Khu dự trữ sinh quyển Cù Lao Chàm: "Có danh sẽ nên phận"

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Trong khuôn khổ chương trình “Những ngày giao lưu văn hóa Việt - Nhật” lần thứ VII, đêm 14-8, Hội An tổ chức Lễ đón nhận Bằng công nhận Khu dự trữ sinh quyển Cù Lao Chàm. Nhân dịp này Báo Quảng Nam có cuộc trao đổi với ông Trương Văn Bay - Phó Chủ tịch UBND thành phố Hội An.

Bình yên Cù Lao Chàm.

PV: Gia nhập vào đại gia đình Khu dự trữ sinh quyển thế giới, Cù Lao Chàm sẽ nhận được gì, hay cũng chỉ là một cách “định danh”, thưa ông?

Ông Trương Văn Bay: Có danh ắt sẽ nên phận. Cù Lao Chàm vốn đã nhận được sự quan tâm của giới khoa học trên toàn thế giới. Chính phủ Đan Mạch đã từng tài trợ xây dựng một Khu bảo tồn biển để bảo tồn đa dạng sinh học vùng biển này, thì nay, với danh phận rõ ràng, chắc chắn sẽ nhận được sự quan tâm nhiều hơn nữa.

Thế giới rộng lớn đến thế mà chỉ có khoảng vài trăm cái tên nằm trong danh sách Khu dự trữ sinh quyển thì nghiễm nhiên đó phải là các vùng đất đặc biệt với đầy đủ giá trị về mặt tự nhiên, sẽ là điểm thu hút các nhà khoa học đến điều tra, nghiên cứu. Cù Lao Chàm thuộc “hàng hiếm”, nên không phải ngẫu nhiên mà hồ sơ đệ trình lần đầu tiên đã được Ủy ban Dự trữ sinh quyển và con người công nhận ngay. Diện tích Khu dự trữ sinh quyển này chỉ khoảng 33.000ha với lưu vực 11km2, quá nhỏ bé so với các Khu dự trữ sinh quyển khác trên toàn thế giới, nhưng lại là một mô hình cô đọng hơn hết thảy- một mô hình mới được công nhận đầu tiên trên thế giới. Nó có đủ cả rừng ngập mặn, vùng cửa sông, cửa biển với đầy đủ đa dạng sinh học vào loại bậc nhất từ loài thủy sinh, giáp xác, nhuyễn thể… có giá trị lẫn các loài đặc hữu mà các Khu dự trữ sinh quyển khác không có. Nó còn có ý nghĩa thu hút gấp đôi khi bảo tồn cả tài nguyên thiên nhiên và nhân văn. 

Kết quả từ các nghiên cứu của giới khoa học sẽ cho phép đưa ra các đề xuất để kêu gọi tài trợ cho việc bảo tồn và phát triển từ các tổ chức trên thế giới. Các nhà tài trợ cũng sẽ sẵn sàng tài trợ cho “tân hoa hậu” Cù Lao Chàm trong việc bảo tồn, phát triển với danh phận mới, để có dịp quảng bá thương hiệu của chính họ. Mới đây, chỉ sau vài ngày “đăng quang”, Tổ chức Môi trường toàn cầu Liên hiệp quốc (UNDP) đã quyết định tài trợ cho Cù Lao Chàm một dự án 50.000USD để nghiên cứu, bảo vệ và khai thác bền vững loài cua đá. 

PV: Cùng lúc bảo tồn, phát triển cả hai “di sản”, liệu có quá sức với Hội An?

Ông Trương Văn Bay: Hai chứ nhiều hơn nữa thì Hội An cũng đủ sức để bước qua gánh nặng bảo tồn và phát huy giá trị của di sản. Người ta thường nói “Phúc bất trùng lai”, nhưng với thành phố này thì khác. Chỉ trong quãng 10 năm, Hội An đã nhận hai danh hiệu thế giới ban tặng: Di sản văn hóa thế giới (12-1999) và Khu dự trữ sinh quyển thế giới (5-2009). Hội An đã từng thành công trong vai trò của một thành phố văn hóa đầu tiên tại Việt Nam với cái danh di sản thì nay với Khu dự trữ sinh quyển này,  lại là điều kiện, cơ hội cho Hội An thăng hoa, hóa thân thành một thành phố sinh thái đầu tiên của cả nước. Kinh nghiệm bảo tồn và phát huy các giá trị di sản trong 10 năm đã là bằng chứng thuyết phục cho cách biết tự làm mới mình và vượt qua áp lực gánh nặng bảo tồn, phát triển.

Môi trường đảo đã không ngừng được cải thiện. Sau thành công của cuộc vận động từ mấy tháng trước, giờ đây, 100% dân đảo đã từ bỏ thói quen sử dụng túi nilon trong sinh hoạt thường ngày. Người dân đã hướng đến việc bảo vệ môi trường theo đúng ý nghĩa xác thực của một Khu dự trữ sinh quyển. Ban quản lý Khu dự trữ sinh quyển (sắp thành lập) sẽ phối hợp với Ban quản lý Khu bảo tồn biển nâng cao vai trò giám sát, quản lý các hoạt động tác hại đến môi trường đảo, góp phần thúc đẩy du lịch bền vững sống trên lực bảo tồn.

PV: Giải pháp nào đưa Khu dự trữ sinh quyển thoát khỏi tác động của cơn sốt du lịch đang bùng phát trong tầm vóc và danh phận mới như hiện nay?

Ông Trương Văn Bay: Nhu cầu của con người luôn vô hạn, nhưng Hội An là một đô thị sinh thái thì mọi hoạt động du lịch ở thành phố này sẽ luôn hướng về du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng. Chính quyền sẽ tạo điều kiện cho các doanh nghiệp tiến ra đảo, xây dựng khu, cụm nhà nghỉ… đón khách đạt yêu cầu. Hiện tại, chỉ vài nghìn du khách xuất hiện mỗi ngày, đã thấy nhịp điệu đời sống dân đảo bị xáo trộn. Thành phố sẽ quy hoạch, dàn đều các tuyến để chia khách. Không thể đón khách lớn vì cơ sở hạ tầng còn quá thiếu, nhất là điện lưới chưa thể giải quyết được. Tuy nhiên,  không thể phát triển du lịch ồ ạt mà phải nằm trong giới hạn cho phép vì nó là một Khu dự trữ sinh quyển. Có thể, đảo chỉ đón khoảng một nghìn khách mỗi ngày. Chính quyền cũng đã có kế hoạch vận động các tổ chức quốc tế tài trợ những dự án bảo vệ môi trường, bảo vệ đa dạng sinh học bền vững tại đảo.

PV: Dân đảo rồi sẽ giàu lên trong nay mai?

Ông Trương Văn Bay: Đời sống dân đảo đã có khá hơn từ khi du lịch phát triển. Nhưng sự phát triển cũng đã mang theo hệ lụy. Tình trạng khai thác ồ ạt các nguồn lợi thủy sản, nhất là cua đá đã dẫn đến cạn kiệt loài đặc hữu này. Cùng với dự án bảo tồn của UNDP tài trợ, cuối tháng 8 này, một chỉ thị dừng khai thác cua đá sẽ được ban hành, để thành phố tiến hành nghiên cứu, lên kế hoạch bảo tồn, phát triển và khai thác bền vững loài cua. Cua đá Cù Lao Chàm sẽ được “dán nhãn” sinh thái khi bày bán trên thị trường sau này. Số hộ dân chuyên sống bằng nghề đánh bắt sẽ được hỗ trợ để thay đổi sinh kế phù hợp, chấm dứt tác động đến môi trường, đến đa dạng sinh học. Mặt bằng cảng sẽ được mở để dân có điều kiện buôn bán, phát triển dịch vụ du lịch tập trung… Dân đảo cũng sẽ có nhiều cơ hội hưởng lợi từ danh phận Khu dự trữ sinh quyển thế giới Cù Lao Chàm. 

PV: Cám ơn ông về cuộc trao đổi này.

(Theo NAM KHA // Báo Quảng Nam )