Cụm công nghiệp: Tự phát và thiếu sức sống (Kỳ I)

Theo số liệu thống kê của Cục Công nghiệp địa phương (Bộ Công thương), từ nay đến năm 2025, trên địa bàn TP.HCM có 30 CCN  được quy hoạch thành lập, với tổng diện tích 1.900 ha. Các tỉnh khác trong Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam cũng cho ra đời hàng loạt CCN. Cụ thể, Long An có 45 CCN (diện tích 7.500 ha), Đồng Nai có 48 CCN (2.416 ha), Tiền Giang có 36 CCN (3.531 ha), Bà Rịa - Vũng Tàu 45 CCN (2.812 ha) và Bình Dương 22 CCN (3.531 ha). 

Ông Nguyễn Đình Hoàng Long, Cục trưởng Cục Công nghiệp địa phương cho biết, có 3 loại hình CCN đang tồn tại. Đó là CCN được hình thành (quy hoạch) trên khuôn viên đã có một số doanh nghiệp (DN) công nghiệp đang hoạt động; CCN được hình thành nhằm đáp ứng nhu cầu di dời các cơ sở sản xuất gây ô nhiễm nằm xen kẽ với các khu dân cư và CCN được hình thành trên cơ sở gắn liền các hoạt động sản xuất công nghiệp với nguồn nguyên liệu nông, lâm, thuỷ sản, làng nghề truyền thống...

"Hầu hết các địa phương do nhu cầu cấp thiết về mặt bằng và giải quyết ô nhiễm môi trường, nên đã chỉ đạo lập ngay dự án đầu tư xây dựng các CCN, nhưng thiếu khảo sát, chỉ đạo và giám sát triệt để. Vì vậy, việc hình thành, phát triển CCN còn mang tính tự phát, thiếu quy hoạch phát triển chung và chưa phù hợp với nhu cầu thực tế", ông Long nói.

Ông Phan Thành Phi, Trưởng ban Quản lý Khu công nghiệp Long An nhận xét, mô hình CCN ở Việt Nam đang bộc lộ nhiều bất cập. CCN ra đời không theo quy hoạch, mà theo mong muốn của DN được sản xuất - kinh doanh gần thành phố lớn, gần trục giao thông chính... Điều này tạo ra nguy cơ lớn về ô nhiễm môi trường, về hiệu quả sử dụng đất...

Ông Nguyễn Văn Lai, Giám đốc Sở Công thương TP.HCM cho biết, trong số CCN đã có chủ đầu tư với diện tích 752 ha của Thành phố, chỉ có 3 CCN (là Nhị Xuân, Lê Minh Xuân và Tân Hiệp A) đã thực hiện đền bù giải tỏa mặt bằng và thu hút được một số DN vào sản xuất - kinh doanh. Trong đó, chỉ có CCN Lê Minh Xuân đạt tỷ lệ lấp đầy 100%, với 128 DN đang hoạt động.

Tuy đã có chủ đầu tư, nhưng về mặt pháp lý, chỉ có 3 CCN (An Hạ, Cơ khí ô tô TP.HCM và Tổng công ty Nông nghiệp Sài Gòn) đã có quyết định thành lập của UBND TP.HCM.

 CCN thiếu cơ sở hạ tầng  

Theo bà Trần Thị Hường, Giám đốc Sở Công thương tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, tính đến tháng 12/2009, đã có 44 trên 45 CCN với quy mô khoảng 2.812 ha được UBND tỉnh giao cho các DN và địa phương làm chủ đầu tư xây dựng hạ tầng cơ sở. Tuy nhiên, hiện mới chỉ có 3 CCN là  Hắc Dịch 1 (huyện Tân Thành), Ngãi Giao (huyện Châu Đức), Hồng Lam (Thị xã Bà Rịa) cơ bản hoàn thành hạ tầng và thu hút được 5 nhà đầu tư thứ cấp.

Cũng theo bà Hường, do các CCN ở Bà Rịa - Vũng Tàu được đầu tư xây dựng chủ yếu nhằm đáp ứng nhu cầu mặt bằng cho các DN nhỏ và vừa ở khu vực nông thôn, nên yêu cầu đặt ra là chi phí thuê hạ tầng phải thấp, phù hợp với khả năng tài chính của DN. Chính yêu cầu này cộng với chính sách thu hút các DN đầu tư cơ sở hạ tầng vừa thiếu, vùa chưa hấp dẫn, nên rất ít DN tham gia vào đầu tư xây dựng và kinh doanh hạ tầng các CCN. Mới đây, Bà Rịa - Vũng Tàu đã thu hồi chủ trương đầu tư của 3 CCN: Mỹ Phú - Korea, Long Hương 1 và Bình Châu do chậm tiến độ triển khai.

Tại Đồng Nai, tình hình cũng diễn ra tương tự. Ông Lê Văn Dành, Giám đốc Sở Công thương Đồng Nai cho biết, trên địa bàn tỉnh có 48 CCN được quy hoạch phát triển, với tổng diện tích 2.416,21 ha, song tiến độ xây dựng cở sở hạ tầng các CCN rất chậm.

Báo cáo về tình hình các CCN trên địa bàn TP.HCM năm 2009 cho thấy, Thành phố hiện có 14 CCN đang hoạt động, nhưng chưa có chủ đầu tư. Ông Lai thừa nhận, do các CCN này hình thành tự phát trên cơ sở có sẵn một số DN hoạt động, sau đó được Sở Quy hoạch - Kiến trúc Thành phố quy hoạch là CCN. Do không có chủ đầu tư, nên các DN ở các CCN này tự thỏa thuận với dân để mua đất và tự xây dựng nhà xưởng. Hệ thống hạ tầng kỹ thuật chưa được đầu tư đồng bộ do không có chủ đầu tư hạ tầng chung của cụm.

Dưới góc độ nhà đầu tư, ông Lâm Trúc Nhỏ, Phó giám đốc Công ty cổ phần An Phú, đơn vị thực hiện Dự án Khu đô thị dịch vụ và CCN sạch Tân Thới Nhì (Hóc Môn) nhận định, quy chế quản lý CCN quy định diện tích CCN không vượt quá 50 ha cũng làm nhà đầu tư e ngại, vì diện tích CCN quá nhỏ, nên chi phí xây dựng sẽ khá cao.

(Còn tiếp)