Không thể giao và cho thuê đất đơn giản đối với dự án FDI

Nhìn một cách thực tế và thẳng thắn vào sự đóng góp của dòng vốn FDI tới nền kinh tế Việt Nam những năm qua cho thấy, dòng vốn này đã giúp chuyển dịch một bộ phận lao động từ nông thôn sang làm việc trong các ngành công nghiệp thâm dụng lao động. Dòng vốn FDI cũng đóng góp khá lớn vào tăng trưởng GDP của Việt Nam

Tuy nhiên, tôi vẫn muốn nhắc tới khía cạnh hiệu quả dòng vốn FDI thấp theo nghĩa nó đóng góp giá trị gia tăng thấp, tạo ra việc làm chất lượng thấp, nên thu nhập thấp… Đặc biệt, kỳ vọng về việc các dự án FDI đưa công nghệ cao vào Việt Nam chưa đạt được. Những điều này khiến tác động lan toả của khu vực này tới nền kinh tế không lớn.

Thậm chí, trên thực tế, dòng vốn này không tạo ra nguồn cung ngoại tệ như mong muốn khi nhìn vào thực tế giá trị nhập khẩu của khu vực này lớn không kém giá trị xuất khẩu của chính họ. Rõ ràng, một phần GDP đã được chuyển ra bên ngoài, nên chưa tạo ra được sự thịnh vượng cho nền kinh tế, cũng như tác động đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng chuyển được từ ngành công nghệ thấp sang ngành công nghệ cao, từ ngành có giá trị gia tăng thấp sang ngành có giá trị gia tăng cao, ở một nấc mới cao hơn của sự phát triển.

Nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng, điểm yếu này là do cách trải thảm đỏ trong thu hút đầu tư FDI sau khi cơ chế quản lý đầu tư được phân cấp triệt để?

Theo tôi, phân cấp chỉ là một vấn đề. Mấu chốt là chiến lược, cách thức khuyến khích đầu tư, cũng như cơ chế quản lý FDI hiện thiếu nhiều điều kiện để thu hút FDI như mong muốn. Cụ thể, tôi chưa thấy tiêu chí rõ ràng về nhà đầu tư, về dự án, ngành nghề trong thu hút dòng vốn này.

Đặc biệt, với các dự án sử dụng tài nguyên (phải nhấn mạnh là, đất đai là nguồn tài nguyên của chúng ta), thì càng cần xác định các điều kiện cụ thể và chi tiết để lựa chọn các dự án đúng định hướng.

Các đề xuất này nhằm vào mục tiêu sử dụng và quản lý tài nguyên của Việt Nam. Trong từng khu vực, diện tích đất cụ thể, cần phải đưa ra những điều kiện cụ thể đối  với các dự án được quyền sử dụng khu đất đó. Nếu nhà đầu tư nước ngoài đáp ứng đủ các điều kiện thì mới được xem xét, còn nếu không thì họ có thể tìm hướng khác.

Như vậy, liệu có ngại rằng, sẽ có sự can thiệp tới quyền kinh doanh của các nhà đầu tư mà Việt Nam đã cam kết?

Không. Phải làm rõ quan điểm, quyền kinh doanh là của doanh nghiệp, nhà đầu tư, nhưng tài nguyên đất đai là của Việt Nam. Nếu nhà đầu tư muốn sử dụng đất, muốn sử dụng tài nguyên thì phải tuân thủ các điều kiện trong sử dụng đất, sử dụng tài nguyên. Quan điểm của tôi là không thể giao và cho thuê đất đơn giản, mà cần thực hiện theo nguyên tắc hợp đồng giao kết giữa nhà nước/chính phủ và nhà đầu tư bên ngoài về việc sử dụng tài nguyên.

Với các doanh nghiệp trong nước, cũng cần có những điều kiện riêng phù hợp mà không ngại là có sự phân biệt. Ở đây, Nhà nước không can thiệp việc doanh nghiệp đầu tư, kinh doanh gì, mà là định hướng sử dụng tài nguyên theo mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Với cách làm này, vai trò của Nhà nước sẽ được chuyển sang thế chủ động về phương hướng, kế hoạch phát triển cũng như cách thu hút đầu tư để phục vụ chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của mình, mà không động đến quyền tự do kinh doanh của nhà đầu tư.

Điều này có thể hiểu là chỉ nhà đầu tư thỏa mãn các điều kiện cụ thể về sử dụng diện tích đất cụ thể nào đó mới có thể có quyền sử dụng để đầu tư dự án của mình?

Điều này có nghĩa là, sẽ không có những ưu đãi đại trà theo khung như hiện nay. Cách ưu đãi cũng cần theo hướng, để thu hút các tập đoàn xuyên quốc gia lớn thì sẽ có chính sách ưu đãi dành riêng để đưa các tập đoàn đó đến Việt Nam. Thêm nữa, khi ban hành được các điều kiện, tiêu chí cụ thể thì việc cấp giấp chứng nhận đầu tư ở đâu cũng không còn là vấn đề phải bàn nữa.

Đó là tương lai, nhưng hiện tại, có nên nghiên cứu, đánh giá lại cơ chế phân cấp trong quản lý đầu tư các dự án FDI, để tránh tình trạng nở rộ sân golf sử dụng đất lúa hay đất rừng bị sử dụng sai mục đích hay không, thưa ông?

Quan trọng nhất là bộ máy thực hiện, vì cơ chế phân cấp không có nghĩa là trao hết quyền. Cơ chế giám sát phải được thực hiện tốt. Trách nhiệm phối hợp trong cấp giấy chứng nhận đầu tư các dự án từ địa phương đến trung ương… thông qua hệ thống thông tin, thể chế thực hiện. Đặc biệt, cơ chế giám sát việc thực hiện quyền lực khi phân cấp cần phải được thực hiện một cách trách nhiệm…