Sơ lược địa lý Hoa Kỳ (11): Vùng trọng điểm chế tạo - Phần 1

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Chương 5: VÙNG TRỌNG ĐIỂM CHẾ TẠO

Sản xuất là một hoạt động kinh tế quan trọng của Hoa Kỳ. Bằng chứng của điều này có thể tìm thấy ở khắp nơi, trong các sản phẩm may mặc, những mặt hàng thực phẩm được bảo quản, các công trình nhà ở, các phương tiện giao thông và liên lạc, và nhiều thứ khác. Mặc dù có sự hiện diện của những mặt hàng được sản xuất ở nước ngoài, ngành công nghiệp trong nước vẫn giữ vị trí thống trị, và hiếm thấy ở bất kỳ một thị trấn cỡ trung bình của Hoa Kỳ mà không có ít nhất một lượng lao động nào đó được sử dụng trong lĩnh vực sản xuất.

Vùng Đông Bắc Hoa Kỳ, không kể vùng Bắc New England, là chỉnh thể khu vực quan trọng nhất về chế tạo của đất nước (bản đồ 4). Khu vực này được xác định một cách đại thể theo ba phía là Thung lũng sông Ohio, Siêu đô thị và vùng phía nam Great Lakes. Rìa phía tây của khu vực ít rõ ràng hơn; nó dần dần pha trộn với khung cảnh nông nghiệp chiếm ưu thế xuyên qua phía nam Indiana, Illinois và vươn xa hơn nữa.

Cho dù quy mô của khu vực này chỉ ở mức vừa phải, và có sự tăng trưởng của chế tạo ở một số nơi khác, vùng Trọng điểm Chế tạo vẫn tiếp tục có ý nghĩa kinh tế to lớn xét về mặt địa lý nước Mỹ. Các nhà máy ở đây sản xuất phần lớn thép trên cả nước, một tỷ lệ lớn các phương tiện vận chuyển có động cơ và các phụ tùng của chúng. Hầu hết các cảng quan trọng, các trung tâm truyền thông chủ yếu, và những trung tâm tài chính hàng đầu đều ở trong khu vực này hoặc gần đó, và thủ đô chính trị của đất nước cũng nằm kề cận.

Khu vực này chứa đựng hai tổ hợp lớn nhất các thành phố khổng lồ: Siêu đô thị (Megalopolis) và nhóm các vùng đô thị lớn nằm giữa Milwaukee (Wisconsin) và Chicago (Illinois) về phía tây, và giữa Cleveland (Ohio) và Pittsburgh (Pennsylvania) về phía đông.

Hiểu thấu đáo về khu vực Trọng điểm Chế tạo của Mỹ là việc không dễ dàng do đặc tính hai mặt mạnh mẽ của nó. Trên nhiều khía cạnh, chính khả năng tác dụng và năng suất của dân chúng sản xuất nông nghiệp đã tạo ra các nguồn lực và nhu cầu cho sản xuất công nghiệp. Thành công trong nông nghiệp đã giúp đỡ những trung tâm thị trường ban đầu của khu vực này và chính quá trình cơ giới hóa từng bước trong nông nghiệp đã đòi hỏi phải đa dạng hóa ngành chế tạo hỗ trợ nông nghiệp. Vào cuối thế kỷ thứ 19, cơ giới hóa việc canh tác đã cần tới hàng chục ngàn máy gặt đập, máy xay xát, và máy cày bừa. Các loại máy kéo, máy ép cỏ khô, máy bơm và các loại máy nông nghiệp ngày càng chuyên dụng khác, vẫn tiếp tục là nguồn quan trọng về nhu cầu công nghiệp ở địa phương trong nửa đầu thế kỷ XX. Các tuyến vận tải được nâng cấp và mở rộng để chuyên chở khối lượng nông sản khổng lồ được sản xuất từ những nông trại trong khu vực.

Vì thế, ở đây chúng ta bắt gặp một phần chỉnh thể của nước Mỹ mà phải được coi như là hai khu vực theo chủ đề, phụ thuộc lẫn nhau. Chủ đề thứ nhất, bản chất đô thị và công nghiệp của các trung tâm chế tạo của khu vực này, sẽ được thảo luận trong chương này. Chủ đề thứ hai, tính chất nông thôn và nông nghiệp của các thị trấn nhỏ và các vùng nông thôn trong khu vực, sẽ được trình bày trong chương 10.

Đối với chủ đề chế tạo, có thể đặt câu hỏi: Trong những điều kiện nào, các tình huống nào đã dẫn tới sự phát triển của hệ thống các quan hệ kinh tế hỗn hợp phức tạp đến vậy tại vùng lãnh thổ này? Điều gì đã dẫn vùng lãnh thổ này đến việc khuyến khích sự tăng trưởng các ngành chế tạo công nghiệp nặng và toàn bộ những hoạt động của con người có liên quan mà đã trở nên chiếm ưu thế ở khu vực này?

Tài nguyên khoáng sản

Hoa Kỳ được thiên nhiên ban tặng nhiều nguồn tài nguyên công nghiệp. Những bình nguyên rộng lớn trong nội địa được bao bọc bởi hàng loạt vùng tập trung nhiều khoáng sản kim loại: từ Canadian Shield ngược lên phía bắc, cùng với hai tuyến vùng, một tuyến chạy theo hướng đông bắc - tây nam (dãy núi Appalachia) và tuyến kia theo hướng tây bắc - đông nam (Rocky Mountains). Hơn nữa, nhiều trong số những bình nguyên nội địa này cũng chôn giấu trong lòng đất những mỏ nhiên liệu lớn có chất lượng cao, đặc biệt là ở phía đông. Nếu xét về những đòi hỏi khoáng sản của công nghiệp nặng, thì một vùng tam giác tương đối nhỏ bé đã chứa đựng phần lớn những gì cần thiết.

Hơn nữa, phần nội địa của vùng Trọng điểm Chế tạo của nước Mỹ có những thế mạnh quan trọng về khả năng lưu chuyển. Nối liền khu vực Canadian Shield giàu khoáng sản và những bình nguyên nội địa giàu nhiên liệu, năm Hồ Lớn (Great Lakes) là Superior, Michigan, Huron, Erie, và Ontario hình thành một hệ thống đường thủy nội địa có một không hai trên thế giới. Giữa những Hồ Lớn này chỉ có hai thay đổi đáng kể về độ cao. Sự hạ thấp chừng 6,7 mét giữa Hồ Superior và các Hồ Huron và Michigan được khắc phục bằng những cửa đập đặt tại Sault Sainte Marie, thuộc Michigan, khánh thành năm 1855. Sự thay đổi độ cao lớn hơn nhiều giữa các Hồ Erie và Ontario có thể đã là một cản trở nghiêm trọng cho giao thông đường thuỷ, nhưng kênh đào Welland (khánh thành năm 1829) đã được xây dựng ở Ontario để bao quanh các thác nước Niagara, và kênh đào Erie được xây dựng (năm 1825) ở New York cho phép những tàu thuyền có trọng tải nhất định tránh được Hồ Ontario. Trừ những ngoại lệ này, các hồ đã tạo ra một hệ thống giao thông thủy không đắt tiền dài hơn 800 km cho những nhà kiến tạo ban đầu của nước Mỹ. Về sau, vào thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, cũng chính hệ thống giao thông rẻ tiền này có tầm quan trọng đặc biệt đối với những người chuyên chở quặng sắt của vùng Shield tới những mỏ than ở Illinois, Indiana, Ohio, Tây Virginia và Pennsylvania. Có thể nói, chính lợi thế thiên nhiên cho sự dễ dàng di chuyển này là cơ sở chủ yếu cho việc ấn định vị trí của năng lực công nghiệp đã phát triển dọc theo bờ nam của Great Lakes.

Nằm trong trung tâm nội địa, từ sâu trong vùng giàu than Appalachia về phía tây, dòng sông Ohio chảy qua hàng trăm kilômét của những bình nguyên nội địa trước khi hòa vào sông Mississippi. Hàng chục chi lưu cung cấp nước cho sông Ohio và tạo thêm những tuyến giao thông, một cách trực tiếp bởi cũng có thể đi lại bằng tàu thuyền trên đó, hoặc ít trực tiếp hơn bởi chúng tạo ra những lộ trình trên bộ dễ dàng hơn, thông qua những thung lũng của chúng. Dọc theo rìa tây của khu vực trọng điểm này, sông Mississippi và những nhánh của nó cung cấp tuyến giao thông từ nam sang tây.

Sự kết hợp độc đáo giữa không gian và các nguồn khoáng sản đã khiến cho vùng Trọng điểm Chế tạo ở Hoa Kỳ thường được coi là chỉ bao gồm vùng lãnh thổ nội địa mà thôi. Những liên tưởng tới "vùng công nghiệp Trung Tây" hay "trung tâm công nghiệp của nước Mỹ" có thể kích thích được trí tưởng tượng, nhưng về mặt địa lý thì không đầy đủ. Vùng Trọng điểm Chế tạo của Mỹ bao gồm cả vùng trọng điểm nội địa và Megalopolis, khu vực đô thị mà nhờ đó, vùng Trọng điểm Chế tạo gắn bó mật thiết được với thương mại quốc tế.

Trước năm 1830, sự phát triển đô thị và công nghiệp trong khu vực hầu như chỉ hoàn toàn giới hạn trong vùng Bờ biển Đại Tây Dương, ở những phần đất liền kề hải cảng. Khu định cư của người châu Âu trên vùng đất xuyên Appalachia bao gồm nền nông nghiệp tự cung tự cấp và phân tán và một vài đô thị tiền đồn. Trong khoảng thời gian từ năm 1830 cho tới khi nổ ra cuộc Nội chiến Mỹ năm 1860, mật độ dân số trong nội địa tăng lên và nông nghiệp được thâm canh và bắt đầu có thặng dư thường xuyên, khơi dậy nhu cầu về những trung tâm trao đổi có hiệu quả. Những nền tảng cho sự tăng trưởng của khu vực này được phản ánh trong sự chuyển dịch dần dần của sự tập trung về giao thông vận tải, khi các tuyến đường sắt bắt đầu mở ra trên khắp các bình nguyên nội địa.

Những thay đổi công nghệ mà trực tiếp tác động tới phương diện địa lý ngành chế tạo của Hoa Kỳ đã được nhà nghiên cứu địa lý John Borchert chia thành bốn giai đoạn, mà theo cách gọi của ông là những kỷ nguyên lịch sử.

Trong cuốn Tạp chí địa lý, Borchert đã xác định giai đoạn sớm nhất, 1790-1830, là Kỷ nguyên Tàu thuyền. Trong giai đoạn này, hầu như tất cả các thành phố và thị trấn đều được gắn với hệ thống giao thông thuỷ. Các cảng trên Đại Tây Dương và những thị trấn hình thành dọc theo một số con sông vùng ven biển là những trung tâm đô thị chính thời bấy giờ. Sự tăng trưởng đô thị trong đất liền quan trọng nhất của thời kỳ này diễn ra dọc theo những tuyến đường thủy nội địa chủ yếu - như sông Mohawk, Great Lakes, và sông Ohio.

Giai đoạn thứ hai, 1830 -1870, được khởi đầu bằng sự phát triển của đường sắt, một chuyển biến căn bản trong lưu thông đường bộ. Kỷ nguyên Đầu máy xe lửa này thoạt đầu đã kích thích sự tăng trưởng hơn nữa của những địa phương đã sẵn có cảng. Mạng lưới đường sắt mới được xây dựng tập trung vào các thành phố cảng. Bên cạnh sự phát triển của những thành phố cảng lớn ở những vùng mà không bao lâu sau đã trở thành Megalopolis, sự tăng trưởng mạnh nhất diễn ra trong những thành phố như Pittsburgh (Pennsylvania), Cincinnati (Ohio), và Louisville (Kentucky) (tất cả đều nằm dọc theo sông Ohio); Buffalo (New York), Erie (Pennsylvania), Cleveland (Ohio), Detroit (Michigan), Chicago (Illinois) và Milwaukee (Wisconsin) (đều nằm trong khu vực Great Lakes); St. Louis (Missouri), Memphis (Tennesee), và New Orleans (Lousiana) (đều nằm dọc theo sông Mississippi).

Kỷ nguyên Đường ray thép, 1870-1920, được đánh dấu bởi sự phát triển của thép, sự thay thế đường ray sắt bằng đường ray thép nặng hơn, khoẻ hơn, sự gia tăng nhu cầu về than đá có chứa nhựa đường, và sự phát triển rộng rãi của máy phát điện. Mặc dù sự tăng trưởng mạnh nhất trong các vùng đô thị quốc gia chỉ diễn ra trong những thành phố thuộc ngoại vi của vùng Trọng điểm Chế tạo, vẫn có những ngoại lệ đáng chú ý - đó là vô số những thành phố nhỏ hơn kề cận bên những mỏ than, gần Great Lakes, hay trên một trong những tuyến đường sắt chính nối các thành phố lớn hơn. Những thành phố này có thể tự thiết lập chính bản thân chúng bởi vì mạng lưới đường ray kết nối với nhau chằng chịt trong khu vực, giữa sông Ohio và Great Lakes. Những ví dụ rõ nhất là Akron, Canton, và Youngstown, Ohio, vì chúng nằm giữa thành phố than - thép Pittsburgh và thành phố thép và cảng sắt - quặng Cleveland.

Một kỷ nguyên thứ tư, giai đoạn 1920-1960, là Kỷ nguyên Ô tô - Máy bay - Tiện nghi. Những hiệu quả chính của các phát minh trong lĩnh vực vận tải như ô tô và máy bay là làm gia tăng tính lưu động của các cá nhân và làm giảm thiểu tác động của chi phí vận tải tầu thủy trong quá trình sản xuất. Công nghiệp được thu hút tới những vùng tăng trưởng dân số mạnh nhất, chủ yếu đây là những vùng tiện nghi (California, Florida, Arizona) nằm bên ngoài vùng trọng điểm chế tạo truyền thống.

Tuy nhiên, Hoa Kỳ đã bước sang một giai đoạn mới kể từ sau năm 1960, giai đoạn có thể được gọi là Kỷ nguyên Công nghệ Thông tin. Khi nền kinh tế Hoa Kỳ trở nên phụ thuộc nhiều hơn vào sản xuất và trao đổi thông tin, phương tiện để xử lý và chuyển tải những thông tin này sẽ khuyến khích sự tăng trưởng của những ngành mà không cần đến phương tiện giao thông vận tải rẻ tiền hay thậm chí những cụm dân cư đông đúc. Điều này gợi cho thấy rằng, những yếu tố đã từng nâng đỡ sự tăng trưởng trong những thành phố thuộc vùng Trọng điểm Chế tạo trong khoảng hai phần ba đầu của thế kỷ XX sẽ không còn bảo đảm cho những thành phố này những lợi thế phát triển đặc biệt nữa, mặc dù các lực lượng lao động có kỹ năng, những thị trường lớn, và các hình mẫu vận tải hàng không đã có của chúng sẽ cho phép một số trong đó trở thành những đối thủ cạnh tranh mạnh để tăng trưởng.

(Nguồn: Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam)