩu vào Việt Nam.

Một chuyên gia ô tô cũng cho hay, nếu quan niệm xe xanh, sạch giống như các hãng trên thế giới, chắc chắn, phải sửa các quy định liên quan tại Luật Thuế TTĐB, cũng như nghị định hướng dẫn thi hành mới được ban hành năm 2009. Trong khi chưa có gì thay đổi thì người tiêu dùng Việt Nam cũng mất cơ hội trải nghiệm các công nghệ xanh, sạch mới nhất của công nghiệp ô tô, bởi dùng xe xanh không có ưu đãi gì so với xe thường.