Điều hành tiền tệ yếu

Luật Ngân hàng Nhà nước (NHNN) xác định trách nhiệm của NHNN: Ổn định giá trị đồng tiền, góp phần bảo đảm an toàn hoạt động ngân hàng và hệ thống các tổ chức tín dụng, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội theo định hướng XHCN (điều 1 khoản 3).

Phải nói rằng, các mục tiêu hoạt động của NHNN là quá rộng, đa mục tiêu, không xác định thứ tự ưu tiên. Đa mục tiêu có thể tạo ra mâu thuẫn tiềm năng về chính sách. Hơn nữa, sẽ làm cho NHNN rất lấn cấn trong việc điều hành chính sách tiền tệ.

Tính độc lập thấp

Từ pháp lệnh cho đến luật, chúng ta thấy tính độc lập của NHNN không cao. NHNN là một phần của bộ phận hành chính của Chính phủ, chịu trách nhiệm đối với Chính phủ. Thống đốc NHNN chỉ là một ủy viên thường trực của Hội đồng Tiền tệ Quốc gia. Thống đốc bổ nhiệm theo nhiệm kỳ của Chính phủ. Theo đó, giám đốc các chi nhánh NHNN được bổ nhiệm theo nhiệm kỳ thống đốc và chịu sự lãnh đạo song trùng giữa trung ương và địa phương.

Với tính độc lập thấp như vậy, NHNN không có chức năng hoạch định mà chỉ là cơ quan chấp hành sách tiền tệ. Chính phủ chịu trách nhiệm chính trong việc xây dựng dự án chính sách tiền tệ quốc gia, mức lạm phát dự kiến hằng năm trình Quốc hội quyết định; tổ chức thực hiện chính sách tiền tệ quốc gia; quyết định lượng tiền cung ứng bổ sung cho lưu thông hằng năm, mục đích sử dụng số tiền này (điều 3 khoản 3).

Điều hành tiền tệ yếu

Do vậy, tính độc lập trong điều hành chính sách tiền tệ của NHNN Việt Nam rất hạn chế.Hằng năm, NHNN vẫn phải cung ứng một lượng tiền không nhỏ cho ngân sách trung ương để xử lý thiếu hụt tạm thời quỹ ngân sách Nhà nước. Khoản tạm ứng này phải được hoàn trả trong năm ngân sách (điều 32), tuy nhiên thực tế các khoản tạm ứng này thường không có bảo đảm và không được hoàn trả trong năm đúng như luật định. Thêm vào đó, các khoản tái cấp vốn cho các ngân hàng thương mại quốc doanh được sử dụng cho mục đích ngân sách, có nguy cơ dẫn đến những tác động bất lợi cho điều hành chính sách tiền tệ của NHNN.

Tính độc lập của NHNN còn hạn chế, đã tạo sự phụ thuộc của chính sách tiền tệ vào chính sách tài khóa. Chính sách tiền tệ vì phải theo đuổi đa mục tiêu nên có nhiều khả năng xung đột với nhau trong trung và dài hạn, đặc biệt là ổn định giá trị đồng tiền và tăng trưởng kinh tế. Vì vậy, chính sách tiền tệ còn phải chịu sự tác động bởi áp lực và phải neo vào các mục tiêu ngắn hạn của Chính phủ.

Vả lại, do là cơ quan trực thuộc Chính phủ, nên NHNN bị ràng buộc quá nặng nề vào chức năng quản lý Nhà nước: Can thiệp quá sâu vào nhiều nghiệp vụ của ngân hàng thương mại, cấp thu hồi giấy phép thành lập và hoạt động của các tổ chức tín dụng... trong khi không chú trọng đúng mức vào thực hiện chức năng của bản thân ngân hàng trung ương bằng cơ chế thị trường.

Cuối cùng, phải thừa nhận rằng, hệ thống thông tin báo cáo tài chính NHNN còn quá yếu kém, thiếu minh bạch. Cho đến hiện tại, các báo cáo tình hình hoạt động tài chính, bảng cân đối tài sản của NHNN hoàn toàn không được công bố.

Thiếu minh bạch, khó mà giám sát và đánh giá trách nhiệm của NHNN trong điều hành chính sách tiền tệ, gây khó khăn trong việc dự báo về chính sách tiền tệ, từ đó gây rủi ro cho các nhà đầu tư trên thị trường tài chính./

(Báo Tổ Quốc)