Sơ lược địa lý Hoa Kỳ (7): Những nền tảng hoạt động của con người - Phần 2

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Đô thị hoá

Gần như trên khắp nước Mỹ đều có những vùng đô thị đã lớn lên về quy mô và dân số. Trong một số trường hợp mức tăng trưởng quá lớn và kích thước của các thành phố chính đã trở nên quá rộng đến mức nhiều vùng đô thị đã sáp nhập lại và hình thành các chùm thành phố. Nhóm các đô thị lớn khởi đầu từ Boston (Massachusetts) tới thủ đô Washington, dọc theo bờ biển đông bắc Hoa Kỳ chính là một ví dụ rõ ràng nhất. Một quần thể đô thị khác - phân tán hơn và gồm các thành phố trung tâm nhỏ hơn - được thấy ở bờ phía nam của Great Lakes. Milwaukee (Wisconsin) và Chicago (Illinois) xác định khu vực này tại phía tây, còn về phía đông là Buffalo (New York) và Pittsburgh (Pennsylvania). Nhiều nhà quan sát còn cho rằng, vùng nam California, từ San Diego tới San Francisco, với tư cách là một tập hợp khác của các vùng đô thị, sẽ được sáp nhập vào cuối thế kỷ XX, cũng giống như phần lớn vùng ven biển phía đông và trung tâm Florida.

Hầu hết các khu đô thị lớn đã phát triển đều là nơi có các mạng lưới giao thông nối liền với nhau. Tương đối phổ biến là sự phối kết hợp giữa cả đường bộ và đường thuỷ. Một số trung tâm đô thị nằm trên các vùng bờ biển hoặc cửa sông lớn. Một số khác nằm trên các đường thủy tự nhiên. Cũng có những đô thị có đường thủy nhân tạo là các kênh đào hoặc các con sông tự nhiên đã bị điều chỉnh dòng chảy. Đương nhiên còn có nhiều nhân tố khác phải tính đến: chất lượng vùng đất cảng, sự gần với các phương tiện giao thông thay thế, vấn đề an ninh và thậm chí là tính lành mạnh của môi trường địa phương. Tuy nhiên, tại những nơi người và hàng hóa phải chuyển từ một loại hình phương tiện giao thông này sang một loại hình phương tiện giao thông khác, những hoạt động như chế biến, trao đổi, chế tạo, đóng gói lại, bán và mua hàng hoá, lại có cơ hội phát triển.

Có một số trường hợp ngoại lệ trong định hướng tới mặt nước như Atlanta (Georgia), Denver (Colorado) và Dallas-Ft.Worth (Texas). Tuy nhiên, những thành phố này đã sớm nằm trên một số tuyến giao thông thuộc một loại nào đó. Thành phố Atlanta nằm ở mũi phía nam của dãy Appalachia đã trở thành trung tâm chính trong đất liền của vận tải đường sắt ở miền Nam trong những năm 1860.
 

Các hình mẫu của văn hóa khu vực

Một số người cho rằng một trong số các sức mạnh to lớn của Hoa Kỳ nằm ở chỗ đây là đất nước rộng nhất và có số dân đông nhất được gắn bó chặt chẽ cả về mặt địa lý và xã hội bởi một ngôn ngữ chung. Tuy nhiên, hầu hết các khu vực được xác định theo cuốn sách này đều ít nhất cũng phần nào là những khu vực văn hoá.

Sự khác biệt giữa các khu vực về văn hóa có thể được thể hiện qua rất nhiều cách. Indiana, Kentucky, Ohio và Illinois đào tạo được nhiều cầu thủ bóng rổ hơn mức trung bình của cả liên bang. Đại bộ phận các ca sỹ trong thời kỳ đầu đều xuất thân từ phần phía bắc của miền Nam.

Cảnh quan ở mỗi vùng đều là sự pha trộn giữa môi trường tự nhiên và một dấu ấn văn hoá. Hệ thống điều tra đất được sử dụng rộng rãi trong thế kỷ XIX ở Hoa Kỳ đã hình thành được một bản đồ chi tiết đến ngạc nhiên về hầu hết vùng Middle West. Những nông dân người Anh và Đức thuộc miền đông nam bang Pennsylvania đã xây dựng những khu chuồng trại lớn, những kho chứa cỏ khô với tầng hai nhô ra khỏi tầng một ở một bên. Trong khi các sinh viên kiến trúc có thể bàn cãi về nguồn gốc của lối kiến trúc này thì hầu hết mọi người đều thừa nhận rằng “khu chuồng trại Pennsylvania” là một nhân tố văn hóa đặc trưng hết sức nổi bật của bang. Những khu cư trú của người thiểu số trong các thành phố có thể được xác định đơn giản chỉ bằng cách nhìn lên bảng hiệu các hàng ăn ven đường.

Trong khi rất nhiều nét văn hóa có tính bảo thủ và ổn định, thì sự thay đổi luôn là một nét đặc trưng trong văn hóa Mỹ. Nhiều trong số các thay đổi này là do những tiến bộ công nghệ và sự chuyển biến trong các điều kiện kinh tế. Một nhân tố không kém phần quan trọng khác là luồng dân nhập cư vào Mỹ.

Một trong những nhân tố độc đáo của văn hóa Mỹ, có tính thú vị và đáng được đề cập nhất là tôn giáo. Hàng loạt các dòng đạo Công giáo lớn được du nhập vào Mỹ nhờ dòng dân di cư từ châu Âu. Sự phân bố của các giáo phái này liên hệ mật thiết với những vùng mà dân di cư và các con chiên của họ chiếm phần đa số. Người định cư Đức và Scandinavi đem đến phía bắc Great Plains và phía tây bắc của Trọng điểm Nông nghiệp (Agricultural Core) giáo phái Luthơ. Người gốc Tây Ban Nha ở miền Tây Nam Mỹ; người Đông và Nam Âu sinh sống ở đông nam, Middle West và hầu hết các thành phố lớn khác nằm ngoài miền Nam; người Pháp Acadi sinh sống ở phía nam bang Lousiana - tất cả đều giải thích cho sự phân bố hết sức đa dạng của các dòng đạo công giáo ở Mỹ.

Hoa Kỳ cũng là nơi sản sinh ra những dòng đạo năng động. Nhiều giáo phái như Tân giáo (Episcopalians) tách ra từ giáo phái Anh (English Anglican) vào cuối thời kỳ Cách mạng Mỹ cuối những năm 1700. Giáo phái Trưởng lão (Presbyterianism) của Hoa Kỳ được chia thành nhiều dòng đạo nhỏ hơn, kết quả của sự phân tách sau Nội chiến.

Một cách giải thích khác là tính sáng tạo của tôn giáo Mỹ. Các cá nhân thiết lập nên những giáo phái của riêng mình - hoặc những giáo đoàn hay các nhóm giáo dân từ bỏ giáo phái này để hình thành nên một giáo phái mới - do sự bất đồng đối với những vấn đề như việc giải thích theo kinh thánh hay sự điều hành của nhà thờ.

Một giáo phái có gốc gác từ Mỹ là giáo phái Chúa Cứu thế của các vị thánh hiện đại, thường được biết đến với tên gọi giáo phái Mormon. Được thiết lập tại phía bắc New York vào giữa thế kỷ XIX, giáo phái này được các tín đồ của nó mang theo về phía tây với hy vọng tìm kiếm một vùng đất biệt lập để định cư và theo đuổi những đức tin của họ. Cuối cùng, họ đã chọn Utah. Ngày nay, phần lớn cư dân ở Utah là người theo đạo Mormon.

Những người theo giáo phái Rửa tội (Baptist) ở phía nam là một sự kết hợp đáng chú ý của một số cách giải thích trên đây. Đạo Rửa tội được những người châu Âu du nhập vào Mỹ, với tư cách là một giáo phái không chính thức, tìm kiếm quyền tự do trong sự thờ cúng. Trong khoảng phần ba cuối của thế kỷ XIX, giáo phái này gần như là sự thể hiện bằng tôn giáo của nền văn hóa miền Nam và trở thành giáo phái có vị trí thống trị trong khu vực. Một trong những biện pháp để xác định một cộng đồng là thuộc về nền văn hóa miền Nam chắc chắn phải là trong cộng đồng đó phải có ít nhất một nhà thờ của giáo phái Rửa tội phương Nam.

 

(Nguồn: Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam)