Ngân hàng Việt và những góc khuất

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Tăng trưởng tín dụng thực là bao nhiêu?

Dư nợ tín dụng toàn hệ thống chỉ tăng khoảng 13%, một con số đẹp hơn mong đợi. Thế nhưng, không phải ngân hàng nào cũng đạt được con số này. Báo cáo của Ngân hàng Nhà nước cũng chỉ nói là hầu hết chứ không phải toàn bộ các ngân hàng đều tăng dưới 20%.

Theo Ngân hàng Nhà nước, đây là những ngân hàng lách trần tăng trưởng tín dụng bằng các hình thức như nhận ủy thác cho vay (nhận vốn của tổ chức cá nhân để cho vay), để tiền dưới dạng khoản phải thu (tiền của ngân hàng ủy thác cho một đơn vị để đầu tư, nhưng thực chất không phải là để đầu tư mà là nhằm chuyển tiền ra khỏi ngân hàng để sử dụng cho vay). Con số của các nghiệp vụ này chưa được nêu trong báo cáo cuối năm của Ngân hàng Nhà nước, nhưng đến cuối tháng 5.2011, hàng ngàn tỉ đồng đã được triển khai theo hình thức này.

Ông Trần Bắc Hà, Chủ tịch Hội đồng Quản trị của Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV), cũng cho rằng mức tăng trưởng tín dụng 13% không phản ánh được thực tế, vì tình trạng gia tăng các khoản phải thu, ủy thác đầu tư là khá phổ biến tại các ngân hàng trong một thời gian dài và hiện vẫn còn tiếp diễn.

Vậy tăng trưởng tín dụng thực là bao nhiêu? Một quan chức cấp cao thuộc Ngân hàng Nhà nước (không muốn nêu tên) đánh giá, con số thực có thể là 15%. Dù đây không phải là con số quá lớn, nhưng ông lo ngại những khoản đầu tư theo kiểu lách quy định thường rơi vào những lĩnh vực nhạy cảm hoặc rủi ro cao như bất động sản, chứng khoán.

Hàng chục ngàn tỉ đồng chi thêm cho người gửi tiền

Một vấn đề đáng quan tâm khác là các ngân hàng sẽ hạch toán các khoản chi vượt trần lãi suất huy động như thế nào.

Tình trạng vượt trần dưới hình thức khuyến mãi, quà tặng, bốc thăm trúng thưởng... cho người gửi tiền có lẽ chỉ tạm lắng trong tháng 11.2011, trong khi xảy ra phổ biến trong một thời gian dài từ cuối năm ngoái đến tháng 9. Và hiện nay, tình trạng trên đang có dấu hiệu quay trở lại (do nhu cầu vốn của ngân hàng thường tăng cao vào cuối năm). Nếu tính đúng tính đủ, mức lãi suất thực tế các ngân hàng trả cho người gửi tiền là 17%, thậm chí 18%, tức chênh lệch từ 3-4 điểm phần trăm so với quy định.

Một cán bộ Ngân hàng Nhà nước (không muốn nêu tên) đặt câu hỏi các ngân hàng lấy tiền ở đâu để chi cho người gửi tiền và khi chi rồi thì hạch toán vào đâu. Vị này ước tính tổng lượng tiền các ngân hàng chi thêm cho người gửi không dưới vài chục ngàn tỉ đồng.

Ông cho rằng cần làm rõ các khoản chi trên vì chúng có liên quan đến sự minh bạch về các khoản lãi, lỗ hoặc một số chỉ tiêu rủi ro của ngân hàng. Việc này không thể chỉ bằng giám sát thanh tra nội bộ, mà phải có đơn vị kiểm toán độc lập vào cuộc.

Nợ xấu không chỉ gấp đôi

3,39% là tỉ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ cho vay của hệ thống ngân hàng (tương đương 85.000 tỉ đồng). Trong đó, nợ xấu của nhóm tổ chức tín dụng trong nước là 3,44%. Đây có lẽ là con số tương đối tạm chấp nhận được nếu là thực.

Từ năm 2005, Ngân hàng Nhà nước đã ban hành Quyết định 493/2005/QĐ-NHNN quy định về phân loại nợ, trích lập và sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro tín dụng. Trong đó, Điều 6 quy định phân loại nợ theo phương pháp định lượng, còn Điều 7 là theo phương pháp định tính. Tuy nhiên, theo ông Hà, BIDV, đến nay mới chỉ có một số ngân hàng áp dụng phân loại nợ theo Điều 7 gồm BIDV, Techcombank và Vietcombank. Điều này dẫn đến tình trạng là cùng một khách hàng nhưng có ngân hàng xếp vào nợ nhóm 2, có ngân hàng xếp vào nợ nhóm 1. Sự thiếu đồng nhất trong phân loại nợ như thế ắt hẳn sẽ dẫn đến con số thống kê nợ xấu toàn hệ thống thiếu chính xác.

Muốn tính đúng, tính đủ nợ xấu, biện pháp đầu tiên là thống nhất cách tính nợ xấu. Đó là lý do từ ngày 1.4 tới, Ngân hàng Nhà nước yêu cầu các tổ chức tín dụng công khai nợ xấu theo một số tiêu chí của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF).

Ba góc khuất nói trên đều liên quan đến chất lượng tín dụng của hệ thống ngân hàng nói chung và mức lãi nói riêng đối với từng ngân hàng. Giả sử nợ xấu tăng gấp đôi, nợ có khả năng mất vốn cũng tăng tương ứng thì trích lập dự phòng cũng lớn gấp đôi cho các khoản này. Đương nhiên, lợi nhuận theo đó sẽ giảm đi. Hay như khoản chi trả cho phần vượt trần lãi suất, nếu hạch toán chính xác vào chi phí thì con số lãi/lỗ liệu có đúng như các ngân hàng đưa ra hay không?