Bỏ trần lãi suất: Thị trường tiền tệ có rối loạn ?

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Bỏ trần lãi suất: Không sợ tạo ra cuộc đua lãi suất
(Tác giả: MINH TƯỜNG // theo TuanVietNam)

 Xung quanh việc Ngân hàng Nhà nước nên hay không nên bỏ lãi suất trần huy động (lãi suất tiền gửi vào các tổ chức tín dụng) hiện có hai chiều ý kiến: Một, nên bỏ quy định về lãi suất trần huy động để giải tỏa ách tắc trong hệ thống tiền tệ; Hai, quan ngại việc bỏ trần lãi suất huy động sẽ tạo ra một cuộc đua lãi suất trong hệ thống ngân hàng như năm 2008 sẽ lặp lại.

Phó Tổng Giám đốc điều hành  Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF) John Lipsky ngày 22/3, tại Hà Nội, khi trả lời phỏng vấn Reuters, cho rằng: "tiền Đồng Việt Nam hiện nay, xét trung hạn, là không có vấn đề" và "bây giờ là lúc cần có chính sách để củng cố niềm tin vào ổn định vĩ mô".

Nhận định của Tuần Việt Nam: hiện có đủ yếu tố thị trường để thay đổi lãi suất trần huy động và khả năng có một cuộc chạy đua lãi suất là khó diễn ra.

Lãi suất chạm đỉnh

Lãi suất cho vay trên thị trường hiện đang phổ biến ở mức 15-17%, lãi suất huy động thực tế của nhiều ngân hàng cũng vượt khá xa so với trần 10.5%. Mức lãi suất này được xem là khá cao so với những năm trước đây (trừ năm 2008), đồng thời cao hơn rất nhiều so với lãi suất tái chiết khấu (7%) và tái cấp vốn (6%). Ngoài ra, lãi suất cho vay cũng cao hơn khá nhiều so chỉ số giá tiêu dùng hiện tại.

Giải thích tình trạng lãi suất cao hiện nay có  thể đưa ra một số lý do sau:

Thứ nhất: Lãi suất được đẩy lên cao là do trong thời gian qua xuất hiện tình trạng chênh lệch khá lớn giữa tốc độ tăng trưởng vốn huy động và cho vay. Tình trạng này kéo dài suốt từ năm 2007 đến nay. Cụ thể, năm 2007, tăng trưởng tín dụng là 53.9%, trong khi đó tăng trưởng huy động chỉ đạt 46.1%; năm 2008 hai chỉ số này lần lượt là 25.4% và 20.3%; năm 2009 lần lượt là 37.4% và 28.7%. Hai tháng đầu năm 2010, tăng trưởng tín dụng 1.4%, trong khi đó tăng trưởng tiền gửi lại giảm 0.17%.

Mức chênh lệch kéo dài và quá lớn trên buộc các ngân hàng phải tăng lãi suất huy động để hút tiền, đồng thời tăng lãi suất cho vay để giảm cầu tiền.

Thứ hai: Lãi suất huy động và cho vay vượt xa lãi suất tái chiết khấu và lãi suất tái cấp vốn của NHNN. Đây là một sự nghịch lý vì thông thường lãi suất chiết khấu là công cụ quan trọng trong điều hành lãi suất trên thị trường. Giải thích cho điều này có thể là do NHNN đang rất hạn chế cung tiền qua thị trường mở. Trong trường hợp này công cụ lãi suất chiết khấu đã giảm đi rất nhiều vai trò của nó. Lý do NHNN hạn chế việc cung tiền qua thị trường mở có thể xuất phát từ những lo ngại về lạm phát tiền tệ.

Thứ ba: Việc nâng lãi suất huy động và cho vay là một hệ quả của việc tăng trưởng tín dụng nóng năm 2009. Gói kích cầu bằng hỗ trợ lãi suất đã tạo ra hơn 400.000 tỷ đồng vốn giá rẻ cho người đi vay. Nhiều doanh nghiệp tìm mọi cách để vay tiền bất chấp nhu cầu thực tế khiến tăng trưởng tín dụng năm 2009 lên mức 37.4%, vượt xa mục tiêu 25% của NHNN. Năm 2010, áp lực trả nợ đè nặng lên nhiều doanh nghiệp bởi việc chi tiêu "quá đà" trong năm trước. Ngoài ra, NHNN đặt mục tiêu kiểm soát tín dụng ở mức 25% để phòng ngừa nguy cơ lạm phát khiến cho nguồn vốn ngân hàng càng trở nên khan hiếm.

Sự khác biệt giữa hiện nay và thời điểm xảy ra cuộc đua lãi suất 2008

Cuộc đua lãi suất năm 2008 diễn ra trong hoàn cảnh đặc biệt bởi nhiều yếu tố hội tụ. Lúc đó hệ thống ngân hàng căng thẳng thanh khoản khi NHNN thắt chặt các chính sách tiền tệ một cách mạnh mẽ: Ngày 17/03/2008, NHNN phát hành 20.300 tỷ đồng tín phiếu bắt buộc kỳ hạn 1 năm. Sau đó tỷ lệ dự trữ bắt buộc được nâng lên 11%, lãi suất tái cấp vốn 15%, tái chiết khấu lên 13%, lãi suất cơ bản 14%.

Trong khi hiện tại, lãi suất thực tế huy động và cho vay đã cao hơn khá nhiều so với lạm phát và lãi suất chiết khấu của NHNN. Khả năng về mức lạm phát cao trong năm nay cũng khó diễn ra do mục tiêu kìm chế lạm phát được ưu tiên trong chỉ đạo của Chính phủ và cầu hàng hóa chưa có dấu hiệu tăng đột biến. Đợt bán Trái phiếu chính phủ ngày 18/3 vừa qua đã đạt 60% tổng giá trị chào bán với lãi suất 12%, do vậy, lãi suất huy động cân bằng trong dài hạn có thể ở quanh mức 11%-12%.

Xét về phía ngân hàng, họ chỉ thực sự tăng lãi suất huy động khi gặp vấn đề khó khăn trong thanh khoản. Sức ép thanh khoản hiện nay của các ngân hàng không lớn như thời điểm 2008. Các ngân hàng có thể vay trên thị trường liên ngân hàng với lãi suất khá thấp để giải quyết vấn đề thanh khoản của mình sẽ hiệu quả hơn so với việc tăng lãi suất huy động. Lãi suất trên thị trường liên ngân hàng đang giữ ở mức ổn định, lãi suất qua đêm quanh mức 7%, lãi suất các kỳ hạn 6 tháng tháng đến 1 năm quanh mức 11.5%.

Xét về điều kiện vĩ mô, thời điểm diễn ra cuộc chạy đua lãi suất lạm phát đang ở mức rất cao, một số nhận định còn cho rằng lạm phát có thể trên 30% vào cuối năm 2008. Trong khi đó tính đến tháng 3/2010, lạm phát chỉ vào khỏang 4%. So với các kênh đầu tư khác: bất động sản, ngọai tệ, chứng khóan, kỳ vọng của các nhà đầu tư năm nay cũng không thể vượt quá 11 - 12% do tình hình nền kinh tế không hồi phục nhanh như phỏng đóan, đồng USD tiếp tục mất giá, Nhà nước cấm họat động kinh doanh vàng trên sàn giao dịch tự do... Dự báo của nhiều tổ chức tài chính trong và ngòai nước cho thấy: đến cuối năm 2010, mức tăng CPI của Việt Nam chỉ ở dưới mức 2 con số.

Một số khác biệt giữa thời điểm diễn ra cuộc chạy đua lãi suất năm 2008 và hiện nay

Bỏ trần lãi suất huy động không tạo ra cuộc đua lãi suất

Những phân tích và lập luận  trên cho thấy, rất ít có khả năng xảy ra một cuộc đua lãi suất như lo ngại của nhiều người khi trần lãi suất huy động. Nguyên nhân là do lãi suất trên thị trường đã tiệm cận mức cân bằng và có thể nhiều lý do để giảm trong thời gian tới.

Nếu tiếp tục coi mục tiêu kiềm chế lạm phát là ưu tiên hàng đầu của chính sách năm nay, NHNN có thể bỏ lãi suất trần hoặc, thực hiện phương án thận trọng, như nâng mức lãi suất trần huy động lên mức 12% đến 13%. Giải pháp này giúp khơi thông dòng chảy tín dụng huy động để hút tiền trở lại hệ thống ngân hàng, lập lại cân bằng cung cầu trên thị trường tiền tệ.

Việc thay đổi trần lãi suất huy động cũng đồng thời giúp cho ngân hàng chính thức hóa được những khoản chi phí để thu hút tiền gửi đã vượt trần trong thời gian qua, minh bạch hoạt động ngân hàng, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh cho nền kinh tế. Ngoài ra, đây cũng là một bước đi cần thiết trên con đường tự do hóa lãi suất của Việt Nam trong thời gian tới.

Dỡ bỏ trần lãi suất: Thời điểm chưa thích hợp
(Tác giả: Dịu Ngân // Theo Sài Gòn Giải Phóng)

Thị trường tiền tệ đang chờ đợi quyết định của NHNN về việc có dỡ trần lãi suất huy động như kiến nghị của các NHTM. Tuy nhiên, theo TS. TRẦN DU LỊCH, Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tiền tệ quốc gia, hiện nay chưa phải là thời điểm bỏ trần lãi suất. Ông lịch nhận định:

Theo tôi, trong thời điểm hiện nay cần phải giữ trần lãi suất huy động. Bởi lẽ thị trường tiền tệ nước ta chưa ổn định, nếu dỡ trần sẽ tạo điều kiện để các NH nhỏ chạy đua lãi suất huy động, có thể đẩy lãi suất lên đến 14-15%/năm. Điều này sẽ khiến các NH lớn đang duy trì lãi suất ổn định cũng lao vào cuộc đua để giữ chân khách hàng.

Hơn nữa, chính sách tiền tệ phải bảo đảm một mức lãi suất dương phù hợp với CPI, thúc đẩy người dân lựa chọn kênh đầu tư hợp lý. Thí dụ, năm nay dự kiến lạm phát 8%, và lãi suất huy động 10%, mức chênh lệch lãi suất thực dương 2% là phù hợp. Theo tôi, NHNN cần xử lý nghiêm trường hợp các NH vi phạm trần lãi suất huy động, dù bất cứ hình thức nào. Theo đó, NH nào vi phạm vượt trần huy động, NHNN tăng dự trữ bắt buộc đối với NH đó. Xử lý nghiêm việc này, tình trạng lách trần huy động sẽ không diễn ra.

Giao dịch tại Sacombank. Ảnh: LÃ ANH

PV:  Nhưng nếu khống chế trần lãi suất huy động, các NH khó hút vốn để cho vay?

TS. TRẦN DU LỊCH: Khi NH khó huy động vốn buộc phải giảm đầu ra, không thể ồ ạt chạy đua tín dụng trong điều kiện tăng trưởng kinh tế còn thấp. Năm ngoái tăng trưởng kinh tế chỉ 5% mà dư nợ tín dụng tăng 37% là bất hợp lý. Năm nay tăng trưởng tín dụng 25% là cao nếu tăng trưởng kinh tế 5-7%. Những năm trước 2006, kinh tế tăng trưởng 8,5%, dư nợ tín dụng bình quân 24% do huy động được từ nhiều nguồn vốn trực tiếp khác.

Nhưng năm nay nếu chỉ số lạm phát 8% mà huy động 12-13% sẽ gây áp lực với cổ đông, bởi cổ đông sẽ so sánh thiệt hơn giữa việc góp vốn để nhận cổ tức với việc gửi tiền vào NH trong bối cảnh lãi suất tiền gửi cao. Vì vậy, không nên để mức lãi suất thực dương quá cao mà cần phát triển thị trường vốn trực tiếp để đa dạng hóa hoạt động kinh doanh chứ không thể chỉ tìm vốn từ NH.

- Theo ông duy trì cơ chế lãi suất cho vay hiện nay có phù hợp?

- Việc cho phép hình thành và tồn tại 2 loại lãi suất trên thị trường, một nơi bị khống chế 150% lãi suất cơ bản, một nơi cho vay theo lãi suất thỏa thuận là không phù hợp, sẽ xuất hiện tiêu cực khó kiểm soát. Lãi suất cho vay thỏa thuận hiện nay đối với các NHTM trung bình 15-17%/năm, thậm chí lên đến 18-20%/năm.

Trong điều kiện tín dụng phi chính thức còn tồn tại quy mô lớn, có những phi vụ doanh nghiệp thu lãi rất cao. Nếu thời cơ đến, họ chấp nhận vay lãi cao, nhưng đó chỉ là cá biệt, còn thực tế các doanh nghiệp làm ăn bài bản không thể vay mức lãi suất cao như vậy.  Một trong những thay đổi cần thiết là cơ chế điều hành, không chỉ dừng ở việc cho vay thỏa thuận đối với tín dụng trung-dài hạn, tiêu dùng mà phải mở nút thắt cho vay ngắn hạn để các NHTM cạnh tranh với nhau. Lãi suất cơ bản lúc này mang tính định hướng thị trường, là lãi suất trung bình của các NH lớn hình thành. 

- Ông nghĩ sao khi có ý kiến cho rằng năm nay các NHTM đối mặt với nhiều khó khăn trong tăng trưởng tín dụng vì nguồn tiền gửi không tăng?

- Thực tế khi mở cửa cho áp dụng lãi suất thỏa thuận đã có nhiều NH nhỏ đổ xô tìm cách đẩy tín dụng cho vay lãi suất cao để tìm kiếm lợi nhuận. Điều này dẫn đến mất cân đối trong huy động và cho vay. Hai năm rồi, khi kinh tế khủng hoảng, các NHTM nước ta vẫn thu lãi rất cao, được xếp vào loại ngành có lợi nhuận tốt nhất. Đã đến lúc các NHTM phải tính bước phát triển dài hạn và ổn định. Bởi tăng trưởng tín dụng bằng cách đẩy lãi suất cho vay ngất ngưỡng tất yếu sẽ dẫn đến rủi ro cao.

Mục tiêu nhắm đến khi mở cửa cho vay lãi suất thỏa thuận phải nên hiểu theo hướng  thúc đẩy cạnh tranh giảm lãi suất cho vay. NHNN cũng cần phải tăng cường thanh tra, giám sát bằng các chỉ tiêu, quy định về an toàn tín dụng. Việc NHNN sẽ thanh tra các NHTM nào huy động vốn trên thị trường liên ngân hàng cao hơn 20% so với huy động vốn từ thị trường tiền gửi sẽ ngăn chặn tình trạng các NHTM tăng trưởng tín dụng quá nóng, dễ gây rủi ro thanh khoản và bất ổn thị trường.

- Xin cảm ơn ông.