Giải pháp nghiên cứu các yếu tố bất định trong tính toán tiến độ thi công hạn chế thất thoát trong đầu tư xây dựng cơ bản

Công tác đầu tư xây dựng cơ bản các dự án là công việc xảy ra thường xuyên với nguồn lực đầu tư lớn. Việc bổ sung hoàn thiện công tác nghiên cứu quản lý dự án luôn được các nhà khoa học, các nhà chuyên môn bổ sung cập nhật thông qua hoạt động thực tiễn. Tuy nhiên, trong thời gian qua việc xây dựng, tính toán thời gian để thực hiện hoàn thành một công trình XDCB được dựa trên biểu đồ nhân lực với các yếu tố chính là: suất tiêu hao nhiên liệu, vật liệu, nhân lực, máy móc thiết bị cho 1 đơn vị công việc và trình tự tối ưu thực hiện công việc đó theo sơ đồ Gantt, sơ đồ Pert để xây dựng thời gian tổng, tiến độ tổng của một công trình, dự án. Qua thực tiễn cho thấy rằng trên 30% các công trình dự án xây dựng tiến độ theo phương án này được thuyết trình, diễn giải trong Báo cáo nghiên cứu khả thi,  thiết kế kỹ thuật thi công đều chậm tiến độ, có những công trình chậm thời gian gấp nhiều lần so với tính toán. Việc này do nhiều nguyên nhân, nhưng trong đó nguyên nhân quan trọng có tính quyết định đến việc chậm trể tiến độ thi công là sự tác động của các yếu tố bất định.

Các yếu tố bất định tác động đến tiến độ thi công

Qua nghiên cứu các cơ sở lý luận tính toán tiến độ cũng như thực tiễn thi công các công trình trên hiện trường, các yếu tố bất định rất đa dạng về chủng loại, hình thức, nhưng tựu chung lại  chúng ta có thể phân thành hai nhóm nhóm như sau:

Nhóm 1: Nhóm các yếu tố bất định từ khách quan, bao gồm: Các yếu tố bất khả kháng như thiên tai, động đất, bão lụt, khủng bố...

Nhóm 2: Nhóm các yếu tố bất định do quyết định của con người gây ra, bao gồm: Quyết định không chính xác do trình độ, nhận thức, cố ý làm sai lệch, tham nhũng, vô ý gây lãng phí; các quyết định không tận dụng, phát huy được trí tuệ tập thể, không thực hiện phản biện công tác khảo sát, thiết kế, mẫu thí nghiệm không mang tính đại diện... dẫn đến quyết định tính khả thi không thuyết phục, không sát với thực tế nên thường phải thay đổi, điều chỉnh bổ sung, làm kéo dài tiến độ thi công công trình.

Hiện trạng tính toán Tiến độ thi công

Việc tính toán được thực hiện như trong sơ đồ.  

Sơ đồ cho thấy, từ khi thiết kế - dự toán công trình được duyệt thì tiến độ thi công công trình đó đã được xác định. Sau khi thực hiện đấu thầu lựa chọn nhà thầu thi công thì tiến độ cam kết trong hợp đồng kinh tế giữa A và B luôn nhỏ hơn hoặc bằng tiến độ được xây dựng trong thiết kế - dự toán và Hồ sơ mời thầu.

Cách xác định tiến độ thi công như trên không có công đoạn nào xem xét đến sự tác động của các yếu tố bất định.

Hiện tại chưa có phương pháp nào đưa ra cho việc tính toán sự tác động của các yếu tố bất định đến thời gian thực hiện dự án, xác suất phân bổ của từng nhóm yếu tố bất định chưa được xem xét, vì vậy chưa có văn bản pháp luật nào quy định vấn đề này.

Từ công đoạn báo cáo đầu tư đến tư vấn khảo sát đến tư vấn thiết kế xây dựng, tính toán tiến độ thi công, đến lựa chọn nhà thầu không được phản biện, đối chất chuyên môn về tiến độ thi công giữa các nhà chuyên môn và các nhà quản lý nên tiến độ thi công luôn sai khác theo chiều hướng chậm trễ và bên B ít khi thực hiện đúng tiến độ cam kết với lý do là do các yếu tố khách quan (bất định) đưa đến, nhưng yếu tố quan trọng này chưa bao giờ được đưa ra nghiên cứu, bàn bạc thống nhất tính toán để xây dựng tiến độ trong công tác thiết kế, đấu thầu.

Giải pháp đề xuất tính toán tiến độ

Thực hiện khảo sát kỹ lưỡng thực địa và đối chiếu chuẩn xác với quy hoạch trước khi tư vấn lập báo cáo khảo sát. Thực hiện phản biện báo cáo khảo sát.

Tiến hành thiết kế công trình, xây dựng tiến độ thi công cho từng công đoạn có phương pháp thi công không đồng bộ, riêng lẻ, xem xét sự tác động của các yếu tố bất định đến từng hạng mục công việc. Xem xét, lượng hóa phân bổ xác suất của các nhóm yếu tố bất định tác động đến quá trình triển khai dự án. Liệt kê, đánh giá chi tiết và tổng quan sự tác động của các yếu tố rủi ro đến tiến độ. Thực hiện phản biện tiến độ thi công do tư vấn thiết kế đưa ra.

Lựa chọn nhà thầu theo tiến độ được thống nhất sau phản biện và được cấp thẩm quyền phê duyệt. Yêu cầu nhà thầu giải trình thực hiện các thao tác của mình trong quá trình thi công về tiến độ chào thầu. Xem xét tính khả thi của các quyết định do nhà thầu đưa ra đối với giá trị tiến độ từng hạng mục công trình. Giao kết thời gian của từng hạng mục bị chi phối bởi yếu tố bất định bằng các biên bản hiện trường, nếu hạng mục nào không bị tác động do yếu tố bất định sẽ bị cắt giảm thời gian tương ứng.

Kết luận

Qua điều tra thực tế 03 đơn vị quản lý dự án với 11 công trình nhóm B, nhóm C thì có 04 công trình chậm tiến độ, chiếm tỷ lệ 36%. Việc chậm trễ do nhiều nguyên nhân nhưng trong đó có nguyên nhân do yếu tố bất định gây ra chiếm 60% nhưng không được xem xét đưa vào tính toán tiến độ, dẫn đến độ sai lệch về thời gian giữa lý thuyết và thực tiễn là rất lớn kết quả là hiệu quả đầu tư thấp. Để từng bước khắc phục tình trạng này thì việc cam kết thực hiện tiến độ thi công giữa A và B phải được ràng buộc chặt chẽ, xử lý nghiêm minh nếu vi phạm. Muốn vậy phải có 1 phương án khoa học cho công tác tính toán tiến độ và pháp lý ràng buộc liên quan.

Để từng bước thực hiện điều này thì cần phải áp dụng ngay biện pháp xác định tiến độ có tính đến yếu tố bất định, giá trị thời gian do yếu tố bất định gây ra phải được đưa vào từng hạng mục công trình cụ thể, được thực hiện phản biện độc lập giữa đơn vị tư vấn, đơn vị quản lý, cấp thẩm quyền và nhà thầu thi công.

Với đề xuất này nếu được áp dụng sẽ mang tính khoa học cao trong việc xác định giá trị thời gian thi công công công trình. Sẽ khắc phục tình trạng chậm trễ tiến độ như hiện nay là một trong những nguyên nhân làm thất thoát vốn trong đầu tư xây dựng cơ bản. Một tiến độ thi công hợp lý được ràng buộc bằng pháp luật mà mỗi bên đều thấy khoa học, khả thi khi thực hiện sẽ hứa hẹn mang lại hiệu quả lớn cho việc thực hiện các công trình, dự án./.