Trật tự của các “ông trùm” thị phần

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Một ngày sau khi kết thúc quý II/2010, HOSE đã công bố thị phần môi giới quý II và tổng hợp cho 6 tháng đầu năm. Về tổng thể, lần này, bảng xếp hạng không có bất ngờ, ngoại trừ một số tên tuổi lần đầu xuất hiện.

Dấu ấn cũ và mới

Bảng xếp hạng mới nhất cho thấy Top 10 khá cân bằng giữa các CTCK có thâm niên hoạt động như TLS, SSI, BVSC, ACBS… với các tên tuổi trẻ trung hơn như FPTS, VNDirect, KimEng, VIS. Về thứ hạng các vị trí sau ba tháng không có nhiều xáo trộn, ngoại trừ FPTS và ACBS đổi chỗ cho nhau, VNDS đi lên và BVSC thụt lùi.

Đáng chú ý, trong Top 10, vẫn có tới 4 CTCK trực thuộc ngân hàng. Điều này gắn liền với câu chuyện nóng nhất thị trường trong 1 năm qua là đòn bẩy tài chính. Nói cách khác, thị phần vẫn gắn với các gói công cụ tài chính mà CTCK dành cho NĐT nhằm khuếch đại giá trị giao dịch. Về điều này, các CTCK trực thuộc ngân hàng có lợi thế đáng kể nhờ sự hỗ trợ mạnh mẽ về ngân quỹ từ ngân hàng mẹ.

Bảng xếp hạng mới nhất cũng cho thấy quý thứ 2 liên tiếp các CTCK kỳ cựu, có thứ hạng thị phần cao từ nhiều năm trước như VCBS, BSC, IBS, AGR… hoàn toàn biến mất khỏi Top 10 và được thay thế bởi các gương mặt mới hơn. Cùng trực thuộc ngân hàng nhưng cơ chế quản lý của các CTCK mới là nhân tố quyết định thứ hạng.

Nhìn vào từng thành viên trong Bảng xếp hạng, có thể thấy, sau 3 tháng, TLS thăng tiến mạnh mẽ nhất với việc gia tăng thêm 1,48% thị phần giao dịch toàn thị trường. SBS, VN Direct và FPTS cũng nằm trong số các gương mặt thăng tiến. Bên cạnh đó,  SSI, HSC, ACB, BVSC, KEVS và VIS lại có sự sụt giảm so với chính mình. Đáng chú ý, thị phần môi giới của BVSC giảm khá mạnh, gần 0,9%. Tương tự, trong một năm qua, KEVS đã giảm dần thị phần từ 3,82% xuống còn 2,12%. Trong bảng tổng hợp 6 tháng, KEVS đã ngấp nghé ở rìa cuối.

Ấn tượng lớn nhất trong bảng xếp hạng là CTCK Hòa Bình (HBS) - một tên tuổi mới tinh. HBS dù mới hoạt động chính thức từ tháng 4/2008 nhưng chỉ sau 1 năm, công ty này đã xếp hạng thứ 80 về số tài khoản khách hàng, mặc dù một năm này được xem là khoảng thời gian khó khăn đối với hầu hết các CTCK trong việc thu hút thêm khách hàng. Sau khi tăng vốn lên 300 tỷ đồng, trong năm 2009, số lượng tài khoản tại Công ty đã tăng hơn 3 lần và  đạt thị phần 2% vào cuối năm này. Nhìn lại, có thể thấy sự lớn mạnh của HBS là liên tục với một quá trình tích luỹ. Tuy nhiên, câu chuyện thăng tiến thị phần này vẫn gây ngạc nhiên lớn. HBS đang có các cổ đông lớn như VietnamAirline, nắm 2,4% cổ phần, Tổng công ty Du lịch Hà Nội và Tổng công ty Đầu tư phát triển nhà, cùng nắm 4,67% cổ phần. Tuy nhiên, trong lĩnh vực chứng khoán, các tên tuổi này vẫn chỉ được xem là các gương mặt ngoại đạo và sở hữu số cổ phần tại HBS không nhiều để có thể hỗ trợ tài chính  cho HBS.

Thị phần và lợi nhuận

Phải nhìn nhận một thực tế là nhiều CTCK có tiềm lực tài chính nhưng không tham gia cuộc đua thị phần môi giới bằng mọi giá. Điều này liên quan đến câu chuyện lợi nhuận. Một số CTCK khuyến khích khách hàng giao dịch nhiều bằng việc giảm phí hay chỉ tính phí một đầu, điều này khiến doanh thu môi giới giảm. Mặt khác việc gia tăng thị phần bằng sử dụng đòn bẩy tạo rủi ro cho chính CTCK: Khi thị trường đi xuống, tài khoản khách hàng VIP bị ép bán giải chấp bằng mọi giá dẫn đến nguy cơ CTCK mất luôn khách hàng này. Khách hàng mất khả năng thanh toán, nếu CTCK chọn giải pháp mềm dẻo hơn, chấp nhận đưa các khoản đầu tư đó vào tài khoản tư doanh thì cuối năm, CTCK sẽ phải đối mặt với nguy cơ tăng trích lập dự phòng, giảm lợi nhuận.

Do độ trễ về việc công bố báo cáo tài chính quý và chỉ cuối năm, các CTCK mới trích lập dự phòng đầy đủ nên so sánh kết quả hoạt động của Top 10 và thị phần môi giới trong năm 2009 sẽ chính xác hơn quý I/2010: Ngoại trừ một số tên tuổi mà hiệu quả hoạt động tương xứng với thị phần, phần còn lại không có sự tương đồng. Kết quả cho thấy chỉ có mối liên quan mờ nhạt giữa lợi nhuận và thị phần. (xem bảng).

Lợi nhuận của các CTCK phần lớn vẫn đến từ tự doanh nhưng nhiều công ty trẻ vẫn đang muốn tăng thị phần lên cao, đặc biệt với các CTCK đang có kế hoạch niêm yết hay huy động vốn. Các tên tuổi trong Top 10 cũng đang bị san sẻ thị phần do sự cạnh tranh dữ dội đến từ 15 CTCK kế tiếp. Đây là các CTCK đang nắm từ 1-2% thị phần, có tham vọng. Nhưng trong tương lai gần, các CTCK này rất khó thực hiện những cuộc lật đổ các tên tuổi lớn ở nửa trên bảng Top 10. Lý do là "chìa khóa" mà các CTCK trẻ hay sử dụng là thu hút các khách hàng VIP của đối thủ, kèm theo các ưu đãi về đòn bẩy. Tuy nhiên, giờ đây, điều này trở nên không dễ khi các CTCK đã phát triển mạnh dịch vụ ngân hàng đầu tư, sẵn sàng phân phối lại một phần cổ phiếu giá rẻ (mua khi tư vấn cho các DN niêm yết mới) như một chiêu giữ chân khách VIP. Mối liên hệ đặc biệt này làm lợi nhuận của CTCK giảm nhẹ đi nhưng giữ chân được các khách hàng chiến lược.

Thị phần môi giới của các CTCK đơn giản chỉ phản ánh cục diện của cuộc chơi môi giới tại một thời điểm và chưa nói nhiều về hiệu quả hoạt động. Thị phần cao chưa chắc cuối năm CTCK đã lãi lớn nếu vị thế này được tạo ra từ đòn bẩy tài chính. Điều này khiến lợi nhuận của các CTCK phần nào giống với các câu chuyện cổ tích kinh điển: Những anh nhà giàu có sống sót và mang được túi vàng về nhà hay không cần chờ đến phần kết của câu chuyện mới rõ.

(Đầu tư Chứng khoán điện tử)