Sơ lược địa lý Hoa Kỳ (2): Các chủ đề và khu vực - Phần 2

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Các khu vực

Các nhà địa lý sử dụng khu vực như là một hệ thống phân loại giản tiện, một cách thức để tổ chức một tổ hợp phức tạp những thực trạng về vị trí trở thành một tổ hợp thông tin súc tích và đầy đủ ý nghĩa hơn. Cũng như bất kỳ cách phân loại nào, các khu vực sẽ làm đáp ứng được yêu cầu nếu chúng xác nhận những hình mẫu có thể hiểu được trong các thực trạng, và nếu chúng giúp cho việc làm rõ những hình mẫu phức tạp này.

Đối với các nhà địa lý, một khu vực có thể mang tính hỗn hợp hay đồng nhất, có một hoặc nhiều nét đặc trưng. Một khu vực hỗn hợp được đặc trưng bởi một tập hợp các vị trí được kết nối với một vị trí khác nhờ các tuyến liên lạc hay lưu thông. Những vị trí trong tập hợp này được gắn với nhau vì chúng có một điểm chung, dẫu rằng từng vị trí có thể hoàn toàn khác nhau.

Để so sánh, khu vực đồng nhất là một lãnh thổ có một hoặc nhiều đặc điểm hiện diện trên toàn bộ, những đặc điểm mà ở nơi khác thì không có hoặc không quan trọng. Một khu vực đồng nhất có thể mang đặc trưng nào đó của môi trường tổng thể của cả vùng, bao gồm cả những đặc điểm tự nhiên và văn hoá. Loại hình khu vực này được chúng ta sử dụng cho cấu trúc chung của cuốn sách này.
 

Nhận thức của chúng ta về bản chất của một khu vực, về những cái cùng tạo nên đặc tính của nó, là dựa trên cơ sở một nhóm tương đối nhỏ các tiêu chí. Trong từng phần lớn của Hoa Kỳ, chúng ta cố gắng nhận diện một hay hai chủ đề nền tảng phản ánh cách thức mà theo đó dân chúng tác động qua lại (với nhau hay với môi trường tự nhiên) để tạo ra một khu vực đặc thù. Những chủ đề quan trọng nhất để nhận biết một khu vực có thể khác biệt rất nhiều giữa các khu vực. Không thể nói về miền Tây Nam Mỹ mà không tập trung vào tính chất cằn cỗi và sự khô cạn nguồn nước, về miền Bắc mà không đề cập tới mùa đông lạnh lẽo, hay về miền Đông Bắc mà lại bỏ qua các thành phố và khu chế xuất. Yếu tố then chốt tạo nên một khu vực đồng nhất tổng thể không phải là việc vùng này so với các vùng khác thì như thế nào theo một tập hợp các biến số đã được xác định trước, mà là việc một tập hợp xác định các điều kiện được pha trộn ở đó như thế nào.

Dự kiến này đã đưa đến việc chúng ta phân chia Hoa Kỳ thành 14 khu vực (bản đồ 1), mỗi khu vực được đề cập tới trong một chương riêng. Đó là: Siêu đô thị (Megalopolis), Trọng điểm Chế tạo (Manufacturing Core), Miền Đông bị quên lãng (Bypassed East), Vùng cực Nam (Appalachia và Ozarks, Deep South), Vùng đất ven biển phía Nam (Southern Coastlands), Trọng điểm Nông nghiệp (Agricultural Core), Đồng bằng và thảo nguyên lớn (Great Plains and Prairies), Vùng trống nội địa (Empty Interior), Vùng biên giới Tây Nam (Southwest Border Area), California, Vùng bờ biển Bắc Thái Bình Dương (North Pacific Coast), Vùng đất phía Bắc (Northlands) và Hawaii.

Trong khuôn khổ cuốn sách này, các vùng khác nhau, ở một mức độ lớn, sẽ được trình bày như thể chúng rất tách biệt về mặt lãnh thổ, mặc dù không phải như vậy. Cái “cảm nhận” về một khu vực mà chúng tôi mong muốn được thể hiện là một chức năng vị trí, nhưng nó cũng là một chức năng của chủ đề đã lựa chọn. Vì thế, ví dụ như đặc trưng đô thị rất đậm nét của Megalopolis được trình bày ở chương 4, nhưng những khía cạnh của chế tạo tác động đến New York, Philadelphia, Boston và các thành phố hạt nhân chế tạo khác gồm cả Megalopolis lại được trình bày ở chương 5. Có hai khía cạnh quan trọng của cảm nhận khu vực về khu vực thường được gọi là "Midwest" (Trung Tây) - đô thị-công nghiệp và nông thôn-nông nghiệp. Cả hai đều đủ quan trọng để chúng ta xem xét từng khía cạnh một cách riêng biệt ở một số chi tiết.

Các đường ranh giới vùng có dạng đường thẳng là không thích hợp với cảnh quan của Hoa Kỳ. Mỗi vùng nào đó của nước Mỹ có thể mang trong đó các phần của hai hoặc nhiều khu vực, nhưng những đường ranh giới của nhiều khu vực cũng có thể là những vùng chuyển tiếp khá rộng chứa đựng nhiều đặc trưng của một khu vực. Đôi khi những vùng chuyển tiếp này đánh dấu một diện tích mà ở đó sự hỗn hợp các đặc trưng quá tinh tế hoặc phức tạp, đến mức khó mà xác định vùng đó thuộc về khu vực nào. Những phần ngoại biên giữa vùng Trọng điểm Nông nghiệp và vùng Đồng bằng lớn là những ví dụ, cũng như là về các vùng chuyển tiếp giữa Trọng điểm Nông nghiệp và Deep South.

Các đường ranh giới khu vực và bản thân các khu vực không ở trạng thái tĩnh. Khi các mô hình định cư thay đổi, xã hội phát triển những năng lực công nghệ mới và có ý nghĩa, và các khuôn mẫu chính trị bị thay đổi thì các khu vực phản ánh những hình mẫu này có thể mở rộng, thu hẹp, xuất hiện hay biến mất. Sự phân chia khu vực của Hoa Kỳ vào năm mà nước này được phát hiện, năm 1492, sẽ hoàn toàn khác với sự phân chia của năm 1776, 1865 hay 1991. Không có lý do gì để tin rằng hình mẫu năm 2100 sẽ giống với hình mẫu năm 2000.

Việc xem xét các khu vực mà chúng ta tạo ra ở đây cho thấy một sự chia nhỏ nữa mà nói chung là sẽ có thể được thừa nhận, mặc dù một số khu vực có thể thể hiện một sự kết hợp mà thông thường người ta không mong đợi. Ví dụ, hãy xem Bypassed East, một sự kết hợp của vùng Adirondacks của New York và phần Đông Bắc của Hoa Kỳ được gọi là New England. Đa số các nhà quan sát ngẫu nhiên đều gộp toàn bộ New England vào một khu vực, phản ánh sự đồng hóa lâu dài các bang của New England thành một khu vực tách biệt có sự cố kết vững chắc về văn hoá. Nhưng những thay đổi lớn đã diễn ra ở miền Nam New England trong những thập niên gần đây, do quá trình nhập cư và đô thị hóa mạnh mẽ.

Một vài khu vực tương ứng chặt chẽ với các đường ranh giới chính trị. Lý do của điều này có thể nhận thấy rõ ràng ở Hawaii. California bị tách rời khỏi phần lớn cảnh quan kề cận nó là do vai trò lãnh đạo của nó trong sự thay đổi nền văn hóa của nước Mỹ và “những giải pháp” chính trị trên toàn bang này đối với các vấn đề về nguồn lực địa phương. Megalopolis theo truyền thống vẫn được xác định theo các đường ranh giới phân chia.

Như chúng tôi đã đề cập, mỗi chương về khu vực sẽ được phát triển xoay quanh một hay một vài chủ đề cơ bản. Đa số các chủ đề này được rút ra ít nhất là một cách gián tiếp từ các chủ đề cơ bản của toàn bộ cuốn sách. Với một số khu vực nhất định, việc thể hiện một số chủ đề sẽ đậm nét hơn hoặc rõ ràng hơn chủ đề khác. Các chủ đề được hướng vào mục đích cung cấp một cơ sở rõ ràng cho việc xử lý các thông tin về khu vực, mặc dù trong nhiều chương, việc nhận diện những yếu tố của địa lý quốc gia hay lục địa sẽ không phải là khó khăn.

(Nguồn: Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam)