Hồ sơ nhân quyền Mỹ năm 2008 (Phần 2)

Các quyền cơ bản của tù nhân không được bảo vệ. Thông tin do Bộ Tư pháp Mỹ công bố tháng 8-2008 cho biết, tỷ lệ tội phạm do các tòa án của Mỹ kết án đã tăng nhanh từ năm 1993. Bị cáo bị tuyên phạm các tội bạo lực chiếm hơn 50%. Bang California có 172 nghìn tù nhân bị giam giữ tại 33 nhà tù, vốn được xây dựng chỉ đủ cho một nửa số lượng tù nhân nói trên (Tù nhân quá đông gây các vấn đề về sức khỏe, http://www.sfgate.com, 19-11-2008). Tại TP Prince Georger, thuộc bang Mariland, nhà tù Marlboro hiện giam giữ khoảng 1.500 tù nhân, trong khi nhà tù này chỉ được thiết kế chứa khoảng 1.330 người (Bưu điện Washington, 25-7-2008). Các báo cáo về việc tù nhân chết do quản giáo gây bạo lực xuất hiện thường xuyên. Taser, loại súng bắn bằng điện, được sử dụng rộng rãi để kiểm soát tù nhân trong các nhà tù và trung tâm giam giữ ở Mỹ. Ðã có hơn 300 vụ được phát hiện từ năm 2001, trong đó tù nhân chết do điện của loại súng Taser. Trong số đó, năm 2008 có 69 người chết. Theo thông tin của báo Bưu điện Washington ngày 25-7, hơn mười quản giáo tại Prince Georger, thuộc bang Mariland, đã bị bắt. Ít nhất sáu quan chức nhà tù này bị đình chỉ công việc trong bảy tháng qua, chín người khác vẫn tiếp tục làm việc mặc dù đã bị cáo buộc phạm tội bạo lực. Barol Piker, bị bắt vì tội buôn bán Cocain, đã chết hồi tháng 1-2008 sau khi bị nhân viên cảnh sát bắn súng điện Taser chín lần (Mạng CNN, 22-7-2008). Ronnie L.Waiter, 19 tuổi, chết vì nghẹt thở ngày 29-6-2008, trong khi bị giam giữ biệt lập ở một trung tâm cải tạo ở Prince Georger, Mariland (Bưu điện Washington, 23-9-2008). Theo số liệu Bộ Tư pháp Mỹ công bố tháng 8-2008, từ năm 2001 đến 2006 có 1.154 tù nhân ở các nhà tù bang và liên bang đã chết vì AIDS (Minh Báo, 3-7-2008). Một số nhà tù Mỹ trở thành "nơi trú ẩn mới" của những người nghiện ma túy và các bệnh nhân tâm thần, với tỷ lệ 6/10 người bị giam giữ mắc các bệnh tâm thần (Nhà tù phình ra với người mắc bệnh tâm thần, người vô gia cư và người bị giam giữ vì tội nhập cư; gây chi phí hàng tỷ USD, http://justicepolicy.org). Tạp chí Nhà kinh tế ngày 10-5-2008 cho biết, Mỹ là một trong số ít quốc gia trên thế giới có người phạm tội nghiêm trọng bị tước hết quyền. Một số bang ở Mỹ thậm chí cấm người phạm tội nghiêm trọng đi bỏ phiếu.

Về các quyền kinh tế, xã hội và văn hóa

Xã hội Mỹ tồn tại khoảng cách lớn về giàu nghèo. Theo một bài báo của tờ Thời báo New York ngày 5-10-2008, ở Mỹ việc phân chia tiền lương và thu nhập một cách thiếu công bằng nhất diễn ra nhiều nhất so với bất cứ quốc gia có thu nhập cao nào, trong vòng 30 năm qua. Một phần năm số người giàu nhất nước Mỹ thu nhập trung bình 168.170 USD/năm, cao gấp 15 lần so với mức trung bình của nhóm một phần năm người thu nhập thấp nhất - khoảng 11.352 USD/năm. Nhóm 1% những người nộp thuế đứng đầu ở TP New York hưởng 37% tổng thu nhập của thành phố, gồm tiền công, thu nhập doanh nghiệp, lợi tức vốn (Thời báo New York, 9-4-2008). TP New York có 64 tỷ phú, với vốn ròng trị giá tới 344 tỷ USD, cao gấp 469 lần tổng vốn ròng của các tỷ phú ở thành phố này trong hai năm qua (Bưu điện Washington, 29-9-2008). Báo cáo của LHQ công bố ngày 22-10-2008 chỉ rõ, khoảng cách giàu nghèo rất lớn ở các thành phố của Mỹ, gồm cả New York, Washington, Atlanta và New Orlean; tương đương khoảng cách giàu nghèo tại các thành phố ở châu Phi; và tỷ lệ bất bình đẳng thu nhập ở các thành phố của Mỹ cũng rất cao.

Năm 2007, số người vô gia cư, bị đói nghèo tăng ở Mỹ. Số liệu do Cục Ðiều tra dân số Mỹ công bố tháng 8-2008 cho thấy, năm 2007, 12,5% dân số Mỹ, tương đương 37,3 triệu người, đang sống nghèo đói, (con số này năm 2006 là 36,5 triệu người). Năm 2007, khoảng 18% trẻ em (13,3 triệu người) bị bần cùng hóa, tăng so với mức 17,4% (12,8 triệu trẻ) năm 2006 (Reuters, 27-8-2008). Khoảng 7,6 triệu gia đình (9,8%) sống trong đói nghèo. Năm 2007, thu nhập hằng năm của 1,56 triệu người Mỹ, tương đương 41,8% số dân nghèo đói của cả nước, chỉ đạt một nửa chuẩn thoát nghèo. Tại TP New York, các nghiên cứu mới nhất cho thấy 23% dân số Mỹ sống đói nghèo (Bưu điện Washington, 14-7-2008).

Theo kết quả khảo sát trên phạm vi cả nước do báo Bưu điện Washington, ÐH Havart và một số tổ chức khác tiến hành năm 2008, do ảnh hưởng khủng hoảng tài chính, khoảng 80% công nhân có thu nhập thấp không đủ tài chính để mua nhiên liệu hoặc bảo hiểm hưu trí. Hơn 60% trong số đó không thể mua bảo hiểm y tế và 50% không đủ chi cho lương thực, thực phẩm và nhà ở. Reuters cho biết, tem lương thực - một chương trình chống nghèo đói của Mỹ nhằm giúp những người cần thiết mua lương thực, thực phẩm - đã ghi kỷ lục trong tháng 9-2008, với hơn 31,5 triệu người Mỹ sử dụng chương trình này, đạt mức tăng hằng năm 17% (Reuters, 3-12-2008). Khoảng 48% số cư dân TP New York gặp khó khăn trong việc chi trả lương thực, thực phẩm cho bản thân và gia đình trong năm 2008, tăng gấp đôi so với năm 2003. Khoảng 1,3 triệu người New York phụ thuộc vào các chương trình lương thực khẩn cấp, tăng 24% so với con số một triệu người năm 2004 (Báo cáo cập nhật tình hình đói nghèo ở TP New York năm 2008: Ðói nghèo tăng nhanh do suy thoái kinh tế gõ cửa từng gia đình). Khoảng 68,8% các cơ quan, tổ chức cứu trợ lương thực khẩn cấp thông báo rằng, họ không đủ lương thực để đáp ứng nhu cầu (Khảo sát cho thấy tác động của khủng hoảng đói nghèo, http://www.nyccah.org). Hơn hai triệu gia đình Mỹ không thể thanh toán các khoản vay mua nhà. Số liệu thống kê công bố ngày 13-11-2008 cho thấy, trong tháng 10-2008 các vụ tịch biên tài sản thế chấp nợ trên cả nước tăng 25% so với cùng kỳ năm 2007. Cũng trong tháng 10, hơn 84 nghìn tài sản bị ngân hàng phát mãi (Minh Báo, 14-11-2008).

Các số liệu do Bộ Nhà đất và phát triển đô thị Mỹ thu thập cho thấy, số người thường xuyên không có nhà ở, sống trên đường phố và tìm nơi ở tạm trên cả nước năm 2007 là 123.833 người. Trong giai đoạn từ ngày 1-10-2006 đến 30-9-2007, khoảng 1,6 triệu người không nhà ở và phải tìm nơi sống tạm (Thời báo New York, 30-7-2008). Số người cần nơi ở khẩn cấp tăng gấp đôi từ năm tài chính 2007 đến năm tài chính 2008 (Thế giới hằng ngày, 22-10-2008). Ở Luciana và Kentucky, số gia đình vô gia cư tăng lên 931 hộ. Tháng 12-2008, trong 25 thành phố Mỹ được khảo sát, 19 thành phố phát hiện số người vô gia cư tăng trong giai đoạn từ 1-10-2007 đến 30-10-2008. Và 16 thành phố có số gia đình vô gia cư tăng (Các nhóm hoạt động xã hội lo ngại làn sóng vô gia cư mới, http://ipsnews.net). Bệnh viện cho người vô gia cư ở Washington ước tính ở đây trung bình mỗi ngày có thêm hơn sáu nghìn người vô gia cư. Trong đó, 47% là "vô gia cư thường xuyên" (Nhất trí tạo nơi ở tạm cho người vô gia cư; Chi phí khoảng năm triệu USD, Thời báo Washington, 13-12-2008).

Các quyền của người lao động không được bảo vệ đúng đắn. Tỷ lệ thất nghiệp ở Mỹ tiếp tục ở mức cao. Số liệu do Bộ Lao động Mỹ công bố ngày 9-1-2009 cho biết, tỷ lệ thất nghiệp tăng từ 4,6% năm 2007 lên 5,8% năm 2008, mức cao nhất từ năm 2003. Năm 2008, tổng số việc làm bị mất là 2,6 triệu, mức lớn nhất từ năm 1945. Riêng tháng 12-2008 đã có khoảng 524 nghìn việc làm bị mất, đưa tỷ lệ thất nghiệp lên 7,2%, mức cao nhất trong 16 năm qua (Thời báo New York, 10-1-2009). Số người thất nghiệp dài hạn (là những người không có việc trong vòng 27 tuần trở lên) đạt mức 2,2 triệu người trong tháng 11-2008, tăng thêm 822 nghìn người so với 12 tháng trước đó (Tổng kết tình trạng việc làm, http://data.bls.gov). Theo kết quả khảo sát do Harris Interactive tiến hành, thời gian trung bình người Mỹ làm việc trong năm 2008, gồm cả công việc nhà và học tập, là 46 giờ/tuần, nhiều hơn một giờ so với năm 2007. Cứ bốn người Mỹ thì một người cho rằng số giờ làm việc trong năm 2008 tăng. Thời gian trung bình người Mỹ dành để giải trí trong năm 2008 là 16 giờ/tuần, giảm bốn giờ so năm 2007 và là mức thấp nhất từ năm 1973 (AFP, 10-12-2008). Kết quả khảo sát tại 25 bang của Mỹ cho biết, một nửa số công nhân từng ít nhất một lần bị trả lương thấp hoặc không được trả lương (Bưu điện Washington, 8-7-2008). Tháng 7-2008, một tòa án ở Minesota buộc tội hãng bán lẻ Wal-Mart vi phạm các luật của bang về giờ làm việc và lương lao động, không cho công nhân nghỉ ngơi đầy đủ và yêu cầu người lao động theo giờ làm việc ngoài giờ trong thời gian đào tạo (Minh Báo, 10-12-2008). Ngày 23-7-2008, Cục Lao động TP New York cho biết một nhà máy sản xuất quần áo tên là "Jin Shun" ở Quyn bị phát hiện đã lừa của công nhân 5,3 triệu USD trong sáu năm, thông qua việc trả lương thấp hơn nhiều mức lương tối thiểu và không thanh toán công làm thêm giờ (Thế giới hằng ngày, 24-7-2008). Ngày 6-9, khoảng 27 nghìn công nhân cơ khí ở hãng Boeing đình công, yêu cầu công ty tăng lương và phúc lợi (http://news.bbc.co.uk/chinese/sipm/hi/newsid-7600000). Ngày 20-10, Tòa án quận Manhattan, New York, phán quyết Nhà hàng Saigon Grill bồi thường 4,6 triệu USD cho 36 nhân viên phân phát hàng, vì vi phạm luật về lương tối thiểu và làm thêm giờ (Minh Báo, 23-12-2008).

Các kế hoạch lương hưu cho người lao động bị rút ngắn đáng kể. Một nhà phân tích về ngân sách của QH Mỹ, tháng 10-2008, ước tính tài khoản lương hưu của người Mỹ đã mất khoảng hai nghìn tỷ USD trong 12 tháng. Hơn một nửa số người tham gia cuộc điều tra của AP-GfK cho rằng, họ buộc phải trì hoãn việc nghỉ hưu. Kết quả khảo sát do Hiệp hội những người nghỉ hưu Mỹ (AARP) công bố tháng 10-2008 cho thấy, cứ năm người Mỹ ở độ trên 45 thì có một người ngừng chi tiền vào chương trình đầu tư tiết kiệm lương hưu - 401(k), IRA (tài khoản lương hưu cá nhân) hoặc các tài khoản lương hưu khác (Minh Báo, 8-10-2008). Nghiên cứu do Hiệp hội Hewitt Associates tiến hành chỉ rõ, giá trị chương trình 401(k) trung bình giảm 14%, từ 79 nghìn USD năm 2007 còn 68 nghìn USD năm 2008. Chương trình 401(k) dựa vào điều khoản trong Bộ luật thuế của Mỹ cho phép những người đầu tư lương hưu được hoãn đóng thuế (Minh Báo, 25-11-2008).

[ Trở về]