Đội tàu biển Việt Nam: Đuối ngay trên sân nhà

Đánh giá có phần gây sốc này đã được lãnh đạo Cục Hàng hải Việt Nam đưa ra tại Hội nghị Vận tải biển Việt Nam năm 2010 vừa được tổ chức tại Hà Nội cuối tuần qua.

Thống kê mới nhất của cơ quan quản lý nhà nước về vận tải biển cho thấy, tính đến đầu năm 2010, đội tàu biển Việt Nam gồm 1.654 tàu biển, trong đó có 450 tàu biển hoạt động tuyến quốc tế, với tổng trọng tải đạt 6,2 triệu DWT, chỉ giành được chưa đầy 15% thị phần vận chuyển hàng hóa xuất nhập khẩu. Như vậy, việc vận chuyển hơn 85% tổng sản lượng hàng hóa thông qua các cảng biển cả nước, với 251 triệu tấn/năm, đang do các đội tàu nước ngoài đảm nhận.

“Tỷ lệ này không có nhiều khác biệt so với năm 2000, khi đội tàu Việt Nam chưa nhận được sự đầu tư lớn như hiện nay”, ông Trịnh Thế Cường, Trưởng phòng Vận tải và Dịch vụ hàng hải (Cục Hàng hải Việt Nam) cho biết.

“Đáng lo ngại là, từ nay đến năm 2020, dù đội tàu Việt Nam có sự phát triển đột biến về trọng tải và cơ cấu, nhưng thị phần vận tải hàng hóa khó có thể được cải thiện tương xứng”, ông Cường nhận định.

Điều này có nghĩa là, việc nâng thị phần vận chuyển hàng hóa xuất nhập khẩu do đội tàu Việt Nam đảm nhận lên 27 – 30% vào năm 2020 được đề ra trong Quy hoạch Phát triển vận tải biển đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 là mục tiêu khá xa vời.

Cần phải nói thêm rằng, trong 3 năm gần đây, đội tàu biển Việt Nam đã có sự phát triển mạnh mẽ về số tấn trọng tải, với tốc độ tăng bình quân 20%/năm. Nếu xét về trọng tải, đội tàu Việt Nam hiện xếp vị trí 60/152 quốc gia có tàu mang cờ có quốc tịch và xếp thứ 4 trong 10 nước ASEAN, sau Singapore, Indonesia, Malaysia. Về tuổi tàu, đội tàu Việt Nam “trẻ” thứ 2 trong ASEAN (sau Singapore), với trung bình 12,9 tuổi.

Chia sẻ với đánh giá của lãnh đạo Cục Hàng hải Việt Nam, ông Bùi Quốc Anh, Phó tổng giám đốc Tổng công ty Hàng hải Việt Nam (Vinalines) cũng cho rằng, mặc dù có đội tàu mạnh, nhưng năng lực khai thác và cạnh tranh của các chủ tàu Việt Nam còn nhiều hạn chế.

Những bất cập lớn của đội tàu biển Việt Nam hiện nay là cơ cấu đội tàu chưa hợp lý, như tàu bách hoá trọng tải bình quân còn nhỏ (2.300 DWT/tàu, chiếm tỷ trọng cao với 42% tổng trọng tải đội tàu quốc gia); các loại tàu chuyên dụng, đặc biệt tàu container, còn ít về số lượng và trọng tải nhỏ (tỷ trọng chỉ đạt 5% trong đội tàu quốc gia), chưa đáp ứng được yêu cầu mà mục tiêu quy hoạch đã đặt ra là 13,5% vào năm 2010.

Quan trọng hơn, dù đã rất cố gắng, nhưng các hãng tàu lớn của Việt Nam vẫn chưa tìm được sự ủng hộ và hợp tác có hiệu quả của các doanh nghiệp xuất nhập khẩu hàng hóa lớn trong nước. Không thể khai thác được nguồn hàng này, nhiều chủ tàu đành chuyển sang tham gia vận tải quốc tế, trong đó chủ yếu là cho thuê định hạn. Chính điều này đã khiến các hãng tàu Việt Nam dù đã đầu tư phát triển gia tăng về số lượng đội tàu và trọng tải, nhưng chưa tạo được tên tuổi, thương hiệu trên thị trường vận tải khu vực và thế giới.

Đón cơ hội thời hậu khủng hoảng

Cần phải khẳng định rằng, đến thời điểm hiện tại, vận tải đường biển vẫn là loại hình vận tải chiếm ưu thế, với tỷ trọng trên 90% trong vận tải hàng hóa xuất nhập khẩu hàng hóa có khối lượng lớn. Trong khi đó, thị trường vận tải biển quốc tế được đánh giá là đang có tín hiệu phục hồi cả về cầu và giá cước.

“Để tận dụng được những cơ hội này, giải pháp luôn đúng vẫn là tăng chất lượng đội tàu, qua đó tăng chất lượng dịch vụ. Cùng với đó, cần phải thay đổi thói quen mua CIF, bán FOB (mua tại cảng đến và bán tại cảng đi) của các nhà xuất nhập khẩu trong nước”, ông Anh cho biết.

Ông Đặng Thanh Quang, Phó tổng Giám đốc Công ty cổ phần Vận tải biển Việt Nam (Vosco) - một trong số ít doanh nghiệp kinh doanh vận tải biển đứng vững sau đợt khủng hoảng vừa qua khẳng định, để phát triển bền vững, không cách nào khác là phải chú trọng đầu tư phát triển đội tàu theo hướng chuyên môn hóa, trẻ hóa, hiện đại, nhưng không quá nóng vội, chạy theo tấn trọng tải và quy mô đội tàu.

“Có được một đội tàu tốt rồi, các doanh nghiệp cần phải tập trung nâng cao chất lượng dịch vụ để tạo được hệ thống khách hàng truyền thống, từ đó có được những hợp đồng vận tải khối lượng lớn, ổn định”, ông Quang chia sẻ.

Trong khi đó, ông Vương Đình Lam, Cục trưởng Cục Hàng hải Việt Nam lưu ý các doanh nghiệp vận tải biển khi phát triển đội tàu phải đảm bảo cân đối nguồn lực tài chính và nhân lực. Riêng về nguồn nhân lực, ông Lam nhấn mạnh, các doanh nghiệp phải quan tâm trang bị kiến thức chuyên môn, ngoại ngữ, lòng yêu nghề và sức khỏe cho đội ngũ sỹ quan thuyền viên và quản lý trên bờ để đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe của khách hàng, của Tổ chức Hàng hải quốc tế và các chính quyền nơi tàu đến.