Hình thành và phát triển vườn ươm doanh nghiệp

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Ở nước ta, một số vườn ươm doanh nghiệp đã hình thành, cung cấp hai loại dịch vụ chính là cho thuê văn phòng chất lượng cao và phát triển kinh doanh. Theo chúng tôi để các vườn ươm phát triển bền vững, vấn đề pháp lý cần được bổ sung, hoàn thiện; mô hình điều hành vườn ươm lý tưởng nên là mô hình thực thể công - tư theo hình thức doanh nghiệp; đầu tư thích đáng vào cơ sở vật chất và nguồn nhân lực.

Hoạt động của một số vườn ươm doanh nghiệp

Các doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNVVN) Việt Nam ngày càng thể hiện vai trò quan trọng đối với nền kinh tế đất nước. Hiện các DNVVN chiếm khoảng 96,5% tổng số doanh nghiệp trong cả nước, đóng góp hơn 40% GDP và là khu vực phát triển nhanh nhất, góp phần quan trọng trong tạo việc làm mới, giảm đói nghèo ở khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa.

Việc hỗ trợ, phát triển DNVVN đã trở thành một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Trong đó, các cơ sở ươm tạo doanh nghiệp (Business Incubator) được coi là một công cụ rất hữu hiệu để hỗ trợ và gây dựng phát triển các DNVVN tiềm năng.

Một số cơ sở ươm tạo doanh nghiệp cũng đã rải rác hình thành, tuy nhiên đến nay vẫn còn tương đối hạn chế về số lượng, với thời gian hoạt động chỉ mới từ một đến năm năm. Nhìn chung, các cơ sở ươm tạo doanh nghiệp này vẫn còn đang trong giai đoạn đầu phát triển, nhưng cũng đã có một số cơ sở bắt đầu hoạt động có hiệu quả như: Vườn ươm công nghệ FPT, Vườn ươm doanh nghiệp công nghệ Tinh Vân, Vườn ươm CRC (Trường đại học Bách khoa Hà Nội), Vườn ươm Phú Thọ (Trường đại học Bách khoa TP Hồ Chí Minh), Vườn ươm doanh nghiệp chế biến thực phẩm Hà Nội (HBI), Vườn ươm doanh nghiệp phần mềm TP Hồ Chí Minh (SBI), Trung tâm ươm tạo doanh nghiệp công nghệ cao Hòa Lạc (Ban quản lý Khu Công nghệ cao Hòa Lạc).

Về cơ bản, để ươm tạo doanh nghiệp, các vườn ươm cung cấp hai loại dịch vụ chính là: Dịch vụ cho thuê văn phòng chất lượng cao và dịch vụ phát triển kinh doanh.

Ðể thực hiện các hoạt động ươm tạo doanh nghiệp, trước hết vườn ươm phải có cơ sở vật chất, hạ tầng nhất định. Khách hàng của Trung tâm ươm tạo doanh nghiệp công nghệ cao Hòa Lạc cũng được thuê văn phòng (mỗi phòng 33 - 35 m2) với giá ưu đãi được trang bị những thiết bị văn phòng tối thiểu như bàn, ghế, tủ làm việc, đường điện thoại cố định, cổng in-tơ-nét... Hiện tại, đã có 10 doanh nghiệp được ươm tạo tại trung tâm.

Ngoài khu văn phòng thuê dùng riêng, khách hàng ươm tạo của SBI và Trung tâm ươm tạo doanh nghiệp công nghệ cao Hòa Lạc còn được sử dụng chung các cơ sở vật chất như: Phòng đào tạo (được trang bị đầy đủ các thiết bị cần thiết); phòng hội nghị; các máy in mầu và trắng đen; phòng họp được trang bị thêm hệ thống hội nghị video; hệ thống hội nghị video di động từ xa; máy tính - phòng thí nghiệm gồm hệ thống máy chủ kết nối mạng LAN và nhiều máy trạm có thể sử dụng với nhiều hệ điều hành và giao thức mạng khác nhau; các gói phần mềm hệ thống bản quyền và nhiều công cụ phát triển phần mềm khác nhau;...

Việc cung cấp các dịch vụ phát triển kinh doanh của vườn ươm cho các doanh nghiệp ươm tạo có ý nghĩa như là điều kiện đủ để hoàn thiện dịch vụ ươm tạo doanh nghiệp. Các dịch vụ này bao gồm: Tư vấn kỹ thuật, quản lý, đào tạo, liên kết kinh doanh, quảng bá, hỗ trợ thủ tục hành chính, pháp lý...

Mô hình vườn ươm doanh nghiệp

Vườn ươm doanh nghiệp được coi là công cụ phát triển hiệu quả, được thiết kế để thúc đẩy sự phát triển và thành công của doanh nghiệp thông qua việc cung cấp các dịch vụ và các nguồn lực hỗ trợ. Mục tiêu chính này nhằm tạo ra các doanh nghiệp hoạt động thành công trên thị trường sau khi rời khỏi vườn ươm. Trong đa số trường hợp, mục đích này gắn liền với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, khoa học và công nghệ của các quốc gia, hoặc chiến lược phát triển kinh doanh của các tập đoàn, doanh nghiệp lớn, đặc biệt trong trường hợp phát triển các doanh nghiệp tiềm năng, doanh nghiệp công nghệ, thương mại hóa công nghệ, hiện thực hóa ý tưởng kinh doanh..., cho nên các vườn ươm thường nhận được sự phối hợp, hỗ trợ, tài trợ... từ phía các tập đoàn, doanh nghiệp, quỹ đầu tư, ngân sách gắn với mục tiêu ươm tạo cụ thể. Theo đó, phần lớn các vườn ươm hoạt động phi lợi nhuận, nhằm tạo ra được các điều kiện ưu đãi thuận lợi nhất cho doanh nghiệp được ươm tạo. Thí dụ như trường hợp cụ thể của vườn ươm SBI, Trung tâm ươm tạo doanh nghiệp công nghệ cao Hòa Lạc, chi phí và phí sử dụng cơ sở vật chất và các dịch vụ của vườn ươm trung tâm đều thấp hơn mặt bằng giá phí của thị trường, có tính chất ưu đãi hỗ trợ dựa theo chính sách khuyến khích của Nhà nước, chính quyền địa phương và nhà tài trợ. Tuy nhiên, hiện nay khung pháp lý của nước ta về các cơ sở kinh tế hoạt động phi lợi nhuận còn chưa thật rõ ràng, đầy đủ. Ðây là vấn đề pháp lý cần sớm được bổ sung, hoàn thiện.

Tại nhiều quốc gia, hầu hết các vườn ươm doanh nghiệp được thành lập và vận hành với sự tham gia của Nhà nước ở các cấp độ khác nhau. Tuy nhiên, cũng tồn tại khá phổ biến mô hình vườn ươm doanh nghiệp hoàn toàn thuộc sở hữu tư nhân, hoạt động độc lập về tài chính, đầu tư, kinh doanh. Nhà nước hoặc các nhà tài trợ khác hỗ trợ ươm tạo các doanh nghiệp tiềm năng thông qua cơ chế và dịch vụ của vườn ươm. Ở Việt Nam, một số cơ sở ươm tạo doanh nghiệp hiện đang hoạt động theo mô hình công ty trách nhiệm hữu hạn, có sự hỗ trợ của Nhà nước và tài trợ của EU (Vườn ươm HBI và SBI); hoặc đơn vị sự nghiệp có thu thuộc sở hữu nhà nước (Vườn ươm doanh nghiệp công nghệ cao thành phố Hồ Chí Minh, Trung tâm ươm tạo doanh nghiệp công nghệ cao Hòa Lạc). Nhưng cũng có mô hình ươm tạo thuộc sở hữu tư nhân (Vườn ươm công nghệ FPT, Vườn ươm doanh nghiệp công nghệ Tinh Vân).

Qua thực tế hoạt động và trong điều kiện đang phát triển của Việt Nam hiện nay, theo chúng tôi, mô hình lý tưởng để điều hành vườn ươm doanh nghiệp trong tương lai là mô hình thực thể công - tư theo hình thức doanh nghiệp. Ðiều này là hợp lý và cần thiết để nhận được sự hỗ trợ của Chính phủ về mặt chính sách, bảo đảm sự phát triển bền vững của vườn ươm và cung cấp những ưu đãi cho vườn ươm như: Miễn/giảm thuế cho các doanh nghiệp ươm tạo, kéo dài thời gian khấu hao cho các tài sản cố định của vườn ươm, khuyến khích các nhà tài trợ cho vườn ươm, tạo điều kiện thuận lợi cho vườn ươm kết nối kinh doanh, tiếp cận tài chính (vốn ngân hàng) cho các doanh nghiệp được ươm tạo.

Ðể tồn tại và phát triển bền vững, các vườn ươm trước hết phải bảo đảm  đầu tư thích đáng cơ sở vật chất và có đội ngũ nhân lực phù hợp. Ðây là nền tảng quan trọng để vườn ươm có thể cung cấp được dịch vụ chất lượng cao, hấp dẫn, đồng thời phát triển thêm các dịch vụ gia tăng nhằm tăng thêm nguồn thu cho vườn ươm, cải thiện năng lực cung cấp dịch vụ phát triển kinh doanh để có thể trang trải chi phí trong phạm vi dự kiến. Trường hợp của SBI, theo tính toán sẽ đạt được điểm hòa vốn vào giữa năm 2011 sau khi tất cả các phòng được cho thuê hết và đạt được số lượng khách hàng ươm tạo dự kiến.

(Theo TS HỒ SỸ HÙNG // Báo Nhân dân)