Một số vấn đề về xác định giá thành và giá bán sản phẩm phần mềm

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

I. Đặt vấn  đề

(Nguồn : Báo cáo toàn cảnh CNTT Việt Nam 2002 - đã dẫn ).

Theo các thông tin thu thập không chính thức của một số doanh nghiệp phần mềm trong đó có những công ty gia công cho nước ngoài thì mức thù lao chuyên viên phần mềm  hiện nay tại TP.HCM có sự chênh biệt lớn giữa các doanh nghiệp trong nước và các công ty có hợp đồng gia công nước ngoài (xem Bảng 2). Bình quân từ 3 đến 4 lần trong cùng một nhiệm vụ . Điều này gây ra một sự cạnh tranh về nhân lực mà phần thắng nghiêng về những công ty phần mềm có vốn nước ngoài; gây ra sự chảy máu chất xám từ các công ty phần mềm trong nước.

Bảng 2. Thù lao bình quân của người làm phần mềm

(Nguồn : Hội tin học TP.HCM, 2002)

Trong một khảo sát khác vào tháng 1 năm 2003, Hội tin học TP.HCM đã  tìm hiểu hiện trạng việc sản xuất và tiêu thụ sản phẩm phần mềm ở năm công ty tiêu biểu trong nước. Những công ty này hoạt động chủ yếu ở hai nhóm thị trường:

- thị trường trong nước : Trung tâm Khả Thi, Công ty FPT, Công ty AZ.

- thị trường nước ngoài : Công ty Quantic, Công ty PSV.

Sản phẩm của bốn trong số năm công ty này đáp ứng nhu cầu ứng dụng trong doanh nghiệp, chỉ riêng FPT là định hướng vào lãnh vực tin học hóa quản lý. 

Bảng 3. Phân loại sản phẩm phần mềm của các công ty tiêu biểu

(Nguồn: Hội tin học TP.HCM, 2002 )

Về giá bán, nếu so sánh giá bán của sản phẩm của các đơn vị này với sản phẩm nước ngoài cùng loại, ta thấy thấp nhất là AZ có giá bán chỉ bằng 12,5% - 15%; Anh Quân ở mức 30%, Khả Thi bằng 50%. Ở hai đơn vị là FPT và PSV thì không có sản phẩm nước ngoài tương đương để so sánh. 

Mặc dù có giá bán thấp hơn nhiều so với sản phẩm nước ngoài cùng loại, nhưng những điểm mạnh của sản phẩm trong nước không phải là không có, nếu không nói là còn vượt trội hơn.

Hầu hết những công ty trong nước đều cho rằng thế mạnh của đơn vị trong nước là khả năng hiểu biết khách hàng và chất lượng dịch vụ hậu mãi. Mức độ chuyên nghiệp và  kinh nghiệm là tương đương. Uy tín thương hiệu cũng được 40% đơn vị  cho là  thế mạnh và  40 % cho là  tương đương. Trong khi đó, 60% công nhận sự  yếu kém trong khả năng quảng cáo tiếp thị.

Quả thực vậy, những điểm mạnh vượt trội của các sản phẩm nước ngoài chính là trình độ tiếp thị chuyên nghiệp, những sản phẩm thường đi kèm với đầy đủ các tài liệu liên quan được thiết kế rõ ràng, mỹ thuật. Doanh nghiệp nước ngoài còn có phương thức bán hàng tiên tiến qua mạng, điều này cho phép mở rộng mạng lưới phân phối tiêu thụ vượt ra ngoài biên giới quốc gia một cách dễ dàng. Phương thức cho khách hàng dùng thử trong một thời gian cũng được nhiều doanh nghiệp nước ngoài áp dụng như Accpac cung cấp đĩa CD kế toán mẫu miễn phí. Phương thức này cũng đã được một số đơn vị trong nước áp dụng. 

Dĩ nhiên, có một điểm yếu hoàn toàn mà tất cả các đơn vị trong nước đều công nhận, đó là họ không có khả năng hiểu biết khách hàng nước ngoài. Yếu tố này cần được tính đến để có biện pháp hỗ trợ khi các đơn vị trong nước mở hướng gia công xuất khẩu hoặc sản xuất phần mềm ra thị trường nước ngoài. 

2. Một số kết luận về nguyên nhân của tình hình trên

Khảo sát những nguyên nhân làm cho giá bán sản phẩm phần mềm trong nước không phản ánh đúng giá trị thật, ta có những nhận định sau đây:

- 40% cho rằng khách hàng trong nước chưa đánh giá đúng mức giá trị của sản phẩm Việt nam.

- 30% cho rằng khâu tiếp thị, chào bán sản phẩm chưa thực hiện đúng mức.

- 15%  là tỉ lệ chung đánh giá việc chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu của khách hàng của tính năng của sản phẩm trong nước và của công tác hậu mãi.

- 15% đơn vị  nêu ra một lý  do rất đặc biệt là khách hàng không có khả năng mua sản phẩm giá cao. Lý do này phần nào phản ánh nhận thức chưa đúng mức của khách hàng hơn là khả năng tài chánh của họ.

Ngoài các nguyên nhân được số công ty nói trên nêu ra, còn cần quan tâm đến các yếu tố sau đây tác động đến giá bán của sản phẩm phần mềm trong nước như:

- Các công ty nhỏ sản xuất các phần mềm gia công thường không quan tâm đến việc tính công phát triển sản phẩm hoặc nếu có quan tâm cũng không thể tính được vì việc sản xuất thường không dựa vào kế hoạch sản xuất một cách khoa học, nhất là đối với một vài sản phẩm đầu tiên. Mặt khác, nhóm nhỏ những người sáng lập ra công ty và cũng là người trực tiếp làm sản phẩm còn phải chia sẻ thời gian cho nhiều việc khác để tồn tại trong giai đoạn ban đầu.

- Những công ty đã có khách hàng cho những sản phẩm đầu tiên thường không sản xuất  thêm những sản phẩm mới mà chỉ phát triển trên nền những sản phẩm đã có, do đó việc tính công cho toàn bộ sản phẩm là không cần thiết. Họ chỉ ước tính một tỉ lệ nào đó mà họ cho là  phù hợp để tăng thêm giá bán của sản phẩm.

- Do nguồn vốn ít nên các công ty nhỏ chịu áp lực phải bán sản phẩm nhanh để có thể tồn tại, vì vậy thường phải bán sản phẩm theo giá của người mua đưa ra.

Như vậy, có thể thấy rằng năng suất và chất lượng phần mềm trong nước không thua kém sản phẩm phần mềm nước ngoài đang được chào bán tại thị trường Việt Nam. Tuy vậy, giá bán sản phẩm trong nước bao giờ cũng thấp hơn giá bán của sản phẩm nước ngoài. Điều này có nguyên nhân là các nhà sản xuất trong nước mà đa phần là các công ty nhỏ thường không quan tâm đến việc tính giá thành, do đó không  có một cơ sở thống nhất để tính giá thành sản phẩm của mình. Vì vậy không thể phản ánh được giá trị nhân công một cách hợp lý. Trong tình hình chung như vậy, một minh họa rõ nét nhất là những công ty trong nước gia công phần mềm cho nước ngoài gặp rất nhiều khó khăn trong việc đàm phán hợp đồng để bảo vệ giá nhân công phần mềm trong nước. Họ cũng còn gặp khó khăn hơn nữa khi buộc phải thực hiện những hợp đồng gia công trong nước vì giá trị những hợp đồng này thường thấp hơn chi phí sản xuất phần mềm. Đây thật sự là một trở ngại trong việc phát triển thị trường trong nước với những phần mềm ứng dụng có chất lượng từ những công ty trong nước có công nghệ và trình độ cao.

( Theo tapchiketoan )