Madame Tussaud: Giả như thật

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Những nhân vật nổi tiếng thế giới qua khắc họa của các nghệ nhân Madame Tussaud

Những ý tưởng kinh doanh độc đáo và tiên phong luôn mang trong mình cơ hội để làm nên những thương hiệu lớn và nổi tiếng. Madame Tussaud là một thương hiệu như vậy.

Thủ đô London của nước Anh có rất nhiều danh lam thắng cảnh, nhưng có một điểm thu hút du khách đến mức nếu đến London mà không đến đó thì coi như là chưa tới London, lại không phải mãi đến bây giờ mới như vậy mà đã từ hơn hai thế kỷ nay. Nơi đó trưng bày những bức tượng làm bằng sáp và lịch sử của nó gắn liền với tên tuổi của một người phụ nữ sinh ra ở Pháp, đến mức cũng còn có thể nói lịch sử ấy chính là tiểu sử cuộc đời của bà - bà Tussaud, Madame Tussaud.

Năm 1761, cô bé Marie Grosholtz chào đời ở thành phố Strassburg của Pháp. Suốt cả thời thơ ấu cô bé bị chúng bạn ruồng rẫy và chế nhạo chỉ bởi ông nội cô hành nghề đao phủ. Ngay từ thủa đó, Marie đã ý thức được rằng, trong cuộc sống phải rất thận trọng và cố gắng thì mới giành được sự công nhận của người khác.

Mồ côi cha ngay từ khi còn trong bụng mẹ nên cô bé này có ý chí tự lập và quyết tâm vươn lên rất mãnh liệt. Chồng chết sớm, người mẹ của Marie phải dựa vào cậu em trai nên đã đưa Marie theo cùng đến ở với người cậu ở Paris. Vô hình trung đây lại là bước ngoặt quyết định nhất trong cuộc đời của cô gái về sau trở thành một trong những người phụ nữ nổi tiếng nhất thế giới này. Cậu của Marie là một nghệ sỹ nổi tiếng về nặn tượng, đặc biệt là tượng sáp. Vì vậy, Marie đã theo học nghề nặn tượng ngay từ bé. Năng khiếu và cần cù, cầu thị và kiên nhẫn đã giúp cô bé nhanh chóng không chỉ trở thành cộng sự đắc lực của ông cậu mà còn thể hiện những sáng tạo độc đáo riêng. Thời đó, người cậu nặn tượng theo đơn đặt hàng của tầng lớp quý tộc và cả hoàng gia Pháp. Năm 1777, khi ấy Marie mới 16 tuổi, cô đã nặn tượng của Đại thi hào và nhà triết học Pháp Voltair. Năm 1780, Marie trở thành cô giáo dạy nghệ thuật cho Công chúa Elisabeth, em gái của Vua Pháp Ludwig XVI. Những  kỹ thuật và thủ thuật cần thiết để nặn tượng đã được Marie học và sử dụng thuần thục từ thời đó.

Cũng phải nói thêm rằng, thủa ấy nặn tượng không chỉ đơn thuần là một nghệ thuật rất phổ biến và được coi trọng, mà còn là một mốt thời thượng. Những ai có tiền hay quyền thế đều muốn lưu lại hình ảnh như thật của chính mình cho hậu thế, như một dấu ấn về vai vế trong xã hội, như một biểu hiện về giàu sang và danh tiếng đã có được và như một ước vọng vẫn tiếp tục sống sau khi đã chết.

Trong khi người cậu chỉ nặn tượng theo đơn đặt hàng thì Marie còn nhận ra rằng trong mỗi con người, dù ít hay nhiều, đều tiềm ẩn một ước vọng, để ấp ủ một giấc mơ một lần trong đời tận mắt trông thấy, thậm chí đứng gần, những thần tượng của mình, những người nổi tiếng và tai tiếng.  Hội họa có thể giúp lưu hình ảnh cho đời sau, nhưng không thể thay thế được cho tượng. Muốn thế thì những bức tượng phải giống như thật, thật đến mức giả mà đánh lừa được cảm giác, thiên hạ biết là giả mà vẫn tưởng đó là thật. Ý tưởng về “đội ngũ tượng sáp” của Marie được khai sinh từ đó và bí quyết để ý tưởng ấy trở thành thương hiệu đắt giá có thể gói gọn được trong ba chữ: Giả như thật.

Trong suy nghĩ của cô gái trẻ, mỗi bức tượng không chỉ là hình ảnh về một con người, mà còn phải là tính cách của con người ấy, thể hiện cả lịch sử và văn hóa thời đại họ sống. Vì thế, nặn tượng họ không chỉ là nghệ thuật mà còn là cách phản ánh lịch sử và văn hóa đương đại. Con người thích điều đó và cũng chính điều đó khiến cho khả năng sáng tạo được vô tận, thị trường không có giới hạn và tác phẩm trường tồn với thời gian. Sức sống của thương hiệu này có được chính nhờ vào đó. Thương hiệu này trở thành độc nhất vô nhị suốt hơn hai thế kỷ qua chính cũng nhờ vào điều này.

Sau thời kỳ thành công ban đầu là một thời kỳ gian nan đối với Marie Grosholtz. Người cậu phải rời bỏ Paris để tránh bị lực lượng làm cuộc Cách mạng Pháp lật đổ chính quyền phong kiến xử tử. Marie ở lại Paris nhưng bị bắt giam vì bị coi là “người thân của hoàng gia”, nhưng không bị kết án tử hình. Một lý do giúp Marie thoát chết là trong đội quân tượng sáp của Marie có cả những người anh hùng của lực lượng làm cách mạng chứ không chỉ có đại diện của giới quý tộc, thượng lưu và phong kiến.

Năm 1794, người cậu trở lại Paris nhưng chẳng bao lâu sau thì qua đời. Marie thừa hưởng toàn bộ công xưởng của ông. Hai năm sau, Marie tình cờ làm quen với Francois Tussaud, kém mình 6 tuổi. Họ kết hôn và có hai người con trai, nhưng cuộc hôn nhân này không đem lại hạnh phúc cho Marie vì Francois nghiện rượu.

Bối cảnh đụng độ và hỗn loạn ở nước Pháp không phải là lời mời du khách đến xem những bức tượng của Marie. Vì thế, năm 1802, Marie đem cậu con trai 4 tuổi cùng với 34 bức tượng ăn khách nhất sang Anh. Du khách không đến với Marie thì Marie đến với du khách. Từ lần trưng bày đầu tiên vào năm 1803, bà Tussaud cùng những bức tượng sáp đã đi ngang dọc nước Anh, Scottland, Wales và Irland trong suốt 30 năm sau. Cho tới khi qua đời vào năm 1850, bà Tussaud không trở lại Paris lần nào.

Năm 1820, người con trai thứ hai của bà cũng sang Anh. Người ta dần quên đi rằng bà Tussaud là người Pháp và đội tượng bằng sáp của bà thật ra xuất xứ từ nước Pháp mặc dù tập đoàn Madame Tussaud danh chính ngôn thuận là một tập đoàn của Anh. Những bức tượng sáp của Tussaud không còn chỉ là những hình ảnh về giới quý tộc thượng lưu mà được bổ sung bằng các nhân vật nổi tiếng đương thời. Chúng cũng không còn chỉ là bức tượng đơn lẻ mà được đặt trong bối cảnh mô phỏng môi trường sống của chúng. Đó cũng là cách bà Tussaud thực hiện nguyên tắc “giả như thật”. Sau khi bà qua đời năm 1850, người con trai kế nghiệp đã mở rộng thị trường bằng cách xây dựng các khu trưng bày tượng ở các nước Châu Âu khác, nhưng dù ở đâu thì độ trung thực với người thật, cảnh thật vẫn được đảm bảo và đạt mức độ cầu kỳ tới mức hoàn hảo. Năm 1925, toàn bộ số tượng sáp của Madame Tussaud ở London suýt chút nữa đã bị hỏa hoạn thiêu hủy. Năm 2008, việc trưng bày bức tượng về trùm phát xít Đức Hitler ở Berlin (Đức) trở thành sự cố chính trị - xã hội sau khi có khán giả chặt phăng đầu tượng Hitler. Năm ngoái, tập đoàn Merlin Entertaiment Group đã mua lại tập đoàn Tussaud với giá hơn 1,5 tỷ Euro. Người phụ nữ sáng lập ra tập đoàn đã trở thành người thiên cổ từ lâu nhưng thương hiệu mà bà khổ công gây dựng vẫn sống mãi và tăng giá qua thời gian.

(Theo Ngư Phủ // Diễn đàn doanh nghiệp)