Tiếp cận nguồn vốn ODA: Phải có khả năng "tiêu tiền" hiệu quả

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Cầu Phú Mỹ 1 mới được khánh thành có tổng vốn đầu tư hơn 660 triệu USD, trong đó vốn ODA của Nhật chiếm tới gần 65%

Đây là một trong những điều kiện cần thiết đối với khu vực kinh tế tư nhân khi muốn tiếp cập nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA).

Cả hai cùng trông đợi

Theo số liệu từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư, giai đoạn 2006 - 2010, cam kết vốn đã vượt chỉ tiêu trước một năm, đạt trên 23,85 tỉ USD so với mức 19 - 21 tỉ đô la dự kiến. Số vốn ký kết thông qua các hiệp định cũng vượt chỉ tiêu trước một năm, đạt 16,66 tỉ USD, so với mức 12,35-15,75 tỉ USD dự kiến. Về giải ngân, dự kiến sẽ đạt 12,9 tỉ USD cho cả thời kỳ 2006-2010.

Tuy nhiên, nói như GS TSKH Nguyễn Mại, “thành tích” này cũng tạo ra những áp lực không hề nhỏ, phần vì điều kiện vay đã kém ưu đãi hơn (Việt Nam đã trở thành quốc gia có thu nhập trung bình), phần vì khả năng hấp thụ và phát huy có hiệu quả nguồn vốn ODA cũng là một thách thức rất lớn. Nhóm sáu ngân hàng phát triển quốc tế vẫn đánh giá tỷ lệ giải ngân vốn ODA của Việt Nam thấp hơn mức trung bình của khu vực. Một quan chức Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng công nhận: “Nguồn vốn ODA vào nước ta đã có thể lớn hơn nếu như mức giải ngân vốn ODA của ta đạt bằng và hơn mức trung bình của các nước trong khu vực”. Theo các chuyên gia kinh tế, nguyên nhân chính của việc giải ngân và sử dụng vốn ODA thấp hơn mức trung bình của khu vực là do từ trước đến nay, vốn ODA đều được sử dụng để đầu tư các dự án công lớn hoặc cho vay lại. Bất kể cách nào, nguồn vốn này cũng chỉ do các cơ quan quản lý nhà nước cấp bộ, ngành hoặc các doanh nghiệp nhà nước quản lý và chi tiêu nên hiệu quả và tính minh bạch chưa cao như mong muốn!

Chính vì thế, việc mở rộng hơn diện thụ hưởng vốn ODA đối với các khu vực ngoài nhà nước để thực hiện các chương trình, dự án vì lợi ích công, nhất là khi Việt Nam đang cần thúc đẩy mô hình hợp tác giữa khu vực công và khu vực tư nhân (PPP) trong lĩnh vực phát triển cơ sở hạ tầng - một quyết định được cả hai phía: khối doanh nghiệp tư nhân lẫn các nhà tài trợ trông đợi.

Doanh nghiệp tư nhân cần chứng to khả năng tiêu tiền hiệu quả

Trên thực tế, không phải chưa từng có các doanh nghiệp tư nhân “được” tiêu tiền ODA thông qua một số dự án giao thông, điện; dự án phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ... Tuy nhiên, đại đa số doanh nghiệp tư nhân khi thực hiện dự án ODA đều chưa “chính danh”, họ chỉ thực hiện các “hợp đồng phụ”. Để chủ trương quan trọng của Ban bí thư được hiện thực hóa, trong khi các cơ quan nhà nước có trách nhiệm xây dựng cơ chế thích hợp thì bản thân các doanh nghiệp tư nhân cũng cần tiếp tục nâng cao năng lực và uy tín của chính mình để Nhà nước tin tưởng giao vốn cho họ vay - những đồng vốn tuy có được ưu đãi về lãi suất, nhưng vẫn sẽ phải trả đúng kỳ, đúng hạn bằng tiền thuế của nhân dân.

Mặc dù số doanh nghiệp tư nhân tại Việt Nam đã nhanh chóng tăng lên 15 lần trong vỏn vẹn 9 năm - con số cực kỳ ấn tượng - nhưng một nghiên cứu gần đây của Tổ công tác về thi hành Luật Doanh nghiệp đã chỉ ra rằng, số lượng những doanh nghiệp tư nhân thực sự có tầm cỡ còn rất ít ỏi, thậm chí số có quy mô vừa theo thông lệ quốc tế cũng chiếm tỷ lệ khá khiêm tốn. Còn theo UNDP thì trong số 200 doanh nghiệp lớn nhất Việt Nam chỉ có 17 doanh nghiệp tư nhân, mà phần lớn trong số này lại là... các doanh nghiệp nhà nước được cổ phần hóa! Quy mô vốn chủ sở hữu trung bình của một doanh nghiệp tư nhân tuy đã tăng gấp 3 lần trong giai đoạn 2005 - 2008 lên khoảng 3,6 tỷ đồng/doanh nghiệp, nhưng vẫn kém xa mức trung bình là 242 tỷ đồng/doanh nghiệp nhà nước hay 76 tỷ đồng/doanh nghiệp đầu tư nước ngoài. Về quy mô sử dụng lao động, 98,35% doanh nghiệp tư nhân Việt Nam hiện sử dụng dưới 200 lao động (đại đa số chỉ sử dụng từ 50 lao động trở xuống), trong khi tỷ lệ này tại các doanh nghiệp nhà nước là 55,38% và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài là 70,05%. Những chỉ số quan trọng khác phản ánh chất lượng hoạt động của các doanh nghiệp trong khu vực tư nhân như mức độ cải thiện tỷ lệ lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu; tỷ lệ lợi nhuận trên tổng tài sản có... của khu vực doanh nghiệp tư nhân cũng thấp hơn nhiều so với các doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài.

Cuối cùng, nhưng không kém phần quan trọng là mức độ minh bạch, công khai về quản lý tài chính trong các công ty tư nhân ở Việt Nam chưa được các nhà quản lý cũng như các công ty kiểm toán quốc tế đánh giá cao.

Có không ít công ty tư nhân chưa thực hiện hoặc thực hiện chưa đầy đủ chế độ báo cáo tài chính theo quy định. Số doanh nghiệp báo cáo tài chính theo quy định tại của Luật Doanh nghiệp chỉ chiếm một tỷ lệ rất thấp tổng số doanh nghiệp, nội dung báo cáo tài chính còn sơ sài, số liệu thường thiếu chính xác và không đầy đủ.

(Theo Ngọc Khánh // Báo Doanh nhân)