Hạn chế nhập siêu và tăng xuất khẩu: Giải pháp nào?

Tháng 3, xuất khẩu (XK) đã có dấu hiệu phục hồi, với tổng kim ngạch đạt 5,15 tỷ USD (tăng 37,7% so với tháng 2), song, thị trường trong nước và thế giới vẫn có những diễn biến phức tạp. Giá một số mặt hàng, như dầu thô, xăng dầu, các sản phẩm hóa chất và một số nguyên, nhiên vật liệu "đầu vào" đều tăng so với cùng kỳ năm 2009.

Trong khi đó, giá một số mặt hàng XK lại có dấu hiệu giảm. Sự suy giảm này đã tác động không nhỏ đến XK và sản xuất, nhất là các mặt hàng nông - lâm - thủy sản. Vì vậy, vấn đề được quan tâm hiện nay là tập trung thực hiện các giải pháp giảm nhập siêu và tạo điều kiện thuận lợi nhất cho XK.

Dệt may, một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam đang phải đối đầu với cuộc cạnh tranh khốc liệt tại thị trường Hoa Kỳ.  Trong ảnh: May hàng xuất khẩu tại Công ty Dệt 19-5. Ảnh: Linh Tâm

Báo động về nhập siêu

Nhập siêu trong quý I-2010 khoảng 3,51 tỷ USD, tỷ lệ này so với XK là 25%, vượt con số nhập siêu của cả năm 2009. Số liệu XK của 2 tháng đầu năm 2010 giảm so với cùng kỳ năm 2009 là 0,5% với kim ngạch XK đạt được là 8,86 tỷ USD. Đây là sự tăng trưởng âm, tuy không nhiều nhưng cũng đáng quan ngại. Nguyên nhân chính là do tình hình giá cả trên thị trường thế giới biến động. Bên cạnh đó, XK dầu thô năm 2010 giảm về lượng đến 50% so với cùng kỳ năm trước với lý do chính là phải để ra một lượng dầu thô tương đối lớn phục vụ chế biến trong nước. Đây là giá trị lớn, tác động đến tổng giá trị XK của Việt Nam. Trong 2 tháng đầu năm cả nước phải chi ra hơn 200 triệu USD để NK vàng can thiệp cho thị trường trong nước, đây cũng là tác động lớn trong cán cân XNK. Theo ngành chức năng, kim ngạch XK tháng 3 ước đạt 5,15 tỷ USD, tăng 37,7% so với tháng 2; tổng kim ngạch XK quý I đạt 14 tỷ USD, giảm 1,6% so với cùng kỳ năm 2009. Con số NK của tháng 3 khoảng 6,5 tỷ USD (tăng 28,2% so với tháng 2); tổng kim ngạch NK của quý I ở mức 17,525 tỷ USD, tăng 37,6% so với cùng kỳ năm 2009. Như vậy, so với cùng kỳ năm trước kim ngạch NK đã tăng mạnh về lượng và giá. Các mặt hàng đều tăng cao, như phân bón tăng 24%, cao su: 77%; giấy: 12,8%; bông: 147%, sợi: 27,6%; thép thành phẩm: 12%; phôi thép: 106%...

Tạo điều kiện thuận lợi nhất cho xuất khẩu

Quốc hội đã thông qua mục tiêu tăng trưởng XK năm 2010 là hơn 6% so với năm trước (tương đương 60 tỷ USD). Bộ Công thương dự kiến, XK của năm nay ước đạt 61 tỷ USD. Quý I-2010, XK của cả nước ước đạt 14 tỷ USD, giảm 1,6% so với cùng kỳ, như vậy để đạt mục tiêu tăng trưởng 6%, 9 tháng còn lại cả nước phải đạt được con số XK 47 tỷ USD, tương đương với bình quân 5,2 tỷ USD/tháng. Bộ Công thương cũng đề ra mục tiêu kiềm chế nhập siêu trong năm 2010 ở mức 20% kim ngạch XK, tương đương 12,2 tỷ USD. Tuy nhiên, với con số ước nhập siêu của 3 tháng đầu năm là khoảng 3,51 tỷ USD, thì nhiệm vụ những tháng còn lại để giữ được cán cân XNK đề ra là không dễ.

Bộ Công thương đang phối hợp với một số ngành liên quan nghiên cứu để có những biện pháp cụ thể, như tăng cường hạn ngạch thuế quan, cấp giấy phép, kiểm soát NK một số mặt hàng ảnh hưởng đến môi trường, sức khỏe người tiêu dùng. Đồng thời, xem lại quy trình thông quan với một số mặt hàng cần kiểm soát và hạn chế NK; kiểm tra chất lượng và xuất xứ với một số mặt hàng nông-lâm-thủy sản, thực phẩm chế biến, thuốc chữa bệnh và thuốc bảo vệ thực vật...; kiểm tra cả một số mặt hàng buôn bán qua đường tiểu ngạch.

Tuy nhiên, theo đánh giá của Bộ Công thương, mặc dù nền kinh tế đã dần hồi phục, song dư âm của suy giảm kinh tế năm 2009 vẫn tác động đến sức cạnh tranh của các doanh nghiệp (DN). Hơn nữa, năng lực sản xuất nhiều mặt hàng nông sản, khoáng sản của ta đã đến ngưỡng, khó có khả năng tăng trưởng cao như lúa gạo, cà phê, cao su, thủy sản, dầu thô, than đá. Trong khi đó, hai mặt hàng XK chủ lực của Việt Nam là dệt may và da giày tiếp tục gặp khó khăn. Cụ thể, hàng dệt may Việt Nam sẽ chịu sự cạnh tranh lớn với Trung Quốc tại thị trường Hoa Kỳ khi nước này bỏ hoàn toàn hạn ngạch hàng dệt may với Trung Quốc. Liên minh châu Âu (EU) đã thông qua đề xuất tiếp tục áp thuế chống bán phá giá 10% thêm 15 tháng lên các sản phẩm giày, mũ da nhập khẩu từ Việt Nam. Ngoài ra, nhu cầu tiêu dùng thế giới vẫn còn yếu, lạm phát cao ở một số nước là những trở ngại cho tăng trưởng XK của Việt Nam.

Bộ Công thương cho biết, sẽ kiểm soát NK những mặt hàng trong nước sản xuất được bằng các biện pháp về thuế, phi thuế trong khuôn khổ pháp luật và những cam kết hội nhập. Bộ Công thương cũng đề nghị với Ngân hàng Nhà nước chỉ đạo các ngân hàng thương mại tạo điều kiện thuận lợi cho các DN sản xuất, kinh doanh (SXKD), nhất là các DN sản xuất hàng XK được tiếp cận vốn thuận lợi để đầu tư SXKD. Đồng thời, chỉ đạo các hiệp hội, DN XK tập trung xây dựng các nhóm thị trường trọng điểm, tăng cường hoạt động xúc tiến thương mại, đồng thời hỗ trợ các DN XK tiếp cận các thị trường, tận dụng tối đa lợi thế từ các Hiệp định Khu vực mậu dịch tự do (FTA); rà soát lại những quy định đối với các DN XK có vốn đầu tư nước ngoài để loại bỏ các quy định không phù hợp theo hướng đơn giản, thuận tiện nhằm đẩy mạnh XK. Bộ cũng phối hợp với các ngành chức năng đẩy mạnh cải cách thủ tục XNK, rút ngắn thời gian thông quan, đơn giản hóa thủ tục hoàn thuế, quyết toán thuế với nguyên liệu NK để sản xuất gia công hàng XK...