Nền kinh tế Việt Nam: Đầu tư công - chuyện cần bàn

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Đối với nhiều nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam, khi nguồn vốn Nhà nước có hạn thì việc nâng cao hiệu quả đầu tư công là một thách thức lớn cần giải quyết. Nhiều chuyên gia quốc tế khẳng định muốn nâng cao chất lượng đầu tư công phải thực hiện phân cấp. Tuy nhiên, phân cấp thế nào cho hiệu quả và Việt Nam cần lưu ý những gì? Thì đó phải căn cứ vào tình hình thực tế của Việt Nam.

Đầu tư công với góc nhìn Việt Nam

Theo ông Nguyễn Xuân Tự, Vụ trưởng Vụ Giám sát và thẩm định đầu tư, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, cho biết, giai đoạn 2001 - 2005, đầu tư công khoảng 286 nghìn tỷ đồng, chiếm khoảng 23% tổng vốn đầu tư toàn xã hội. Đến giai đoạn 2006 - 2010, con số này ước đạt trên 739 nghìn tỷ đồng, chiếm trên 24% tổng vốn đầu tư toàn xã hội. 5 năm tới dự kiến tỷ trọng phần vốn này cũng tương tự như các giai đoạn trước đó. Ông Nguyễn Xuân Tự nhấn mạnh: Tỷ trọng vốn nhà nước cho đầu tư các dự án công là rất lớn, nên việc quản lý và sử dụng có hiệu quả phần vốn này là rất cần thiết.

Đầu tư công phải công khai, minh bạch      Ảnh: Thu Hằng

Hiện Việt Nam đang thiếu một văn bản pháp luật nhất quán điều chỉnh toàn bộ quá trình đầu tư công, nhiều khâu trong quá trình quản lý đầu tư công còn chưa có quy định trong các Luật liên quan, chủ yếu được quy định tại các văn bản dưới Luật; đồng thời những nội dung có quy định rải rác trong các Luật đôi khi cũng thiếu nhất quán.

Từ thực tiễn cũng cho thấy dự án phê duyệt có xu hướng phân tán hơn, các công trình đầu tư bị kéo dài tiến độ thực hiện, chậm đưa vào khai thác sử dụng, dẫn đến giảm hiệu quả. Nhiều địa phương phê duyệt dự án tràn lan, dẫn đến nhu cầu vốn lớn hơn nhiều so với khả năng cấp vốn thực tế. Bên cạnh đó, dự án thực hiện trong thời gian dài, tổng mức đầu tư duyệt cho cả đời dự án, nhưng việc ghi và cấp vốn lại thực hiện hàng năm, nên dự án bị động về nguồn vốn.

Một trong những hạn chế lớn được nhắc đến là chủ đầu tư chưa phát huy tính chủ động của mình trong thực hiện quyền hạn được giao, vẫn còn tình trạng xin ý kiến hoặc trình duyệt những vấn đề thuộc trách nhiệm tự quyết của mình, một phần do năng lực hạn chế, sợ trách nhiệm, phần khác do các quy định còn thiếu đồng bộ.

Ngoài ra, trong điều kiện phân cấp mạnh, giám sát đầu tư chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm là chủ yếu, nhưng hệ thống giám sát, đánh giá đầu tư chưa đảm bảo hiệu quả do thiếu nhân lực, trình độ hạn chế, nhận thức của cơ quan quản lý về vai trò của công tác này chưa đầy đủ, đồng thời thiếu các công cụ thực hiện…

Đầu tư công qua lăng kính quốc tế

Hội nghị quốc tế về quản lý đầu tư công được tổ chức mới đây với chủ đề: “Thúc đẩy hiệu quả đầu tư công - Bài học quốc tế và nguồn lực giúp tăng cường hỗ trợ của Ngân hàng Thế giới (WB) cho các quốc gia thành viên” được tổ chức tại Hà Nội đã chia sẻ các bài học và kinh nghiệm quốc tế liên quan đến những chiến lược nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư công.

Bên cạnh đó, Hội nghị cũng đã xem xét chương trình cải cách đầu tư công đang diễn ra tại Việt Nam; trình tự cải cách hệ thống quản lý đầu tư công và thảo luận chuyên sâu về thẩm định, đấu thầu dự án, đối tác nhà nước - tư nhân… Nhiều đại biểu quốc tế ghi nhận Việt Nam đã có nhiều nỗ lực để nâng cao chất lượng quản lý đầu tư công, tăng cường hiệu quả đầu tư từ vốn nhà nước. Tuy nhiên vẫn còn rất nhiều thách thức mà Việt Nam phải vượt qua.

Những thách thức này đòi hỏi Việt Nam phải dần có giải pháp giải quyết. Song bà Vitoria Kwakwa, Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam cũng khẳng định, cải cách hệ thống quản lý đầu tư công là vấn đề có nhiều thách thức mà nhiều quốc gia khác cũng phải đối mặt. Nhiều nước đạt được trình độ quản lý đầu tư công tốt cũng đã phải trải qua thời gian dài để nâng cao năng lực, giải quyết các thách thức, quan trọng là có nỗ lực và quyết tâm cải cách.

Kinh nghiệm đầu tư công quốc tế là bài học cho Việt Nam   Ảnh: Thu Hằng

Nhiều chuyên gia quốc tế khẳng định muốn nâng cao chất lượng đầu tư công phải thực hiện phân cấp. Tuy nhiên, phân cấp thế nào cho hiệu quả và Việt Nam cần lưu ý những gì? Thì đó phải căn cứ vào tình hình thực tế của Việt Nam.

Trong khi đó, Ông Jay-Hyung Kim, Giám đốc quản lý, Trung tâm Quản lý đầu tư hạ tầng công cộng và tư nhân, Viện Phát triển Hàn Quốc lại chỉ ra kinh nghiệm của Hàn quốc “Khi bắt đầu phân cấp, Hàn Quốc cũng phải mất một thời gian dài mới có thể thiết lập được những cơ quan văn phòng có chức năng cụ thể, đủ năng lực. Việt Nam cũng cần những bước đi tiếp theo trong thời gian tới”.

Ông Martin Rama, Quyền Trưởng ban Kinh tế trưởng, Khu vực Đông Á – WB lại cho rằng “Phân cấp là bước đi quan trọng để cải cách đầu tư công, nhưng hơi quá nhanh, dẫn đến đôi nơi không hiệu quả, thiếu phối hợp, chồng chéo. Cần xác định rõ mục tiêu của quá trình phân cấp và rút ra những bài học kinh nghiệm.”

Và như vậy, trước kinh nghiệm quốc tế và thực trạng đầu tư công tại Việt Nam. Hi vọng rằng đầu tư công hay quản lý đầu tư công sẽ nâng cao chất lượng nhiều hơn nữa để đáp ứng xu thế hội nhập. Cũng như, công khai minh bạch chi tiêu công, chống gây lãng phí ngân sách nhà nước.