Nhận diện để phát huy hiệu quả sản xuất

Thủy sản là nơi có nhiều người tích tụ ruộng đất sản xuất theo kiểu trang trại.

Tích tụ ruộng đất dù thừa nhận hay khôngvẫn đang “âm ỉ” diễn ra ở ĐBSCL, nhất là trong bối cảnh nền kinh tế thị trường ngày càng phát triển. Nhiều nhận định, hoạch định khá thận trọng với quá trình tích tụ ruộng đất. Song, có thể nói những người tích tụ ruộng đất thường siêng năng, tính toán giỏi, tổ chức áp dụng khoa học kỹ thuật tiến bộ để làm giàu.

* Tính toán giỏi

Huyện Thoại Sơn - An Giang có khoảng 38.000 ha đất trồng lúa và có khoảng 400 hộ có trên 10 ha đất sản xuất lúa. Nổi lên trong danh sách “những hộ tích tụ ruộng đất” của Thoại Sơn gắn liền với những “vết cày nặng nhọc” của anh Hai Ù (Nguyễn Hữu Đức, ấp Phú Hữu, xã Định Mỹ). Hơn 20 năm trước, Hai Đức 24 tuổi, đi làm mướn dành dụm được 2,5 chỉ vàng để mua 4 con bò dựng nghiệp. Lúc đầu, Hai Đức chỉ nghĩ: Mua bò để cày, xới trên chính 5 công đất nhà do ông già cho. Nhưng do thời thế, Hai Đức cặm cụi đi cày thuê, ai mướn bao nhiêu anh cũng cày “cái rụp”.

Thấy anh làm nhanh, kèm theo tướng tá lực điền, dân trong xóm đặt cho biệt danh Hai Ù - đúng cả nghĩa đen (to con) lẫn nghĩa bóng (ù một cái làm xong). Người trong xã thấy Hai Ù dắt bò cày mướn từ mờ sáng đến sẩm tối mà thương. Cày xới dành dụm được bao nhiêu, Hai Ù đều mua đất. Làm lúa 3 vụ/năm, Hai Ù chỉ tính đơn giản: Vụ Đông xuân chừa một nửa lúa ví ăn cả năm, số còn lại đầu tư làm lúa Hè thu, rồi Thu đông. Thu hoạch được bao nhiêu bán mua máy suốt rồi máy cày. Cứ dần như thế, từ 5 công đất của ông già để lại, đến nay đất của Hai Ù “nở nồi” ra 140 công (14 ha) với 6 mảnh nằm ở các xã khác nhau của huyện Thoại Sơn. Giờ Hai Ù có máy cày, máy suốt và gần chục máy bơm nước.

Con tôm sú ở ĐBSCL đang đối diện với nhiều rủi ro do thời tiết bất lợi, thủy lợi yếu kém, phát sinh dịch bệnh. Nhưng với Tám Sơn (Dương Thanh Sơn) - người ấp Phạm Kiệt, xã Khánh Bình, huyện Trần Văn Thời (Cà Mau) vẫn sống khỏe. Một thời, Tám Sơn lang thang thuê đất rừng đước nuôi tôm tự nhiên ở Năm Căn. Năm 2001, dành dụm được 2 chỉ vàng, vay mượn thêm một số, Tám Sơn mua lô đất trồng dừa nước ở Khánh Bình để khởi nghiệp bằng một đầm tôm 2.000 m2. Và 3 năm liên tiếp (2002-2004), Tám Sơn trúng đậm tôm sú. Với giá 110.000 đ/kg (tôm 30 con/ký), từng tấn tôm bán ra, Tám Sơn “thu về” bằng một, hai rồi ba đầm tôm. Cứ thế trong 3 năm liên tiếp, Tám Sơn đã tích tụ hơn 10 đầm tôm với diện tích 12 ha (8 ha mặt nước nuôi tôm). Đó cũng là lúc tên tuổi Tám Sơn nổi như “cồn” ở huyện Trần Văn Thời. Không chỉ ở xã, huyện mà lãnh đạo cấp tỉnh cũng chọn mô hình nuôi tôm sú của Tám Sơn làm điểm tham quan, trao đổi kinh nghiệm.

* Manh mún khó làm giàu

Ở ĐBSCL hiện có 60% thửa ruộng quy mô từ 0,1 - 0,5 ha nên khó áp dụng cơ giới hóa vào đồng ruộng. Theo ông Nguyễn Thành Công ở xã Phước Tân Hưng, huyện Châu Thành, tỉnh Long An, nông dân sản xuất 0,5 ha lúa rất khó thuê được máy gặt đập liên hợp dù phải đăng ký trước 30-40 ngày, còn những hộ sản xuất 5-7 ha lúa, dễ thuê máy thu hoạch lúa. Các thửa ruộng dưới 1 ha khó hưởng lợi dịch vụ cải tạo mặt bằng đồng ruộng bằng máy cày có gắn thiết bị định vị tia laser. Trung bình mỗi hộ ở ĐBSCL chỉ có 0,7 ha đất sản xuất lúa, khó đưa cơ giới vào đồng ruộng để giảm giá thành sản xuất. Mặt khác, chất lượng lúa gạo không đồng nhất, vì trên một cánh đồng sử dụng nhiều giống lúa khác nhau. “Tui nghĩ Nhà nước nên điều chỉnh mức hạn điền tối thiểu 3 ha, thay vì tối đa chỉ có 3 ha như hiện nay”, ông Nguyễn Thành Công đề xuất.

Thời gian qua, nông dân ĐBSCL thường chịu cảnh trúng mùa rớt giá hoặc không bán được sản phẩm. Nguyên nhân chính do mối liên kết “4 nhà” trong sản xuất và tiêu thụ lúa gạo chưa chặt, nhất là liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp chưa bền vững. Nếu mỗi hộ 1 ha đất, chỉ sản xuất được 10 tấn lúa hàng hóa/năm; trong khi mỗi doanh nghiệp cần thu mua đến cả 100.000 tấn lúa/năm. Doanh nghiệp không thể ký hợp đồng, tổ chức thực hiện hợp đồng thu mua lúa trực tiếp của 10.000 nông hộ/năm nên đành mua lúa, gạo của thương lái. Tiến sĩ Lê Văn Bảnh, Viện trưởng Viện Lúa ĐBSCL đề xuất: “Trong khi chờ Chính phủ xem xét điều chỉnh chính sách hạn điền, các địa phương nên vận động nông dân hợp tác sản xuất theo các mô hình hợp tác xã, các câu lạc bộ... để mở rộng quy mô diện tích đất sản xuất”.

* Nhận diện để tìm giải pháp

Nói đến tích tụ ruộng đất không thể bỏ qua vai trò của kinh tế trang trại hiện nay đang phát triển khá mạnh ở ĐBSCL. Trong đó, các tỉnh ven biển chiếm ưu thế về kinh tế trang trại. Nổi lên là Kiên Giang hơn 7.500 trang trại. Quy mô trung bình mỗi trang trại gần 5 ha. Trong đó có 5.000 trang trại trồng trọt, hơn 2.200 trang trại nuôi trồng thủy sản. Vùng Tứ giác Long Xuyên chiếm tới trên 31% số trang trại toàn tỉnh và chiếm gần 50% trang trại nuôi trồng thủy sản. Một tính toán sơ bộ cho thấy, hiệu quả từ mô hình này cao hơn 1,5 lần so với kinh tế hộ. Đáng chú ý, các trang trại đã tạo việc làm ổn định cho khoảng 25.800 lao động thường xuyên với mức thu nhập từ 800.000 đ đến 1 triệu đồng/tháng. Tương tự, Trà Vinh cũng có hơn 2.300 trang trại, trong đó trên 1.500 hộ vượt hạn điền.

Người có diện tích đất sản xuất lớn sẽ có điều kiện đưa khoa học kỹ thuật canh tác như chương trình “3 giảm, 3 tăng”, áp dụng IPM vào đồng ruộng. Trình độ canh tác, kinh nghiệm sản xuất chắc chắn sẽ cao hơn người ít đất. Cái hay của Thoại Sơn: Lãnh đạo ở đây có cái nhìn cởi mở hơn nhiều nơi về tích tụ ruộng đất. UBND huyện Thoại Sơn đã tính đến chuyện thí điểm cho người có diện tích đất sản xuất lớn thuê đất người có diện tích nhỏ để làm. Tất nhiên, “giá thuê” phải thỏa thuận hợp lý và phương án người có đất nhiều thuê người có diện tích sản xuất nhỏ làm lại đã được tính đến. Đây được xem là một “ý tưởng” liên kết mới, tạo ra vùng sản xuất hàng hóa lớn gắn với các tiến bộ kỹ thuật ở Thoại Sơn.