Việt Nam cần một bộ chỉ số để đánh giá tham nhũng

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

“Không có một công cụ đơn lẻ nào là hoàn hảo nên Việt Nam cần xây dựng bộ chỉ số dựa trên kinh nghiệm quốc tế và tình hình trong nước để có được hệ thống tiêu chí đánh giá và theo dõi tham nhũng phù hợp nhất”.

Đó là quan điểm của bà Juanita Riano, giám đốc chương trình Công cụ đo lường tham nhũng toàn cầu của Tổ chức Minh bạch quốc tế, sau hội thảo do Văn phòng Ban chỉ đạo trung ương về phòng chống tham nhũng tổ chức ở Hà Nội ngày 23-6.

Bà Juanita Riano - Ảnh: H.G.

Bà nói:

- Tại thời điểm này, Việt Nam bắt đầu nghĩ tới việc làm thế nào để đo lường tham nhũng và tìm hiểu đâu là các công cụ, kinh nghiệm tốt nhất. Đây là nỗ lực rất tốt vì chúng tôi cho rằng Việt Nam có rất nhiều bài học kinh nghiệm để học hỏi và cần có thời gian để thảo luận với những đối tác khác nhau trước khi quyết định các tiêu chuẩn cuối cùng.

* Bà có thể cho biết kinh nghiệm xây dựng tiêu chí đánh giá ở các nước khác?

- Nhiều nước như Kenya, Zambia, các nước Mỹ Latin... đã phát triển các chỉ số đánh giá tham nhũng và phòng chống tham nhũng. Ví dụ Kenya có một công cụ đánh giá những khoản hối lộ trả cho các tổ chức khác nhau khi người dân sử dụng dịch vụ của các tổ chức này. Việc xếp hạng các thể chế công sẽ giúp họ tìm được vấn đề nằm ở đâu.

Ở Venezuela, họ đánh giá tính minh bạch của chính quyền thành phố khi quản lý ngân sách các dự án. Hàn Quốc cũng là nước rất có kinh nghiệm trong việc xây dựng một nền báo chí mạnh chống tham nhũng.

Tôi không cho rằng Việt Nam mới nhập cuộc. Khi đã có thể thảo luận cởi mở và thừa nhận có tồn tại tham nhũng thì đây là lúc tìm xem các vấn đề chính nằm ở đâu, xếp thứ tự ưu tiên ra sao và kiểm soát các công việc hiện nay thế nào. Do đó, lựa chọn các chỉ số đo lường là việc quan trọng để giúp chúng ta biết hiện có làm tốt hay không công việc phòng chống tham nhũng.

* Hiện Tổ chức Minh bạch quốc tế có những công cụ chính nào để đánh giá tham nhũng?

- Các bạn thường nghe tới chỉ số cảm nhận tham nhũng (CPI). Chỉ số này xếp hạng các nước và vùng lãnh thổ theo mức độ tham nhũng được cảm nhận ở các cán bộ công chức và chính trị gia nơi đó. Ngoài ra còn có chỉ số đưa hối lộ (BPI) đánh giá phần cung của tham nhũng và phong vũ biểu tham nhũng toàn cầu (GCB) là một cuộc điều tra dư luận nhằm đánh giá nhận thức, kinh nghiệm của công chúng về tham nhũng ở hơn 60 nước trên thế giới. Các đánh giá hệ thống liêm chính quốc gia (NIS) là một loạt nghiên cứu tiến hành tại một nước để chẩn đoán diện rộng về điểm mạnh/yếu của các cơ quan tổ chức then chốt nhằm tạo điều kiện tăng cường quản trị tốt.

Mỗi chỉ số này phản ánh góc độ khác nhau của tham nhũng và không một chỉ số đơn lẻ nào đủ hoàn hảo để đưa ra một bức tranh tổng quát. Vì thế, mỗi nước cần xây dựng riêng cho mình một bộ chỉ số để đánh giá và phòng chống tham nhũng.

* Trong bảng xếp hạng CPI toàn cầu năm 2009, Việt Nam đứng thứ 120/180, trước đó năm 2008 là 121/180... Điều đó có nghĩa Việt Nam có cải thiện trong phòng chống tham nhũng hay không?

- Trên thực tế, không chỉ riêng Việt Nam mà rất nhiều nước hiểu sai về cách dùng và cách hiểu CPI. Đây là chỉ số cho biết mức độ tham nhũng được cảm nhận ở một nước. Xếp hạng có thể thay đổi đơn giản chỉ vì có một số nước mới được đưa vào xem xét hoặc một số nước khác bị loại ra khỏi bảng xếp hạng. Do đó, việc một nước/vùng lãnh thổ có điểm số thấp nhất không có nghĩa đó là nơi có tham nhũng nhiều nhất, hay ngược lại. Nó chỉ phản ánh đó là nơi tham nhũng được cảm nhận nhiều nhất trong số những nước có tên trong danh sách.

CPI là đánh giá cảm nhận về tham nhũng trong lĩnh vực hành chính và chính trị, chứ không phải là tuyên án về tham nhũng của các quốc gia hay xã hội nói chung. Vì thế các chính phủ cần phải chuyển từ việc đọc các xếp hạng đơn thuần như vậy thành việc đẩy mạnh tình hình minh bạch ở nước đó nhằm cải thiện chỉ số cảm nhận chứ không phải điểm số xếp hạng.

* Với khu vực tư nhân, họ có nên dựa vào CPI để đưa ra các quyết định đầu tư vào một nước hay không?

- Cũng với những lý do trên, chúng tôi không khuyến khích các công ty dựa vào CPI để quyết định đầu tư. Tất nhiên tham nhũng có thể làm nản lòng các nhà đầu tư, nhưng CPI chỉ là một thông tin mang tính bổ sung.

* Theo bà, Việt Nam nên cân nhắc những khía cạnh gì khi xây dựng hệ thống chỉ tiêu đánh giá và phòng chống tham nhũng của riêng mình?

- Đầu tiên là phải cân nhắc bối cảnh trong nước. Thứ hai là dựa vào các chỉ dẫn công cụ của quốc tế, chẳng hạn như Công ước của Liên Hiệp Quốc về phòng chống tham nhũng. Thứ ba là học hỏi từ kinh nghiệm các nước khác. Thứ tư là phối hợp với các đối tác trong nước, kể cả các hộ gia đình, trẻ em đến các tổ chức xã hội dân sự, khu vực tư nhân, cơ quan chính quyền... Điều cuối cùng không kém phần quan trọng là chia sẻ thông tin và kinh nghiệm với các đối tác khác.

Suy cho cùng, chúng ta cần nhớ rằng việc xây dựng các chỉ số đánh giá, đo lường không phải là mục tiêu cuối cùng. Mục tiêu cuối cùng phải là chống tham nhũng, tăng cường minh bạch và hành động.

HƯƠNG GIANG thực hiện// Theo Tuổi Trẻ